Σύγχρονη εποχή, Ηλεκτρονική-Πληροφορική-Γενετική, 1948 - 2000

Εισαγωγή  Στα τέλη της δεκαετίας του 1940 ο κόσμος έχει εξέλθει από ένα δολοφονικό παγκόσμιο πόλεμο, με ασύλληπτο αριθμό νεκρών και ανυπολόγιστες υλικές καταστροφές και μπαίνει σε ένα, λεγόμενο ψυχρό πόλεμο, όπου επαπειλείται η χρήση ατομικών όπλων μεταξύ των πυρηνικών δυνάμεων και γι' αυτό επικρατεί μια ισορροπία του τρόμου. Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος προκάλεσε ανακατατάξεις στην ευρωπαϊκή και στην παγκόσμια πολιτική σκηνή: οι χώρες που ελευθέρωσε ο σοβιετικός στρατός από τα ναζιστικά στρατεύματα και αποτέλεσαν το λεγόμενο ανατολικό μπλοκ, απέκτησαν καθεστώτα που αυτοχαρακτηρίζονταν ως «σοσιαλιστικές δημοκρατίες» αλλά στην πραγματικότητα ήταν δικτατορίες των κομματικών μηχανισμών. Η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία αλλά και μικρότερες αποικιακές δυνάμεις (Βέλγιο, Ολλανδία) εγκατέλειψαν σταδιακά τις αποικίες τους, αρχικά λόγω των απελευθερωτικών κινημάτων (Ινδίες, Ινδοκίνα, Κένυα, Αλγερία, Κύπρος κ.ά.) και των εσωτερικών πολιτικών πιέσεων, αργότερα δε λόγω της απώλειας οικονομικού ενδιαφέροντος για τις αποικιοκρατικές χώρες και της αδυναμίας τους να αντεπεξέλθουν στις οικονομικές απαιτήσεις της κατοχής. Παράλληλα αναδείχθηκαν σταδιακά ως μεγάλες (καταρχήν οικονομικές) δυνάμεις οι ηττημένοι του β' παγκόσμιου πολέμου, Γερμανία και Ιαπωνία και, αργότερα, η Κίνα. Σ' αυτό το χρονικό διάστημα δημιουργήθηκαν διεθνείς οργανισμοί για στρατιωτική ασφάλεια, οικονομική συνεργασία και διάδοση των αγαθών του πολιτισμού. Τέτοιοι οργανισμοί ήταν ο ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ, το «Σύμφωνο της Βαρσοβίας», το SEATO, η «Αφρικανική Ενότητα», η UNESCO, ο αρχικός πυρήνας της Ευρωπαϊκής Κοινότητας κ.ά. Η ύπαρξη αυτών των οργανισμών βοήθησε στην αποτροπή μεγάλων πολεμικών συρράξεων, δεν απέτρεψε όμως μικρές περιφερειακές συγκρούσεις, όπου συχνά μεγάλες δυνάμεις προσπαθούσαν να ελέγξουν άλλα κράτη που δεν προσαρμόζονταν στις πολιτικές και οικονομικές απαιτήσεις τους. Τέτοιες συγκρούσεις ήταν στην Αίγυπτο των Αγγλων και Γάλλων για τον έλεγχο του Σουέζ, στην (τέως) Ανατολική Γερμανία, την Ουγγαρία και την (τέως) Τσεχοσλοβακία των ενωμένων εκάστοτε υπόλοιπων ανατολικών δυνάμεων εναντίον των λαών που επαναστατούσαν, στην παλιά Ινδοκίνα (Βιετνάμ, Καμπότζη, Λάος) των Αμερικανών ενάντια στους λαούς που ήθελαν να αποδεσμευτούν από τη δυτική εξάρτηση, στο Αφγανιστάν των Σοβιετικών ενάντια στην απεξάρτηση των Αφγανών από την κομμουνιστική επιρροή κ.ά. Ο Αμερικάνος συγγραφέας και διεθνούς φήμης διανοούμενος, Gore Vidal (Βίνταλ, 1925-) υποστηρίζει από τις αρχές του 21ου αιώνα τη θεωρία ότι η οικονομία των ΗΠΑ στηρίζεται, μετά την εμπειρία του «χρηματιστηριακού κραχ» και της οικονομικής κατάρρευσης του έτους 1929, στις ενέσεις δημοσίου χρήματος στη στρατιωτική βιομηχανία, τη μεγαλύτερη βιομηχανία αυτής της χώρας και, φυσικά, όλου του κόσμου. Για να μην καταρρεύσει οικονομικά η Αμερική, συμμετέχει ή προκαλεί η ίδια πολέμους, ώστε να διατηρείται σε λειτουργία ο κύκλος ανάπτυξης, κατασκευής και καταστροφής όπλων. Έτσι μπορεί να εξηγηθεί η συνεχής αμερικανική συμμετοχή σε πολέμους- β' παγκόσμιος, Κορέα, απόβαση στην Κούβα, Βιετνάμ, Κουβέιτ, Γιουγκοσλαβία, Ιράκ. Βέβαια, από την αρχαιότητα οι αυτοκρατορίες (υπερδυνάμεις) βρίσκονταν διαρκώς σε πολέμους επέκτασης, υπεράσπισης ή διατήρησης των εδαφών τους, αλλά οι ΗΠΑ εμπλέκονται ή προκαλούν πολέμους μακριά από τα εδάφη τους για να κρατούν, σύμφωνα με τον Βίνταλ, την οικονομία τους σε κίνηση. Το έτος 1989 κατέρρευσε απρόοπτα το καθεστώς που είχε εγκαθιδρυθεί στις χώρες του ανατολικού (κομμουνιστικού) μπλοκ, λόγω εσωτερικών αδυναμιών και αδιεξόδων του συστήματος διακυβέρνησης. Αποτέλεσμα ήταν η πολυδιάσπαση της Σοβιετικής Ένωσης στα επιμέρους κράτη που την συγκροτούσαν και η αλλαγή προσανατολισμού μερικών κυβερνήσεων στη μετακομμουνιστική εποχή από τις παλιές συμμαχίες της Ανατολής προς νέες συμμαχίες στη Δύση, κυρίως με τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην ίδια αυτή περίοδο οι μεγάλες εταιρίες παίρνουν πολυεθνική διάσταση, με διάχυση των μετοχών τους σε όλο τον κόσμο και συχνά είναι σε θέση να ελέγξουν κυβερνήσεις, διεθνείς οργανισμούς και αγορές. Οι αλλεπάλληλες ενεργειακές κρίσεις (κρίσεις προσφοράς πετρελαίου) διευκολύνουν όμως τις μικρές και ευέλικτες επιχειρήσεις να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν. Σταδιακά μεταφέρεται το κέντρο παραγωγής προϊόντων υψηλής τεχνολογίας και χαμηλού κόστους στην Ανατολή και οι χώρες του τόξου από την Ιαπωνία μέχρι τη Σιγκαπούρη και τη Μαλαισία αναδεικνύονται σε πρωτοπόρους της ηλεκτρονικής τεχνολογίας. Η δυνατότητα (ανα)παραγωγής αμερικάνικων και ευρωπαϊκών προϊόντων σ' αυτές τις χώρες, αρχικά χωρίς έξοδα ανάπτυξης και προβολής και η ευρεία διάδοσή τους στις δυτικές αγορές, δημιούργησε τα απαιτούμενα κεφάλαια για τη συγκρότηση υποδομών έρευνας και ανάπτυξης και την προσφορά νέων προϊόντων στην παγκόσμια αγορά. Ένα χαρακτηριστικό των κοινωνιών που επιτάθηκε τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα και έφτασε στα αυτιά κάθε πληροφορημένου πολίτη στη δεκαετία του 1990, είναι η λεγόμενη «παγκοσμιοποίηση», μια διαδικασία της διαρκούς διασύνδεσης και αλληλεξάρτησης των επιμέρους αγορών και της εθνικής πολιτικής, λόγω της τεχνολογικής προόδου στους τομείς της πληροφορικής, των τηλεπικοινωνιών και των μεταφορών, καθώς επίσης εξ αιτίας του φιλελευθερισμού στο παγκόσμιο εμπόριο. Αυτό το φαινόμενο δεν είναι νέο, ήδη ο Μαρξ είχε διαβλέψει την εξέλιξη στα μέσα του 19ου αιώνα (1847-48). Μετά την κατάρρευση του «ανατολικού μπλοκ», πήρε όμως η παγκοσμιοποίηση μια σαφή μορφή και συγκεκριμένα αυτή της επιβολής του αμερικάνικου πολιτικού ελέγχου και της διάχυσης του αμερικάνικου ή, γενικότερα, του δυτικού τρόπου ζωής. Οι εφαρμοσμένες επιστήμες παίζουν μετά το β' παγκόσμιο πόλεμο ένα διαρκώς αυξανόμενο ρόλο και η ενοποίηση επιστήμης και τεχνολογίας διευρύνεται όλο και περισσότερο. Ηγετική δύναμη στα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα αναδεικνύεται η Αμερική, η οποία ακολουθείται μόνο από την τότε Σοβιετική Ένωση στο στρατιωτικό τομέα και άλλους συναφείς με αυτόν τομείς (διαστημική τεχνολογία, ηλεκτρονικές εφαρμογές κλπ.) Διατίθενται σημαντικού ύψους κονδύλια για εφαρμοσμένη έρευνα και τα αποτελέσματα αξιοποιούνται με εντατικούς ρυθμούς. Κυριότεροι τεχνολογικοί τομείς που αναδεικνύονται αυτές τις δεκαετίες είναι η Ηλεκτρονική και η Πληροφορική, παράλληλα όμως η Βιολογία και η Γενετική. Ειδικότερα, η στρατιωτική τεχνολογία ανέδειξε τους τομείς της πυρηνικής ενέργειας και πυραυλικής τεχνολογίας, οι οποίοι αξιοποιήθηκαν και θα αξιοποιούνται και μελλοντικά παράλληλα για ειρηνικές εφαρμογές. Κατά τον ανταγωνισμό των αντιπάλων παρατάξεων του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου για την κατασκευή της ατομικής βόμβας, έφτασαν πρώτοι στο στόχο οι Αμερικάνοι, αν και οι Γερμανοί διέθεταν περισσότερους και διασημότερους επιστήμονες. Όταν τελικά η ατομική βόμβα ήταν διαθέσιμη ως όπλο, ο πόλεμος είχε ουσιαστικά τελειώσει, αλλά οι Αμερικάνοι έριξαν δύο από τις πρώτες βόμβες για καθαρά πολιτικούς λόγους στις ιαπωνικές πόλεις Ναγκασάκι και Χιροσίμα, με εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπινα θύματα και τεράστιες υλικές ζημιές. Στα επόμενα χρόνια απέκτησαν την πυρηνική τεχνολογία, στη Δύση οι Βρετανοί και οι Γάλλοι και στην Ανατολή (εν μέρει με κατασκοπευτικές μεθόδους) οι Σοβιετικοί και οι Κινέζοι. Στην τεχνολογία πυραύλων είχαν στις αρχές της δεκαετίας του 1940 πρωτοπορία οι Γερμανοί, οι οποίοι κατά τη διάρκεια του παγκόσμιου πολέμου βομβάρδιζαν εξ αποστάσεως το Λονδίνο και άλλες βρετανικές πόλεις (πύραυλοι V2). Με τη λήξη του πολέμου εξελίχθηκε ένας αγώνας δρόμου των νικητών για να «κλείσουν» περισσότερους και καλύτερους Γερμανούς ειδικούς στην πυραυλική τεχνολογία. Ήταν ίσως και οι μόνοι συνεργάτες του ναζιστικού καθεστώτος που δεν πέρασαν από δικαστήρια εγκληματιών πολέμου! Αρχικά με αυτούς τους τεχνικούς αναπτύχθηκαν η αμερικάνικη και η σοβιετική διαστημική τεχνολογία, η οποία οδήγησε, αφενός στους διηπειρωτικούς πυραύλους με ατομική γόμωση, αφετέρου στις αποστολές ερευνητικών συσκευών στο διάστημα, στην προσσελήνωση αστροναυτών και στην προσέγγιση σε άλλους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος διαφόρων μηχανών φωτογράφησης και δειγματοληψίας. Οι τεχνολογικές εφαρμογές με τις μεγαλύτερες επιτυχίες ήταν στις δεκαετίες μετά το 1950 η Ηλεκτρονική και η Πληροφορική, με τις πολύ σημαντικές κατασκευές ηλεκτρονικών συστημάτων ψυχαγωγίας, αυτόματου ελέγχου, τηλεπικοινωνιών και υπολογισμού, συχνά ως παραπροϊόντα του στρατιωτικού τομέα. Αυτές οι κατασκευές επηρέασαν όλους τους άλλους επιστημονικούς, τεχνολογικούς και παραγωγικούς τομείς, στους οποίους βελτιώθηκαν επίσης σημαντικά οι επιδόσεις, χωρίς να έχει προκύψει σ' αυτούς τους τομείς κάποια ανατρεπτική καινοτομία. Ένας τομέας που εξελίχθηκε επίσης σημαντικά, αν και περισσότερο σιωπηλά, ήταν αυτός των υλικών, από τα πλαστικά και τα μεταλλικά κράματα, μέχρι τα κεραμικά, τα υαλικά και τους ημιαγωγούς. Ειδικότερα η Πληροφορική αναπτύχθηκε ραγδαία, αφενός λόγω της ελαχιστοποίησης στο μέγεθος και της βελτίωσης των λειτουργιών των ηλεκτρονικών κυκλωμάτων και, αφετέρου, λόγω της ανάπτυξης του λογισμικού, ώστε μέσα σε 50 περίπου χρόνια να φτάσουμε, από ένα ογκώδη υπολογιστή 40 τόνων (ENIAC) σε ένα επιπαλάμιο υπολογιστή τσέπης (palmtop). Οι υπολογιστές είναι στα τέλη του 20ου αιώνα σε θέση να ελέγχουν πολύπλοκες παραγωγικές και άλλες διεργασίες, να διαχειρίζονται βάσεις δεδομένων μεγάλης κλίμακας και να εκτελούν ένα πολύ μεγάλο όγκο αριθμητικών πράξεων που απαιτούνται στη διαστημική τεχνολογία, σε εγκαταστάσεις πυρηνικής ενέργειας, σε μετεωρολογικές υπηρεσίες, σε ερευνητικά κέντρα κ.α. Ένας από τους τομείς που είχε μεγάλη ανάπτυξη μετά το 1950, όχι επειδή υπήρξε κάποια εντυπωσιακή καινοτομία, αλλά επειδή αξιοποιήθηκαν πολλές άλλες καινοτομίες προς όφελός του, ήταν ο τομέας των συγκοινωνιών. Οι μεταφορές ανθρώπων και προϊόντων μεταξύ χωρών και ηπείρων, χερσαίες, θαλάσσιες και εναέριες, έγιναν φθηνές και εύκολες. Για το σκοπό αυτό αξιοποιήθηκαν νέα μεγάλα και ανθεκτικά μέσα συγκοινωνιών κάθε είδους, τα καύσιμα και η ηλεκτρική ενέργεια, οι επικοινωνίες, οι υπολογιστές, αλλά και η εκπαίδευση του προοσωπικού. Η καινοτομία που φαίνεται όμως ότι θα αφήσει τη σφραγίδα της στην εποχή μας και πιθανόν να αποτελέσει στο μέλλον το κύριο χαρακτηριστικό, για το οποίο θα την αναφέρουν οι επόμενες γενιές των ανθρώπων, θετικά ή αρνητικά, είναι η Γενετική, για τις επιπτώσεις των εφαρμογών της οποίας δεν είναι ακόμα δυνατόν να διατυπωθούν οριστικά σχόλια. Φαίνεται όμως ότι η εποχή που βρίσκεται σε εξέλιξη στις αρχές του 21ου αιώνα θα κλείσει κάποια στιγμή με μια νέα, τελείως διαφορετική αντίληψη του ανθρώπου για τον εαυτό του. Πολλά πράγματα δείχνουν ότι, αφενός ο άνθρωπος θα γίνει σχεδόν άτρωτος από ασθένειες και ανανεώσιμος, με ανταλλακτικά όργανα και μέλη, με δημιουργία αντιγράφων από «πετυχημένα» πρωτότυπα, με συστηματικό επηρεασμό των μηχανικών, υδραυλικών και ηλεκτροχημικών βιολογικών λειτουργιών του και, πιθανόν κάποια στιγμή, και με ανανεωμένη συνείδηση. Αφετέρου θα γίνει αργά ή γρήγορα δυνατή η μεταφορά του ανθρώπινου νου, σε ένα τεχνητό σώμα, ένα λεγόμενο «ανδροειδές», όπου θα επιμηκύνεται κατά βούληση η πνευματική επιβίωση, χωρίς πόνους και φθορές, χωρίς καν φοβίες και άλλα συναισθήματα, με μοναδική πιθανή εξάρτηση από την παροχή ηλεκτρικής ή άλλης ενέργειας ...

Μοιράσου το στο Facebook

Δημοσίευσε το στο Twitter

Δημοσίευση: Σεπτεμβρίου 03, 2009