Η καύση των νεκρών

Οι Ταφές, οι οποίες προυποθέτουν νεκρικές τελετουργίες, ανήκουν στις παλαιότερες μαρτυρίες του ανθρώπινου πολιτισμού. Η τελετή της ταφής είναι μία ειδική μυητική τελετή, που σκοπό της έχει την ανανέωση της ζωής, και να βοηθήσει την ψυχή να περάσει στην μεταθανάτια διαδικασία.

Την αρχή της καύσης των νεκρών, στον αρχαίο ελληνικό κόσμο την συναντάμε ιστορικά μετά την άλωση της Τροίας, χωρίς όμως να αποκλείσουμε και περιπτώσεις πρίν από αυτήν. Από την τότε και μετά η καύση συνεχίστηκε σαν τρόπος ταφής στην Ελλάδα μέχρι τα πρώτα χριστιανικά χρόνια.
Στα Ελληνικά ταφικά έθιμα είναι η θεαματικότερη μεταβολή σε σχέση με την Μυκηναική εποχή.
Για πολύ καιρό επικρατούσε η άποψη, με βάση τα Ομηρικά ποιήματα, ότι η αποτέφρωση ήταν η καθιερωμένη επιτάφια διαδικασία, που εφαρμόζονταν κανονικά ακόμη και αποκλειστικά, στην πιό παλιά ελληνική κοινωνία. Ο Ομηρος δεν φαίνεται να γνωρίζει παρά μόνο αυτή την διαδικασία. Η αποτέφρωση, τόσο στην Ιλιάδα, όσο και στην Οδύσσεια, είναι ένα αγωνιώδες αίτημα των ψυχών.
Κυρίως την συναντάμε να προτιμάται περισσότερο από τους άλλους τρόπους ταφής σε περιόδους πολέμων και σε περιπτώσεις επιδημιών.
Κατά την προιστορική εποχή η καύση των νεκρών συνηθίζεται στην Κεντρική Ευρώπη και αργότερα κατά την νεολιθική εποχή και την εποχή του χαλκού παρατηρείται περισσότερο στην νότια Ευρώπη, και λιγότερο στην Βόρια και κεντρική.
Στην Ιταλία και στην Σικελία παρατηρούμε καύσεις νεκρών από το 1600πΧ. ενώ στην Συρία και στην Παλαιστίνη έχουμε στοιχεία για καύσεις νεκρών από το 2300-2100πΧ.
Το μεγαλύτερο νεκροταφείο καύσης νεκρών ανακαλύφθηκε στον Ορόντα ποταμό.
Στην Ελλάδα εχομε καύσεις νεκρών στην Νεολιθική εποχή, αλλά και στην εποχή του Χαλκού.
Κατά την Κλασική περίοδο και την Ρωμαική, συνεχίζουν οι καύσεις των νεκρών από τόσο πολιτισμένους λαούς όπως οι Ελληνες και οι Ρωμαίοι, μέχρι τα πρώτα χριστιανικά χρόνια. Με την εξάπλωση του χριστιανισμού απαγορεύθηκε η καύση σαν τρόπος ταφής.
Ιστορικά αποδειγμένες καύσεις:
1. Στην Αγία Γραφή
Στην Αγία Γραφή αναφέρεται η καύση σαν τρόπος κάθαρσης και εξαγνισμού της ψυχής και χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις βεβήλωσης ή παραβίασης του νόμου.
Στην Παλαιά Διαθήκη (Λευιτικό κ14) αναφέρεται : "Ος άν λάβη γυναίκα και την μητέρα αυτής, ανόμημά εστιν, εν πυρί κατακαύσουσιν αυτόν και αυτάς". Επίσης (Λευιτικό κα9) :
" Εάν θυγάτηρ ανθρώπου ιερέως βεβηλωθεί του εκπορνεύσαι, το όνομα του πατρός αυτής αυτή βεβηλοί, επί πυρός κατακαυθήσεται". Τους παραβάτες του λιθοβολούσαν ή τους στραγγάλιζαν και κατόπι τους έκαιγαν.
Επίσης κατά την πρώτη μάχη που έδωσαν οι Εβραίοι, εναντίον της πόλης Γαί στην Παλαιστίνη, όταν επέστρεφαν από την Αίγυπτο, νικήθηκαν οιχτρά, διότι ένας από αυτούς "ενοσφίσατο από του αναθέματος". Κατά των κλεπτών ο Θεός όρισε ποινή θανάτου με καύση. Ο δράστης λιθοβολήθηκε και κάηκε το πτώμα του στην συνέχεια.
Επίσης σε μία μάχη που είχαν οι Εβραίοι με τους Φιλισταίους σκοτώθηκαν οι Σαούλ και Ιωνάθαν . Οι Φιλισταίοι αφού βρήκαν τους νεκρούς "εσκύλευσον αυτούς και τους κρέμασαν κατόπιν" Ομώς οι κάτοικοι της Ιαβίς, ήρθαν κατά την διάρκεια της νύχτας παρέλαβαν τα πτώματα και τα πήραν στην πόλη όπου εκεί έκαυσαν τους νεκρούς.
Φυσικά οι χριστιανοί ερευνητές, όπως ο καθηγητής θεολογίας Αναστάσιος Π. Τίγκας, ο οποίος αναφέρεται στο γεγονός, δικαιολογεί την καύση σαν τρόπο ταφής εξ ανάγκης για να μην βρούν τα πτώματα οι Φιλισταίοι και κάνουν περισσότερα. Δηλαδή τι περισσότερα από όσα τους έκαναν.
2. Η Καύση στην Αρχαία Ελλάδα
Τα αρχαιότερα γραπτά κείμενα, όσον αφορά την καύση των νεκρών στην Ελλάδα είναι τα έπη του Ομήρου. Με τον ιδιαίτερο τόνο του ο Ομηρος αναφέρει καύσης νεκρών στα έπη του και μία χαρακτηριστική είναι αυτή του Πάτροκλου όταν σκοτώθηκε από τον Εκτορα, αλλά και άλλες.
Την καύση του Πάτροκλου μας την αφηγείται :
" κι εμείναν οι ενταφιαστές και με κορμούς εκάμαν
πυράν οπού' χεν εκατό ποδάρια μάκρου πλάτου,
και τον νεκρό περίλυποι στην κορυφή εβάλαν.
Κι έγδερναν κι εσυγύριζαν αρνιά πολλά και βόδια
πρός την πυρά, και παίρνοντας απ' όλα το κνισάρι,
το λείψανο εσκέπαζε πατόκορφα ο Πηλείδης,
και ολόγυρα επανώτιαζε τα σώματα γδαρμένα.
και στάμνες μέλι και άλειμμα να γέρνουν πρός την κλίνη
έβαλε αυτού, και τέσσερους ανδρειωμένους ίππους
έριξε μέσα στην πυρά, κι εστέναζε ο θλιμμένος.
Και από τα εννέα πότρεφε τραπεζικά σκυλιά του
έριξε δυό μές την πυρά αποκεφαλισμένα.
και αγόρια δώδεκα καλά των ανδρειωμένων Τρώων
έσφαξε κι έριξε αυτού, κι είχε κακό στο νού του.
Και άσβεστη έβαλε φωτιά, για να τους δαπανήσει
Εβαρυστέναξ' έπειτα και πρός τον φίλο είπε :
Χαίρε ώ Πάτροκλε, και αυτού που βρίσκεσαι στον Αδη
ότι όλα όσα σούταξα, τα τελειώνω τώρα.
Αγόρια δώδεκα λαμπρά των αντρειωμένων Τρώων
το πύρ τα τρώγει όλα με σέ, και του πυρός δεν δίνω
τον Πριαμίδη Εκτορα τροφή, αλλά των σκύλων". (Ιλιάδα Ψ 163-184)
Αλλη περίπτωση καύσης στον Ομηρο είναι αυτή του Αχιλλέα, όταν σκοτώθηκε από τον Πάρι και εκάηκε το σώμα του :
Στις δεκαοχτώ σε δώσαμε στις φλόγες και τριγύρω
αρνιά παχιά σου σφάξαμε και τραχηλάτα βόδια.
Και σύ στα ρούχα των Θεών, στο λάδι και στο μέλι
καιγόσουν, κι άπειροι Αχαιοί, πεζούρα κι αμαξάδες,
τ' άρματα ρίχναν στην φωτιά να δυναμώσει η φλόγα
και μια βουή σηκώθηκε κι αλαλαγμός μεγάλος.
Κι όταν πιά σ' έκαψε η φωτιά, τα κόκαλά σου τ' άσπρα
συνάξαμε την χαραυγή και βάλαμε, Αχιλλέα,
σε λάδι κι άδολο κρασί. Κι ένα χρυσό αμφορέα
έφερε η μάννα σου, δουλειά του ξακουσμένου Ηφαίστου,
κι έλεγε απ' τον Διόνυσο πως χάρισμα τον είχε
Εκεί, Αχιλλέα, βάλαμε τα κόκαλά σου τ' άσπρα. (Οδύσ. Ω 64-75)
Αλλη καύση που ο Ομηρος μας αναφέρει είναι εκείνη του Εκτορα.
κι εννιά ημέρες έφερναν από το δάσος ξύλα,
και άμα η δέκατη εφάνη αυγή τον κόσμο να φωτίσει
τότ' έβγαλαν τον Εκτορα και κλαίγοντας τον θέσαν
εις της πυράς την κορυφή, κατόπι την ανάψαν
Και άμα η ροδοδάκτυλη Ηώς στον κόσμο εφάνη,
εις την πυράν ολόγυρα του Εκτορος του ανδρείου
όλος συνάχθηκε ο λαός κι άφθονο πρώτα εχύσαν
κράσί μέσα στην πυρκαγιά και την εσβήσαν όλη
.....................................................................
κατόπι όλα εσύναξαν τα άσπρα κόκαλά του
...................................................................
και μέσα σε λάρνακα χρυσή τα έθεσαν κατόπι
με πορφυρά και μαλακά σεντόνια τυλιγμένα
κατόπι τα εκατέβασαν μες το βαθύ κιβούρι
κι επάνω εστοιβασαν πυκνά λιθάρια και μεγάλα. (Ιλιάδα Ω 785-799).

Για την καύση των νεκρών μας αναφέρει ξανά ο Ομηρος στην Οδύσσεια.
Ο Ελπήνωρ, σύντροφος και φίλος του Οδυσσέα είχε άδοξο τέλος, τσάκισε το σβέρκο του πέφτοντας εξαιτίας του υπερβολικού κρασιού που είχε πιεί από την ταράτσα του σπιτιού της Κίρκης. Ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του τον άφησαν, σπρωγμένοι από την ανάγκη, στης Κίρκης το αρχοντικό παλάτι, άθαυτο και άκλαυτο, χωρίς τις πρέπουσες για νεκρό πράξεις. Κάποια στιγμή ο Οδυσσέας, συνεχίζοντας το ταξίδι του για την Ιθάκη χρειάστηκε να καλέσει την ψυχή του μάντη Τειρεσία από τον Αδη για να πάρει χρησμό.
Εκανε όλες τις κατάλληλες σπονδές και προσφορές στους νεκρούς και σε λίγο συνάχθηκαν σιγά σιγά οι ψυχές των πεθαμένων. Προτού ρωτήσει την ψυχή του μάντη Τειρεσία παρουσιάστηκε μπρός του η ψυχή του Ελπήνορα που του είπε :
Σ' ορκίζω τώρα να χαρείς εκείνους που σου λείπουν
στο σπίτι σου, το ταίρι σου, τον γέρο σου πατέρα,
που μωρουδάκι σ' έτρεφε, και τον Τηλέμαχό σου
που στο ψηλό παλάτι σου μοναχογυιό τον έχεις
γιατί το ξέρω, απ' τον βαθύ τον Αδή όταν γυρίσεις,
στης Κίρκης πάλι το νησί θαράξεις το καράβι
σ' ορκίζω, εκεί να θυμηθείς και εμένα βασιλιά μου,
κι άθαυτο πίσω κι άκλαυτο μη φύγεις και μ' αφήσεις
μήπως με κάμουν οι θεοί κακό στοιχειό για σένα.
Μόν' κάψε το κουφάρι μου με την αρματωσιά μου.
και μνήμα χτίσε μου κοντά στ' αφροντυμένο κύμα,
για να θυμούνται κι οι στερνοί, το δόλιο παλληκάρι. (Οδύσ. Λ 67-78).
Στον Ομηρο έχομε και την καύση του Ηετίωνα, πατέρα της Ανδρομάχης, ο οποίος σκοτώθηκε από τον Αχιλλέα και κάηκε :
τον μέγα Αετίωνα μου φόνευσε ο θείος
Πηλείδης, όταν έριξε την πόλη των Κιλίκων
την Θήβη την υψίπυλο, αλλά τον εσεβάσθη
νεκρόν, δεν τον εγύμνωσε, και μ' όλη την λαμπρή του
αρματωσιά τον έκαυσε και εσήκωσέ του μνήμα.
κι ολόγυρά του φύτευσαν πεύκα μεγάλα οι νύμφες
Ορεστιάδες, του Διός αιγιδοφόρου κόρες. (Ιλιάδα Ζ 414-420).
Στην Τροία δεν έκαιγαν μόνο τους ονομαστούς Πολεμιστές, αλλά και τον στρατό όταν λοιμώδη νοσήματα στέλνονταν από τους θεούς :
Των πλοίων κάθισε άντικρυ και απόλυσε το βέλος (ο Απόλλωνας)
και αχός εβγήκε τρομερος απ' τ' ασημένιο τόξο
και αφού τους σκύλους έπληξε και τα μουλάρια πρώτα,
εις τους ανθρώπους έριχνε τα πικροφόρ' ακόντια
αδιάκοπα, και τών νεκρών παντού πυρές εκαίαν. (Ιλιάδα Α 48-52).
Ο Νέστορας στην Ιλιάδα προτρέπει τους Αχαιούς να κάψουν τους νεκρούς του πολέμου:

Ατρείδη, των Παναχαιών σείς άλλοι πολεμάρχοι,
των ανδρειωμένων Αχαιών πολλοί είν' αποθαμένοι,
που με το μαύρο αίμα τους τες όχθες του Σκαμάνδρου
έβαψ' ο Αδης κι οι ψυχές κατέβηκαν στον Αδη
όθεν από τον πόλεμο θα παύσεις ,και άμα φέξει
εδώ θα μεταφέρουμε με αμάξια τους νεκρούς μας,
και θα τους καύσωμε μακρά ολίγο απ' τα πλοία,
και των αγαπημένων του τα κόκαλα θα πάρει
καθείς όταν γυρίσουμε στην ποθητή πατρίδα. (Ιλιάδα Η 327-335).
Εκτός από τον Ομηρο έχομε αναφορές στην καύση των νεκρών και από άλλους αρχαίους Ελληνες συγγραφείς. Ο Αισχύλος στον Αγαμέμνωνα, 438-444 αναφέρει :
Κι ο Αρης σωμάτων αργυραμοιβός
και ζυγιαστής στων κονταριών την μάχη
στέλνει απ' την Τροία στους δικούς
βαρειά και πικροθρήνητη
τέφρα από την πυρά μονάχη,
αντίς τον άντρα-βολικά γιομίζοντας
ένα λεβέτι με μιά φούχτα στάχτη
Ο Σοφοκλής στην Ηλέκτρα αναφέρει:
Από αυτόν κρατάμε, καθώς βλέπεις, λίγα απομεινάρια, σ' ένα δοχείο μικρό και τα φέρνουμε
(Ηλέκτρα 1113-114).
Ο Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρει πως ο Σόλωνας είχε ορίσει, όταν πεθάνει να καεί το σώμα του τα κόκαλά του να μεταφερθούν στην Σαλαμίνα. Ακόμα, είχε ορίσει η τέφρα του μετά την τελική καύση των οστών να διασκορπιστεί. O Πλούταρχος αναφέρει ότι δεν είναι ακριβώς έτσι αυτό : " Εξ' άλλου η διασπορά της τέφρας του παρά την νήσο Σαλαμίνα, αφού εκάηκε το σώμα του, είναι μεν άτοπος και δια τούτο τελείως απίθανος και μυθώδης, αλλά την αναφέρουν πολλοί αξιόλογοι άνδρες, καθώς και ο φιλόσοφος Αριστοτέλης". (Πλούταρχος Σόλων).
Επίσης ο Πλούταρχος αναφέρει ότι ο Νομοθέτης της Σπάρτης Λυκούργος, μετά την δημιουργία των νόμων στην πόλη επήγε στην Κρήτη, όπου και επέθανε. Και μας λέει ο Πλούταρχος ότι οι φίλοι του μετά τον θάνατό του έκαυσαν το σώμα του και διασκόρπισαν την στάχτη στην θάλασσα.
Σχετικά με την καύση υπήρχε συνήθεια να διασκορπίζεται η στάχτη στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, ή να ρίχνεται στην θάλασσα.

Ο Ι. Στοβαίος αναφέρει στο περί ταφής, ότι οι Κίοι-κάτοικοι της Μοισίας στην Μ.Ασία-, αφού καύσουν τελείως τους νεκρούς, μαζεύουν τα όστά, τα βάζουν μέσα σε ένα γουδί και τα κονιοποιούν. Επειτα τα βάζουν σε πλοίο παίρνουν ένα κόσκινο και ξανοίγοντας το πέλαγος τα κοσκινίζουν στον άνεμο, έως ότου τα πάρει και τα εξαφανίσει.
Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι όταν ο Περίανδρος, τύραννος της Κορίνθου και ένας από τους 7 σοφούς ήθελε να μάθει κάτι σχετικό με την νεκρή σύζυγό του Μέλισσα, και ρώτησε το νεκρομαντείο, αυτό του απάντησε ότιδεν θα του ανακοινώσει τίποτα γιατί αυτή στον Αδη που βρίσκεται κρυώνει εφόσον είναι γυμνή. Αυτό συνέβαινε επειδή ο Περίανδρος δεν έκαψε τα ρούχα της όταν πέθανε.
Ο Λουκιανός αναφέρει ότι τα έθιμα της ταφής διαφέρουν κατά έθνη. Ο Ελληνας καίει τον νεκρό, ο Πέρσης θάβει, οΙνδός τον περιχρείει με υαλώδη ύλη, ο Σκύθης τρώει και ο Αιγύπτιος τον βαλσαμώνει..
Ο Πλούταρχος μας αναφέρει πολλούς δημόσιους άνδρες που κάηκαν, όπως στην περίπτωση των νεκρών της ναυμαχίας του Αρτεμισίου (Πλούτ. Θεμιστοκλής), την καύση του Ηφαιστίωνα φίλου του Μ. Αλέξανδρου (Πλουτ. Αλέξανδρος). Επίσης ο Πύρρος, βασιλιάς της Ηπείρου, όπου κάηκε και η στάχτη του φυλάχθηκε στον ναό της Δήμητρας (Πλουτ. Πύρρος).
3.Η καύση σε άλλους λαούς
Υπάρχουν αναφορές και για καύσεις σπουδαίων ανδρών και από τους Ρωμαίους. Ο Πλούταρχος στο έργο του Μάρκελλος αναφέρει ότι στον πόλεμο σκοτώθηκε ο Μάρκελλος μεγάλη προσωπικότητα της Ρώμης. Ο αντίπαλος του Αννίβας πληροφορήθηκε τον θάνατο του Μάρκελλου:
" Ο Αννίβας λίγο ενδιαφέρθηκε για άλλους Ρωμαίους νεκρούς. Οταν όμως έμαθε ότι σκοτώθηκε ο Μαρκελλος πήγε ο ίδιος επί τόπου, στάθηκε πλάι στο νεκρό και για πολύ ώρα μάλιστα. Οταν είδε την δύναμη του σώματός του και την μορφή του, ούτε κανένα λόγο κομπιαστικό είπε, ούτε και χαρά εφάνηκε στο πρόσωπό του, όπως θάκανε κάποιος άλλος πούχε σκοτώσει έναν δυνατό και επικίνδυνο αντίπαλο. Κατόπι του έβγαλε το δακτυλίδι, στόλισε το σώμα του με νεκρικά στολίδια που ταίριαζαν, του απέδωσε τιμές και το έκαψε. Την στάχτη απ' τα κόκκαλά του την έβαλε μέσα σε ένα ασημένιο κουτί, έβαλε μέσα και ένα χρυσό στεφάνι και τάστειλε στον γυιό του". (Πλουτ. Μάρκελλος).
Μας μιλάει επίσης στο έργο του Σύλλας για την καύση του Σύλλα ενός άνδρα με άσχημη και ωμή συμπεριφορά. Κατά τον θάνατο αυτού του ανθρώπου έγιναν διάφορα παράξενα περιστατικά. Πολλοί πήγαν να εμποδίσουν την καύση. Επενέβη όμως ο Πομπήιος, αν και ήταν εχθρός του. Οι γυναίκες έφεραν πάρα πολλά αρώματα, εκτός από εκείνα που ήταν μέσα στα διακόσια δέκα δοχεία, που είχαν μεταφερθεί. Εφτιαξαν ένα μεγάλο ομοίωμα του Σύλλα και έναν ραβδούχο από λιβάνι και κανέλλα.
Η μέρα της κηδείας ήταν συννεφιασμένη από το πρωί και επειδή φοβήθηκαν πως θα έπιανε βροχή στις εννέα η ώρα το πρωί τον έκαψαν.
Ενας δύνατός αέρας φύσηξε την ώρα που τον έκαιγαν, σηκώθηκε φλόγα μεγάλη και πρόφτασαν να κάμουν την συγκομιδή. Οταν όμως η φωτιά άρχισε να μαραίνεται και να σβήνει άρχισε μία δυνατή βροχή, που κράτησε μέχρι που νύχτωσε.
Ο τάφος του Σύλλα είναι στο Πεδίο του Αρεως. Το επίγραμμα γράφει πως κανένας φίλος στις ευεργεσίες και κανένας εχθρός στις βλάβες δεν τον ξεπέρασε και λένε πως τόγραψε ο ίδιος ο Σύλλας.
Οι Πέρσες και οι Αιγύπτιοι δεν έκαιγαν τους νεκρούς. Οι Πέρσες πίστευαν ότι η φωτιά είναι θεότητα και δεν επιτρέπεται να δίνεις στην θεότητα νεκρούς, ενώ οι Αιγύπτιοι έλεγαν πάλι κατά παράδοση ότι η φωτιά είναι έμψυχο θηρίο, το οποίο τρώει ότι βρίσκει, και όταν ικανοποιεί την πείνα του πεθαίνει μαζί με αυτό που κατανάλωσε. Γι αυτό δεν επιτρέπει η παράδοση να προσφέρουν στο πύρ νεκρό. (Ηρόδοτου Ιστορίς Γ 16)
Οι Χαλδαίοι, από πληροφορίες του Διογένη του Λαέρτιου πίστευαν ότι είναι ασέβεια να καίγονται οι νεκροί.
Οι Ινδοί έκαιγαν τους νεκρούς, και μάλιστα έκαιγαν μαζί με τον νεκρό και την αγαπημένη του σύζυγο. Ανάμεσα στις γυναίκες του και ανάμεσα στους φίλους του γινόταν πραγματικός αγώνας για το ποιός θα επικρατήσει για να γίνει ολοκαύτωμα. (Στοβαίος, Περί ταφής).

Επίσης ο Ηρόδοτος αναφέρει στο 5ο βιβλίο της ιστορίας του ότι αυτό γινόταν και από τους Σκύθες.
Οι Βίκινγκς, οι άνθρωποι του Βορρά, πολεμιστές, θαλασσοπόροι, κουρσάροι, εκτός από την ταφή εφάρμοζαν και την καύση. Πίστευαν ότι έτσι ο νεκρός πήγαινε οριστικά στην Βαλχάλλα, ενώ η διατήρηση του σώματος μπορούσε να επιφέρει στους ζωντανούς δυσάρεστες εκπλήξεις. Τους αρχηγούς τους έβαζαν μέσα σε πλοίο, και αφού το άφηναν να αρμενίζει στο πέλαγος του έβαζαν φωτιά με ένα πύρινο βέλος. Στις παραδόσεις τους μίλαγαν για τις μυστηριώδεις λέμβους που δεν ανήκαν σε κανένα και περίμεναν τους πολεμιστές όταν πέθαιναν για να τους πάνε στον τόπο που ο Ηλιος δύει μέσα στην θάλασσα.
" Ολη τους η ζωή ήταν η θάλασσα. Γιορτάζοντας τον θάνατο
, έβαζαν τον νεκρό τους μέσα στο πλοίο τον σκέπαζαν με άχυρα
και τόριχναν στην θάλασσα. Αναβαν τεράστιες φωτιές στην παραλία
και παίρνοντας βέλη αναμμένα από αυτές,
τάριχναν στην βάρκα που έπλεε Φωτιά στο νερό...
Αν το χρώμα του Ηλιου που έδυε ήταν ίδιο με το χρώμα της βάρκας στο νερό τότε ο Βίκινγκ είχε περάσει μία καλή ζωή. Ολη νύχτα κοιτούσαν το πλοίο που καιγόταν και όταν ερχόταν το πρωί, οι στάχτες είχαν σκορπιστεί στις τέσσερεις γωνίες της γής φρέσκο και όμορφο, χαμένο τελείως σαν όνειρο".
O Κέλτης πολεμιστής θεωρούσε την μοίρα του προκαθορισμένη και το θάνατο "κέντρο μιας μακροχρόνιας ζωής". Ο θάνατος του βασιλιά ή αρχηγού ήταν μία ευκαιρία να συγκεντρωθεί η φυλή για την τελετουργική αποτέφρωση, να αναπολήσει τα γενναία κατορθώματά του και να επιδοθεί ολόψυχα σε επικήδειους αγώνες. Ο Καίσαρας γράφει ότι "οι κηδείες τους είναι μεγαλόπρεπες και πολυέξοδες και πως ότι τους ήταν αγαπητό όταν ζούσαν, το έριχναν και αυτό στην πυρά, ακόμη και τα ζώα. Και μόλις πρίν από μία γεννιά άνθρωποι που τους ήταν αγαπητοί καίγονταν μαζί τους στις επικήδειες τελετές".
Ο Μέλας το επιβεβαιώνει : "Καίνε και θάβουν με τους νεκρούς οτιδήποτε τους ήταν χρήσιμο όσο ζούσαν και υπάρχουν γυιοί που με την δική τους ελεύθερη βούληση ρίχνονταν στην πυρά των συγγενών τους, με την ελπίδα ότι θα συνέχιζαν να ζούν μαζί τους".
Η Τελετή της Καύσης
Οι βασικές διαδικασίες της νεκρικής τελετής είναι η πρόθεσις, η δημόσια έκθεση του νεκρού, η εκφορά, οι νεκρικές προσφορές , το νεκρόδειπνο, και οι επικήδειοι αγώνες.
α) Η Πρόθεσις: απεικονίζεται σε σαρκοφάγους της Υστερης Μυκηναικής εποχής και αργότερα επανηλλειμένως σε μεγάλα ταφικά αγγεία της Γεωμετρικής εποχής.
Ο νεκρός αφού πλυθεί, αλειφτεί με μύρα, σκεπαστεί με σάβανο από τις γυναίκες και δεθεί στο κεφάλι του μία ταινία ή τοποθετηθεί ένα στεφάνι, εκτίθεται πάνω σε ένα φορείο ή σε μία τιμητική κλίνη. Πλάι του τοποθετούνται οι αοιδοί, οι γονείς του νεκρού, οι φίλοι του, οι μοιρολογίστρες, οι οποίες τραγουδούν διαδοχικά το πένθιμο τραγούδι, τον τελετουργικό θρήνο. Ο νεκρικός αυτός θρήνος, είναι καθήκον των γυναικών και είναι απαραίτητος. Πιθανόν οι μοιρολογίστρες να είναι επί πληρωμή ή εξαναγκασμένες. Στην εποχή του Πλάτωνα νοικιάζονταν μοιρολογίστρες από την Καρία. Ο Αχιλλέας έδωσε εντολή στις Τρωαδίτισσες να θρηνήσουν τον Πάτροκλο, ενώ οι Σπαρτιάτες εξανάγκαζαν τους ηττημένους Μεσσήνιους να συμμετέχουν στο πένθος για τον θάνατο του Βασιλιά.
Μαζί με τις διαπεραστικές κραυγές αυτές τραβούσαν τα μαλλιά τους, χτυπούσαν το στήθος τους και έγδερναν τα μάγουλά τους.
Οι συγγενείς και φίλοι εξωτερικεύουν το "μίασμά τους" : κόβουν τα μαλλιά τους, ρίχνουν στάχτη στο κεφάλι, φορούν ρούχα βρώμικα και σχισμένα.
Στην κηδεία του Εκτορα, η Ανδρομάχη παίρνοντας στα χέρια της το κεφάλι του ήρωα αρχίζει το επιτάφιο τραγούδι :
"Ανδρα μου εχάθης πα στα νιάτα σου, κι έμένα αφήνεις χήρα στο σπίτι μέσα...".
Η φωνή της Εκάτης υψώνεται σε λίγο:
"Εχτορα εσύ, που απ' όλους πιότερο τους γυιούς μου σε αγαπούσα....".
Ερχεται τέλος η σειρά της Ελένης :
"Εχτορα εσύ, που απ' τ' αντραδέρφια μου πιό απ' όλους σ' αγαπούσα...".
Στο Θιβέτ μόλις πιστοποιηθεί ο θάνατος ρίχνουν στο πρόσωπο του νεκρού ένα άσπρο πανί. Κατόπι κανείς δεν αγγίζει το σώμα για να μην διαταραχθεί η διαδικασία του θανάτου, που τελειώνει μονάχα με τον τέλειο αποχωρισμό του σώματος του Μπάρντο, από το γήινο αντίστοιχό του.
Ο ιερέας (χπφό-μπό = εξαγωγέας του στοιχείου συνείδηση) βοηθάει στην εξαγωγή. Αμέσως μόλις φθάσει κάθεται σε ένα κάθισμα ή ψάθα στο κεφάλι του νεκρού. Απαγορεύει κάθε θρήνο των συγγενών στο νεκρικό θάλαμο, και δίνει εντολή να κλειστούν οι πόρτες και τα παράθυρα, για να εξασφαλιστεί η απαραίτητη ατμόσφαιρα για την σωστή τέλεση της λειτουργίας του χπφό-μπό. Αυτή συνίσταται σε μία μυστική ψαλμωδία, που περιέχει οδηγίες για το πνεύμα του νεκρού, ώστε να βρεί τον δρόμο του για το Δυτικό Παράδεισο του Αμιτάμπακι, έτσι να αποφύγει -αν το κάρμα του το επιτρέπει- την ανεπιθύμητη ενδιάμεση κατάσταση.
Αφού διατάξει το πνεύμα να εγκαταλείψει το σώμα και την προσκόλλησή του στους ζωντανούς συγγενείς και τα αγαθά, ο Λάμα εξετάζει στην κορφή της καφαλής του νεκρού, στην γραμμή της "οβελίας ραφής", όπου ενώνονται τα δύο βρεγματικά οστά, και που ονομάζεται "η Δίοδος του Βράχμα", για να αποφασίσει άν το πνεύμα έφυγε από εκεί, όπως είναι το σωστό.
Αν το κρανίο δεν είναι γυμνό, βγάζει μερικές τρίχες πάνω από αυτήν την δίοδο. Αν λόγω ατυχήματος δεν υπάρχει το σώμα τότε ο Λάμα συγκεντρώνεται νοητικά πάνω στον νεκρό και οραματιζόμενος το σώμα του νεκρού, φαντάζεται ότι είναι παρόν.
Καλώντας το πνεύμα, τελεί την τελετή, που διαρκεί μία ώρα περίπου. Στο μεταξύ ο αστρολόγος λάμα ή Τσί-πά ασχολείται με την σύνταξη του ωροσκοπίου του θανάτου, που βασίζεται πάνω στην στιγμή του θανάτου, για να αποφασίσει ποιά πρόσωπα μπορούν να πλησιάζουν και να αγγίζουν το πτώμα, την ορθή μέθοδο ταφής, τον τόπο και τον χρόνο της κηδείας και το είδος των τελετών που πρέπει να γίνουν για το καλό του νεκρού.
Κατόπι το πτώμα δένεται ώστε να πάρει καθιστή στάση, που ονομάζεται στάση του εμβρύου, συμβολική του ότι γεννήθηκε στην μετά θάνατο ζωή. Υστερα τοποθετείται σε μία από τις γωνίες του νεκρικού θαλάμου, ή οποία δεν έχει δοθεί στην θεότητα του σπιτιού.
Οι φίλοι και οι συγγενείς, ειδοποιημένοι για το θάνατο, συγκεντρώνονται στο σπίτι του νεκρού και εκεί διατρέφονται και μένουν μέχρι την ταφή. Αν υπάρχουν αμφιβολίες για τον πλήρη αποχωρισμό του στοιχείου συνείδηση (ή πνεύματος) του νεκρού, από το σώμα, δεν γίνεται συνήθως η ταφή άν δεν περάσουν οι τρισήμισυ μέχρι τέσσερις ημέρες μετά τον θάνατο. Τον νεκρό τον πενθούν συνήθως δύο έως τρείς ημέρες και στο διάστημα αυτό προσφέρονται στο πνεύμα του νεκρού μερίδες από όλα τα φαγητά, στερεά και υγρά, κάθε γεύματος.
Τα φαγητά τοποθετούνται σε μία γαβάθα μπροστά στο πτώμα και κατόπι, αφού το πνεύμα πάρει από το φαγητό τις λεπτές ουσίες, τα πετούν μακριά.
Οταν το σώμα απομακρυνθεί από το σπίτι για την ταφή, μιά εικόνα του νεκρού τοποθετείται στην γωνία στο δωμάτιο και συνεχίζεται η προσφορά της τροφής μπροστά στην εικόνα αυτή, για όλο το διάστημα των 49 ημερών , που είναι μία ενδιάμεση κατάσταση.
Συνδεόμενες με αυτό το μέρος της κηδείας υπάρχουν πολλές ενδιαφέρουσες τελετές. Οταν ο λειτουργός Λάμα ετοιμάζεται να συμπαρασταθεί στην μεταφορά του νεκρού από το σπίτι, προσφέρει ένα "μαντήλι τιμής", στο πτώμα και απευθύνοντάς του τον λόγο σαν να ήταν παρών, τον συμβουλεύει να παίρνει άφοβα από τα φαγητά, τον ειδοποιεί ότι έχει πεθάνει και ότι το φάντασμά του δεν πρέπει να στοιχειώσει στο σπίτι ή να ενοχλεί τους ζωντανούς συγγενείς, λέγοντας : "Θυμίσου το όνομα του πνευματικού σου Λάμα-Δασκάλου του (αναφέρει το όνομα), και με την βοήθειά του πάρε το σωστό μονοπάτι το λευκό. Ελα από αυτό τον δρόμο".
β) Η Δημόσια έκθεση του νεκρού : Η διάρκεια της έκθεσης του νεκρού είναι γενικά σύντομη, αλλά ποικίλλει. Στην κλασική εποχή θα έρθει πολλές φορές η νομοθεσία να την περιορίσει. Η σκιά του Πάτροκλου ζητάει να συντομευθεί ο χρόνος της δημόσιας εκθεσής του. Αντίθετα το σώμα του Εκτορα μένει εκτεθειμένο εννέα ημέρες, ενώ του Αχιλλέα δέκα επτά. Σε αυτή την περίπτωση γίνεται μία πρόχειρη ταρίχευση.
Στον εκτεθειμένο νεκρό προσφέρουν μία θυσία. Το αίμα των ζώων τοποθετείται σε μαγικά κύπελλα και σκορπίζεται γύρω από τον νεκρό. Το κρέας των ζώων τρώγεται σε ένα πλούσιο επιτάφιο γεύμα.
γ) Η Εκφορά : Είναι η νεκρώσιμη πομπή. Ο νεκρός μεταφέρεται στον τόπο της ταφής ή της καύσης με ένα τετράτροχο όχημα. Ακολουθεί μία πολυτελής πομπή, η οποία περιλαμβάνει τις μοιρολογίστρες, που ακολουθούν με τα πόδια και τους άνδρες που είναι ανεβασμένοι σε άμαξες.
Στο Θιβέτ, όταν ο Λάμα αρχίζει να οδηγεί την νεκρική πομπή, κρατά την μιά άκρη του μακρόστενου μαντηλιού της τιμής, που έχει προσφέρει στον νεκρό και έχοντας δέσει με την άλλη άκρη το σώμα του νεκρού, αρχίζει να ψέλνει μία λειτουργία, με την συνοδεία ενός μικρού τυμπάνου και μιάς τρομπέτας από ανθρώπινο μηριαίο οστό. Οταν υπάρχουν πολλοί ιερείς, ο πρώτος πηγαίνει μπροστά χτυπώντας ένα κουδούνι και οι άλλοι συνοδεύουν με τους ψαλμούς και την μουσική : ένας φυσά κατά διαστήματα το ιερό κοχύλι, άλλος χτυπά χάλκινα κύμβαλα και ένας τρίτος παίζει το τύμπανο ή την τρομπέτα. Από καιρό σε καιρό ο πρώτος Λάμα στρέφεται πίσω να καλέσει το πνεύμα να συνοδεύσει το σώμα και για να βεβαιωθεί ότι η πορεία γίνεται στην σωστή κατεύθυνση.
Μετά τους νεκροθάφτες έρχεται το κυρίως σώμα των πενθούντων, μερικοί από τους οποίους κρατούν αναψυκτικά για να τα ρίξουν στην νεκρική πυρά και άλλα για να τα μοιραστούν οι ιερείς και οι πενθούντες και τέλος έρχονται οι συγγενείς, θρηνώντας.
Μόνο για τους λαικούς γίνεται μία τέτοια πομπή, γιατί τα πνεύματα των νεκρών Λάμας, γνωρίζουν τον ορθό δρόμο και δεν χρειάζονται οδηγό.
δ) Η Καύση και οι Προσφορές:
Ο σωρός των ξύλων ετοιμάζεται από τους συγγενείς ή τους φίλους.
Τοποθετούν τον νεκρό στην κορυφή. Προσφέρουν μία θυσία. Καλύπτουν το πτώμα με το λίπος των σφαγίων και στέκονται ολόγυρα στο νεκρό. Γύρω του επίσης είναι τοποθετημένοι αμφορείς γεμάτοι με μέλι και λάδι. Την καύση συνοδεύουν νεκρικές προσφορές που είναι είτε αντικείμενα προσωπικά του είτε προσφορές των συγγενών και φίλων. Πάνω στην πυρά που κάηκε ο Πάτροκλος, ο Αχιλλέας θυσιάζει αρνιά, βόδια, τέσσερεις φοράδες και εννέα πιστούς σκύλλους του νεκρού. Για να μην αναφερθούμε και στους δέδεκα Τρώες αιχμαλώτους, που θυσιάστηκαν για να κατευνάσουν την ψυχή του Πατροκλου.
Στην Κύπρο βρέθηκαν τα εντυπωσιακά υπολείμματα της θυσίας αλόγων μαζί με το άρμα στον δρόμο που οδηγούσε σε τάφους της Ομηρικής εποχής, ενώ φαίνεται ότι γίνονταν και ανθρωποθυσίες.
Οταν η φωτιά σβήσει σκορπίζουν κρασί πάνω στις στάχτες, μαζεύουν τα όστά και τα τοποθετούν σε μία υδρία, αφού προηγουμένως τα περάσουν με δύο στρώματα λίπος. Υστερα τυλίγουν την ίδια την υδρία σε ένα ύφασμα και την τοποθετούν σε έναν τάφο, που τον καλύπτουν μνε φαρδειές πέτρινες πλάκες. Από πάνω ρίχνουν χώμα, κατά τρόπο που να σχηματίζεται ένας τύμβος, στην κορυφή του οποίου τοποθετούν , ορισμένες φορές, μία στήλη, δηλ. μία ορθωμένη πέτρα.
Στο Θιβέτ λόγω έλειψης καύσιμων υλών για την πυρά, συνηθίζεται να μεταφέρουν το πτώμα σε μία βραχώδη κορυφή, όπου το κόβουν σε κομμάτια και το δίνουν στα όρνεα.
Αν όμως το πτώμα ανήκει σε ευγενή, του οποίου η οικογένεια μπορεί να πληρώσει για νεκρική πυρά, τότε καίγεται.
Στην περίπτωση του Δαλάι Λάμα, του Τάσι Λάμα και άλλων πολύ μεγάλων ανδρών εφαρμόζεται το βαλσάμωμα.
Στο Σικκίμ, όπως και στο Θιβέτ, κάθε κηδεία γίνεται σύμφωνα με τις αυστηρές οδηγίες που έχουν δοθεί από τον αστρολόγο, που συνέταξε το ωροσκόπιο του θανάτου. Αυτές καθορίζουν ποιός πρέπει να αγγίξει το πτώμα, ποιός θα το μεταφέρει, καθώς και τον τρόπο ταφής. Ο αστρολόγος αποφασίζει επίσης ποιό είδος κακού πνεύματος ποιός από τους αναρίθμητους δαίμονες του θανάτου προκάλεσε τον θάνατο. Επίσης αναγγέλει τι ειδικά τυπικά πρέπει να γίνουν για να εξορκίσουν και να διώξουν τον δαίμονα, καθώς κια τις τελετές που θα εξασφαλίσουν στο νεκρό μία καλή επαναγέννηση, καθώς επίσης και την χώρα και το είδος της οικογένειας όπου αυτός θα ξαναγεννηθεί.
Στο Σικκίμ, στο έδαφος που έχει ισοπεδωθεί για την νεκρική πυρά, χαράζουν ένα μυστικό διάγραμμα, συμβολικό του ευτυχισμένου βασιλείου του Σουκχαβάτι ή του Δυτικού Ερυθρού Βασιλείου της Ευτυχίας, διαγράφωντάς το με αλεύρι και διαιρώντας το σε διαμερίσματα.

Το πρώτο, πάνω στο οποίο στήνουν την νεκρική πυρά, αφιερώνεται στον Ντυάνι Βούδα Αμιτάμπα. Στην αρχή των τελετών της καύσης, ο πρώτος Λάμα οραματίζεται την νεκρική πυρά, σαν την Μαντάλα του Αμιτάμπα και την Φωτιά σαν τον Αμιτάμπα. ο οποίος προσωποποιεί το στοιχείο Πύρ. Κατόπι καθώς το ίδιο το πτώμα τοποθετείται επάνω στην πυρά, το οραματίζεται σαν την Μαντάλα του Αμιτάμπα και την καρδιά του σαν την κατοικία του Αμιτάμπα. Καθώς η φωτιά αρχίζει να μεγαλώνει σε έκταση, λάδια με γλυκό άρωμα και μπαχαρικά, σανταλόξυλο και ράβδοι θυμιάματος, ρίχνονται μέσα της σαν θυσία, όπως στην Ινδική τελετή της Χαόμα ή Θυσίας στην Φωτιά.
Τέλος, καθώς οι τελετές της Καύσης τελειώνουν, οι ιερείς και οι πενθούντες οραματίζονται το πνεύμα του νεκρού να εξαγνίζεται από τις Καρμικές συσκοτίσεις με το Πύρ, το οποίο είναι ο Αμιτάμπα, το Ακατάληπτο Φώς.
ε) Το Νεκρόδειπνο : Ηταν επιτάφιο συμπόσιο, στο οποίο θεωρείται ότι παρευρίσκεται και η ψυχή του νεκρού, πράγμα που απαγορεύει να λεχθεί οτιδήποτε στην διάρκεια αυτού του γεύματος που να μην αποτελεί έπαινό του. Μνημονεύουν τον νεκρό και προσπαθούν να κάνουν σαφή την παρουσία του.
Κατά την Γεωμετρική εποχή το φαγητό ετοιμαζόταν και τρωγόταν δίπλα στον τάφο.
στ) Επικήδειοι αγώνες : Οπως αναφέρεται στην Ιλιάδα, μετά την ταφή ενός σημαντικού νεκρού ακολουθούσε αγώνας. Το μεγαλύτερο μέρος της 23ης ραψωδίας της Ιλιάδας είναι αφιερωμένο στην απίθανα ζωντανή και γραφική περιγραφή των αγώνων που διοργανώθηκαν από τον Αχιλλέα, με την ευκαιρία της κηδείας του Πάτροκλου.
Οι αγώνες που διεξάγονται στις κηδείες των ηρώων, εμφανίζονται στην ομηρική ποίηση σαν ένα συνηθισμένο φαινόμενο της τότε ζωής. Αυτό συνεχίστηκε ως τις μέρες του Ησιόδου.
Λόγοι προτιμήσεως της Καύσης σαν τρόπος ταφής τών νεκρών
1. Οριστική ανάπαυση των νεκρών : σύμφωνα με τους αρχαίους λαούς η αποτέφρωση δίνει στις ψυχές οριστική ανάπαυση, ανοίγοντας του τις πόρτες της κατοικίας του Αδη. Η σκιά του Πάτροκλου το εξηγεί στον Αχιλλέα:
Θάψε με ευθύς για να διαβώ του Αδη τον πυλώνα,
μακριά με διώχνουν οι ψυχές, των πεθαμένων οι ίσκιοι
να μην διαβώ τον ποταμό, κι αντάμα τους να σμίξω
κι έξω από τις πύλες τις πλατιές του Αδη τριγυρίζω
Δώσ' μου το χέρι μ' έπνιξε ο θρήνος, και απ' τον Αδη,
ποτέ πια δεν ξαναγυρνώ, αφού μες την πυρά με βάλετε του τάφου.
2. Eμποδίζει τον Βαμπιρισμό : Οι Θιβετανοί και άλλοι λαοί δεν δέχονται την ταφή στην γή, γιατί πιστεύουν ότι όταν το σώμα ενταφιάζεται η ψυχή, βλέποντάς το, προσπαθεί να ξαναμπεί εκεί και έτσι, αν πετύχει η προσπάθεια της, δημιουργείται ένας βρυκόλακας. Ενώ η Καύση ή άλλες μέθοδοι ταχείας διάλυσης των στοιχείων του νεκρού σώματος, εμποδίζουν το βαμπιρισμό.
3. Γρηγορότερη επιστροφή στα Στοιχεία :Τα Ιερά βιβλία των Ινδουιστών αναφέρουν ότι το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από 4 στοιχεία. Γή, Νερό. Αέρα και Φωτιά. Οταν πεθάνει πρέπει να επιστρέψει σε αυτά όσο γίνεται πιό γρήγορα. Η Καύση θεωρείται η καλύτερη μέθοδος για αυτό.
Η ταφή, όπως γίνεται στους Χριστιανούς, είναι η επιστροφή του σώματος στο στοιχείο Γή.
Η ταφή στο ποτάμι, που συναντάμε στην Ινδία, είναι η επιστροφή στο στοιχείο Νερό.
Το σώμα που κατασπαράζεται από τα όρνεα, σαν κάτοικοι του αέρα, στο Θιβέτ, επιστρέφει στο στοιχείο Αέρας.
Η Καύση είναι η επιστροφή του σώματος στο στοιχείο Πύρ.
4. Η Καθαρτική δύναμη του Πυρός : γνωρίζουμε ότι η φωτιά αποτελεί βάση της πολιτισμένης ζωής και προστατεύει από τα ζωα και τα κακά πνεύματα. Συμβολιζει την διαδικασία της κάθαρσης και του εξαγνισμού για μία νέα αρχή. Μία από τις πιό συνηθισμένες μυητικές ιερουργίες είναι η δοκιμασία με την φωτιά, που είναι απλά αναγέννηση από την καθαρτική πλευρά της. Και αυτή είναι και η σημασία της στην ταφή του νεκρού.
Η Φωτιά βοηθάει την ψυχή να περάσει γρήγορα τα μεταθανάτια στάδια και να μην καθυστερεί μέσα στην ατμόσφαιρα της γής.
5. Εχει μεγαλύτερη δύναμη για επίκληση του Νεκρού : Στην Ιδεολογία της Καύσης ο πεθαμένος ζεί σαν ένα αθέατο πνεύμα. Κρατώντας μέσα στην τεφροδόχο την στάχτη του νεκρού και όχι απλώς κάποια προσωπικά αντικείμενα του, οι ζωντανοί έχουν ξεχωριστή δύναμη για να επικοινωνήσουν ευκολότερα με το πνεύμα του νεκρού.
6. Απελευθερώνει και τις ψυχές των ζωντανών : Επειδή κανένας δεν μπορεί να προσκολληθεί σε μία χούφτα στάχτης, που διασκορπίζεται στον άνεμο, πολλές φορές, όπως προσκολλάται σε ένα σώμα θαμμένο στο χώμα, το οποίο επιστρέφει αργά στην Γή.
Η ψυχή έχει τελειώσει το έργο πούχε κάνει με τον φυσικό φορέα και τον έχει απορίψει. Γιατί εμείς λοιπόν να θέλουμε να διατηρήσουμε αυτόν τον φορέα.
Ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε την θλίψη είναι μία πό τις μεγαλύτερες δοκιμασίες και φανερώνει την πνευματική μας κατανόηση. Η στάση που κρατάμε απέναντι στον θάνατο, είτε τον δικό μας, είτε κάποιου αγαπημένου, εξαρτάται από το τι γνωρίζουμε για την ζωή.
7. Προφυλλάσει την ενέργεια των ζωντανών : Από την στιγμή που απονεκρώνεται το φυσικό σώμα, μέχρι την στιγμή που αποσύρεται η ψυχή από το διπλό αιθερικό μεσολαβεί ένα χρονικό διάστημα. Στο διάστημα αυτό η ψυχή παραμένει κοντά στον φυσικό της φορέα και αποδεσμεύεται βαθμιαία, προσανατολιζόμενη πρός την νέα της κατάσταση. Το διπλό αιθερικό αποκόβεται εν τω μεταξύ από την πηγή της πράνα, της αιθερικής δηλ. ζωτικότητας την οποία προμηθεύεται από τον ηλιο κατά την διάρκεια της ενσάρκωσης. Οταν αποκόβεται, επειδή δεν έχει προσαρμοστεί στην νέα κατάσταση έχει την τάση να απορροφά ζωτικότητα από οποιαδήποτε διαθέσιμη πηγή.
Εκεί οφείλεται η εξάντληση ή ο φόβος που νοιώθουν εκείνοι που βρίσκονται σε άμεση επαφή με τα νεκρά σώματα, εκτός αν έχουν εσωτερική πανοπλία.
Υπάρχει μία διαφορά ανάμεσα στην αιθερική και στην νοητική σχέση με τον νεκρό. Η αιθερική σχέση είναι ανεπιθύμητη, γιατί πολύ γρήγορα εξελίσσεται σε κάτι το παθολογικό και νοσηρό, τόσο για τον νεκρό, όσο και για τον ζωντανό. Δεν πρέπει να επιτρέπουμε την εδραίωση της αιθερικής σχέσης.
Ωστόσο το διπλό αιθερικό, που περιμένει την αποσύνθεσή του, πάντα θα αντλεί ακούσια και από ένστικτο αιθερική ύλη.
Η διαδικασία της αποσύνθεσης του αιθερικού βοηθάται με την καύση, η οποία έχει γνωρίσματά της την τέλεια αποσύνθεση, την ταχύτητα και την κάθαρση, απελευθερώνοντας έτσι τους λεπτούς φορείς σε λίγες μόνο ώρες, αντί μέρες ή χρόνια.
8. Τα Νεκροταφεία είναι εστίες Μόλυνσης : Κυρίως όταν βρίσκονται και μέσα στην πόλη. Στις μεγάλες πόλεις, λόγω έλλειψης χωρου ο κίνδυνος πολλαπλασιάζεται. Δημοσίευμα των Τάιμς του Λονδίνου γνωστοποίησε ότι σε μούμια του 16ου αιώνα ανακαλύφθηκε ζωντανός ιός ευλογιάς.
Επίσης είναι εξακριβωμένο ότι τα νεκροταφεία των αστικών πόλεων έχουν γεμίσει. Τα εδάφη τους είναι υπερκορεσμένα από τις συνεχείς ταφές και δεν αποσυντίθενται τα νεκρά σώματα, με αποτέλεσμα κατά την εκταφή παρουσιάζονται σκηνές απείρου κάλλους και ομορφιάς με μισολιωμένα πτώματα.
H Kαύση σαν τρόπος ταφής των Πολεμιστών
Από την έρευνα που έγινε για την εργασία αυτή θα μπορούσαμε να βγάζαμε ένα συμπέρασμα χωρίς όμως ποτέ να είμαστε απόλυτοι. Ολοι οι λαοί, εκτός από τους χριστιανούς δεν έχουν υιοθετήσει ένα συγκεκριμένο σύστημα ταφής των νεκρών. Βλέπουμε ότι ανάλογα την περίπτωση ή την ιστορική εποχή επικρατεί κάποια συγκεκριμένη μέθοδος ταφής. Στο Θιβέτ χρησιμοποιούν τον τεμαχισμό του πτώματος και την διάθεσή του στα όρνεα εκείνες οι οικογένειες που δεν έχουν χρήματα για καύσιμες ύλες. Αντίθετα οι πιό εύπορες οικογένειες προτιμούν να καίνε τους νεκρούς. Το βαλσάμωμα εφαρμόζεται κατά τον θάνατο πολύ σπουδαίων ανθρώπων, ιερέων και αγίων.
Ο Ομηρος μας αναφέρει μόνο την καύση σαν μέθοδο ταφής των πολεμιστών. Το ίδιο βλέπουμε και στους Κέλτες. Εντοπίζουμε λοιπόν ότι η Καύση ίσως να είναι η καλύτερη μέθοδο ταφής για την Κάστα των Ξατρίγια (Βασιλείς-Πολεμιστές).
Πρίν μερικά χρόνια έγιναν ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο της Ερέτριας στην Εύβοια, από Ελβετούς αρχαιολόγους και ανακάλυψαν μία μικρή νεκρόπολη που περιέβαλε έναν πριγκιπικό ή βασιλικό τάφο. Το σύνολο ανάγεται στα τέλη του 8ου αι. και στις αρχές του 7ου., την στιγμή που παίρνει μορφή η αρχαική πόλη. Οι τάφοι που ανακαλύφθηκαν σχηματίζουν μία διπλή ομάδα. Στα δυτικά έχει χρησιμοποιηθεί μόνο η καύση, στα ανατολικά τα σώματα είναι ενταφιασμένα. Δεν πρόκειται για μία αλλαγή συρμού, αφού οι δύο ομάδες είναι σύγχρονες, δεν πρόκειται ακόμα για τον ανταγωνισμό ανάμεσα σε δύο έθιμα, όπως παρατηρούμε αλλού. Πρόκειται για μία αντίθεση ηθελημένη και σημαντική στο επίπεδο της αναπαράστασης.
Οι τάφοι του ενταφιασμού είναι τάφοι παιδιών, οι τάφοι της αποτέφρωσης είναι τάφοι ενηλίκων. Τα δύο φύλα αντιπροσωπεύονται στις δύο ομάδες και η αντίθεσή τους υπογραμίζεται στους τάφους αποτέφρωσης από την παρουσία όπλων στην μία περίπτωση και κοσμημάτων στην άλλη.

Ο αρχαιολόγος αυτής της ανασκαφής, ο Claude Berard, έκανε έκανε την αξιοπρόσεκτη διαπίστωση ότι "ο ενταφιασμός εφαρμοζόταν στην Ερέτρια μέχρι το κατώφλι της εφηβείας, ενώ η καύση ήταν για τα κορίτσια σε ηλικία γάμου, τις παντρεμένες γυναίκες τους νέους άνδρες και τους άνδρες που ήταν ικανοί να μεταχειριστούν το τόξο και να κρατούν την γραμμή τους μέσα στην μάχη".
Το ίδιο έγινε και στον Μαραθώνα, οι Αθηναίοι άνδρες αποτεφρώνονται, ενώ οι Πλαταιείς και οι δούλοι, που πολέμησαν μαζί με τους Αθηναίους, αλλά όχι στην ίδια γραμμή θάβονται.
Ψάχνοντας να καθορίσει σε ποιά ηλικία διαφοροποιούνταν η ταφική τελετουργία συμπεραίνει ότι στην Ερέτρια και πολύ πιθανόν και σε άλλα μέρη του όριο θα έπρεπε να βρίσκεται γύρω από το 16ο έτος. Οι αρχαιολόγοι εξάλλου έχουν παραβλέψει πολύ συχνά τις ταφές παιδιών και εφήβων, γιατί τα κορμιά ήταν θαμμένα κατευθεία στο χώμα, ενώ μελετούσαν προσεκτικά τους τάφους βρεφών (το κορμί τοποθετημένο σε αμφορέα) και των ανδρών (σε τεφροδόχες)
Η αντίθεση καύση-ενταφιασμός που χρησιμοποιείται στην Ερέτρια και αλλού προσδιορίζει την αντίθεση παιδικά χρόνια-ενηλικίωση και εντάσεται στις ιερουργίες περάσματος από την εφηβεία στην ενηλικίωση.
Αν οι ιερουργίες περάσματος σημαίνουν για τα αγόρια την είσοδο στην κατάσταση του πολεμιστή, για τα κορίτσια έχουν την αξία μιας προετοιμασίας για την συζυγική ένωση. Ο γάμος για το κορίτσι είναι αυτό που για το αγόρι είναι ο πόλεμος.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Kινηματογραφική ταινία : ΠΡΙΝ ΤΟ ΗΛΙΟΒΑΣΙΛΕΜΑ , ROCKET GIBRALTAR
(Ηθοποιοί : Μπάρτ Λάνκαστερ, Σούζι Ειμις, Πατρίτσια Κλάρκσον κα)
2. Ομήρου Ιλιάδα, Μετάφραση Ιάκωβου Πολυλά, ΟΕΔΒ
3. Ομήρου Οδύσσεια, Μετάφραση Ζήσιμου Σιδέρη ΟΕΔΒ
4. Πλουτάρχου Βίοι Παράλληλοι - Βιβλιοθήκη των Ελλήνων
α) Λύσανδρος και Σύλλας
β) Πελοπίδας Μάρκελλος
γ) Λυκούργος, Νουμάς
δ) Πύρρος
ε) Σόλων
5. Περί Πένθους, Λουκιανός, Βιβλιοθήκη Φέξη Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων.
6. Οι Τραγωδίες του Αισχύλου, (Αγαμέμνων), Βιβλιοπωλείο Εστίας. Μετ. Ι.Ν. Γρυπάρη.
7. Περί Ταφής, Ι Στοβαίου Ανθολόγιο, Νο 38. Βιβλιοθήκη των Ελλήνων.
8. Παγκόσμια Μυθολογία, Felix Guirand, εκδόσεις Γιοβάνης.
9. Η ζωή και ο κόσμος των Βίκινγκ. Μιχάλης Κοκολάκης, Περισκόπιο της Επιστήμης
τεύχος 104. Φεβρουάριος 1988.
10. Η καθημερινή ζωή στην εποχή του Ομήρου, Αιμίλιος Μιρώ, εκδ. Καρδαμίτσα.
11. Αρχαία Ελληνική θρησκεία, Αρχαική και κλασσική Ελλάδα, Walter Burkert, >>
12. Μέσα από τις πύλες του θανάτου, Dion Fortune, εκδ. Ιάμβλιχος.
13. Η Αρχαία Ελληνική κοινωνία, Το Προιστορικό Αιγαίο, George Thomson
14. H Θιβετανική Βίβλος των Νεκρών, εκδ. Πύρινος κόσμος.
15. Η Ταφή των Νεκρών, Αναστάσιου Τίγκα, Αθήνα 1993
16. Περιοδικό ΣΤΕΡΩΠΙΣ, τεύχος 1, Ιανουάριος 1989.
17. Τα Κέλτικα Μυστήρια, Τζών Σάρκευ. εκδόσεις Πύρινος κόσμος.
18. Ο Μαύρος Κυνηγός, Πιέρ Βιντάλ Νακε, εκδ. Λιβάνη-Νέα Σύνορα

ΝΕΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ.

Δημοσίευση: Οκτωβρίου 30, 2010