ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ ΜΙΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ ΠΥΡΙΤΙΔΑΠΟΘΗΚΗ ΣΤΗ ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΜΑΣ

Άρθρο του Χρήστου Α. Κατσαρού (Chris Sintiki)

Άφωνη άφησε την κοινή γνώμη προ ημερών ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, κύριος Νετανιάχου όταν μίλησε για μια ''ανακουφιστική'', τρόπον τινά, για τη Μέση Ανατολή επίθεση εναντίον Ιράν, με αφορμή ερώτηση που του έγινε σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης. Παράλληλα οι εχθροπραξίες ανάμεσα στην Παλαιστίνη και το Ισραήλ έχουν φέρει αντιμέτωπο το Τελ Αβίβ με όλο σχεδόν το Μουσουλμανικό κόσμο. Στα καθ' ημάς, η γειτονική μας Τουρκία ήδη έχει αποκηρύξει το κράτος του Ισραήλ χαρακτηρίζοντάς το «έθνος τρομοκρατών». Και παρότι θα μπορούσε να αναγνωρίσει κανείς σε αυτές τις ενέργειες τον υφέρποντα απόηχο της Ισραηλινής επίθεσης στο πλοίο Μαβί Μαρμαρίς που μετέφερε ανθρωπιστική βοήθεια στη Λωρίδα της Γάζας, ωστόσο η πραγματικότητα αναδεικνύει δύο βασικές συνιστώσες: από τη μια την απομόνωση του Ισραήλ από τα όμορα σε αυτό κράτη και από την άλλη τον κίνδυνο που ελλοχεύει αν οι εξεγέρσεις του αραβικού κόσμου εναντίον των τυραννικών καθεστώτων γενικευτούν και απλωθούν πέρα από αυτόν. 

Και ενώ η μεσολαβητική προσπάθεια του Καΐρου ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Χαμάς θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως μία συμβιβαστική προσέγγιση Ηνωμένων Πολιτειών και Ιράν με προφανή στόχο να αποφευχθεί η εμπλοκή της Τεχεράνης στην ενδοαραβική κρίση και με αντάλλαγμα την έστω και προσωρινή χαλάρωση του αποκλεισμού που ισχυροποιεί τη θέση της Περσικής Δημοκρατίας στη Μέση Ανατολή, η ένταση στη Συρία, πέρα από τις εσωτερικές αναταραχές, έχει φέρει στα πρόθυρα του πολέμου την Άγκυρα με τη Δαμασκό. 

Αιτία βέβαια όλων αυτών δεν είναι η προσχηματική διένεξη μεταξύ σιιτών και σουνιτών ούτε οι εθνικές ή πολιτικές διεκδικήσεις, αν εξαιρέσει βέβαια κανείς τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Παλαιστινίων και την αφελή πεποίθηση του εξεγερμένου αραβικού κόσμου ότι μάχεται για τον εκδημοκρατισμό των κρατών, αλλά η εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών της Μέσης Ανατολής. Ο πρώτος πόλεμος στον Περσικό κόλπο μεταξύ Ιράκ και Κουβέϊτ με εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών και η επίθεση σε Αφγανιστάν και Ιράκ μετά τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 αποδεικνύουν πώς η εκρηκτική κατάσταση στη Μέση Ανατολή έχει άρωμα πετρελαίου. Ακόμα και τώρα η Σαουδική Αραβία καταγγέλλει παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου της σε περιοχές που υπάρχουν πετρελαϊκές εγκαταστάσεις και προειδοποιεί το Ιράν για αντίποινα.

Ποιο όμως είναι το κόστος για την Ελλάδα; Φαινομενικά δεν υπάρχει άμεσος συσχετισμός αφού η Ελλάδα δεν ανήκει ούτε στον αραβικό ούτε στο Μουσουλμανικό κόσμο της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Ωστόσο οι προκλήσεις από γειτονικά κράτη με έρευνες εντός του ελληνικού θαλάσσιου χώρου, οι εθνικιστικές κορώνες, αλλά και οι διακρατικές έρευνες για πετρέλαιο στην ΑΟΖ της Κύπρου καθώς και η πρόκληση του Χριστιανικού κόσμου έναντι του Ισλάμ με την κινηματογραφική ταινία «Η αθωότητα των Μουσουλμάνων» που προσβάλει το πρόσωπο του Μωάμεθ θα μπορούσαν άραγε να επιφέρουν ένταση στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο γενικότερα; Σίγουρα δεν μπορεί να απαντηθεί μια υπόθεση εργασίας, ωστόσο οι κίνδυνοι είναι προφανείς και οφείλουν να ληφθούν υπόψη από τους αρμόδιους.

Επιπλέον, σε μια κοινωνία που μαστίζεται από την οικονομική κρίση η άνοδος της τιμής του πετρελαίου λόγω των γεγονότων δεν συντελεί στη βελτίωση του κλίματος. Η Ελλάδα στέκεται απλός θεατής δίχως να αναλαμβάνει καμιά διαπραγματευτική πρωτοβουλία και χωρίς να δείχνει την παραμικρή διάθεση να επωφεληθεί από την όλη κατάσταση, αφήνοντας ανεκμετάλλευτο τον ορυκτό της πλούτο και αδιαφορώντας για τον καθορισμό της Αποκλειστικής Οικονομικής της Ζώνης επικαλούμενη τις γεωστρατηγικές ισορροπίες. Την κατάσταση επιδεινώνουν ακόμα περισσότερο οι παγωμένες ενεργειακές συμφωνίες των αγωγών με τη Ρωσία, η οποία αναδεικνύεται σε σημαντικό παράγοντα στην περιοχή της Μέσης Ανατολής μετά τον έντονο αντιαμερικανισμό που έχει αναπτυχθεί σε αυτές τις χώρες. 

Ιστορικά η περιοχή της Εγγύς Ανατολής και της Μεσοποταμίας, όπως συνηθίζεται να λέγεται, αποτελεί το σταυροδρόμι μεταξύ τριών ηπείρων και τριών μονοθεϊστικών θρησκειών, άρα και σταυροδρόμι πολιτισμών, όπου συγκρούονται συμφέροντα και νοοτροπίες. Επιπλέον, η επιθυμία για κυριαρχία στα στρατηγικά στενά του Σουέζ που δίνουν πρόσβαση στη Μεσόγειο και παράλληλα τη δυνατότητα για τη γεωπολιτική και εμπορική τους εκμετάλλευση αποτελεί το μήλο της έριδος που προκαλεί συνεχή ανάφλεξη στην περιοχή. 

Και ενώ ο αραβικός κόσμος έμοιαζε να είναι το τελευταίο προπύργιο του απολυταρχισμού, αποδεικνύεται πως τελικά είχε την αχίλλειο πτέρνα του. Οι εξελίξεις υπήρξαν αιφνιδιαστικές και ραγδαίες από τη στιγμή που τελείως αναπάντεχα εξεγέρθηκε ο Αιγυπτιακός λαός ζητώντας συνταγματικές ελευθερίες, βρίσκοντας μιμητές στη Λιβύη και στη Συρία. Αυτό που προκαλεί πραγματικό αποτροπιασμό είναι η αιματοχυσία μεταξύ ομοεθνών που δεν έχει όρια και η αγριότητα με την οποία γίνονται οι εκτελέσεις πολιτικών κρατουμένων και αντιπάλων και από τις δύο πλευρές, αλλά και η απόφαση ηγετών να βομβαρδίσουν τους ίδιους τους λαούς τους. Όλα αυτά δημιουργούν μια έκρυθμη κατάσταση που κανείς δεν γνωρίζει ποια θα είναι η συνέχειά της, όχι μόνο για την περιοχή αλλά και για την ανθρωπότητα, αν εμπλακούν οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ και η Ρωσία. Από την άλλη, κανείς δεν υπολογίζει την ισχύ της Κίνας που ακόμα δεν έχει δείξει την δύναμή της ως Διεθνής παράγοντας που επηρεάζει εξελίξεις και καταστάσεις στο Παγκόσμιο πολιτικό γίγνεσθαι. Έτσι, η Μέση Ανατολή αναδεικνύεται σε θέρετρο γεωπολιτικών εξελίξεων στη διεθνή πολιτική σκακιέρα. Δεν είναι τυχαίο που επιλέχθηκε η συγκεκριμένη στιγμή για να εμφανιστούν στο προσκήνιο όλες αυτές οι ανακατατάξεις. Οι ΗΠΑ άλλωστε επιθυμούν την δημιουργία ενός μοντέλου ισλαμικής δημοκρατίας στα πρότυπα της Τουρκίας που θα διάκειται φιλικά απέναντι στη Δύση και θα διευκολύνει μια οικονομική και πολιτισμική διείσδυση της Αμερικής στα ιστορικά προπύργια του αντιαμερικανισμού και του αντιευρωπαϊσμού, προκαλώντας ωστόσο έτσι την αντίδραση της Μόσχας και της Τεχεράνης. Από την άλλη, τη στιγμή που η Ανατολή αιμορραγεί εξαιτίας των σφοδρών συγκρούσεων, η Δύση ψυχορραγεί κάτω από το βάρος των οικονομικών εξελίξεων και της Διεθνούς κερδοσκοπίας των αγορών. Υπ' αυτό το πρίσμα, η οικονομική εκμετάλλευση και η πολιτική χειραγώγηση των άγουρων ακόμα δημοκρατιών της Αραβίας μοιάζει αναπόφευκτη. Το γεγονός όμως ότι οι κοινωνίες λυγίζουν κάτω από το βάρος των εξελίξεων δημιουργεί ένα σκηνικό αβεβαιότητας. Οι πολιτικές πρακτικές θα πρέπει να αναθεωρηθούν αν δεν θέλουμε να μετατραπεί η περιοχή σε ένα απέραντο πεδίο μάχης όπου δεν θα μπορεί πλέον η διπλωματία να σταματήσει το αιματοκύλισμα που έχει ξεκινήσει. Και επειδή όταν πιάνει φωτιά το σπίτι του γείτονά σου είναι πολύ πιθανό αυτή να εξαπλωθεί και στο δικό σου, απαιτούνται πολύ λεπτοί χειρισμοί, ώστε να αποφευχθεί η γενικότερη ανάφλεξη.

Η διεθνής πολιτική σκηνή καλείται να απαντήσει στις μεγάλες προκλήσεις που θα καθορίσουν το μέλλον των επόμενων γενεών και των νεογέννητων δημοκρατικών πολιτευμάτων που βρίσκονται ακόμα στα σπάργανα και αμφιταλαντεύονται ανάμεσα στον αυστηρό ισλαμικό κώδικα και την ελευθερία του δυτικού τρόπου σκέψης που απαιτεί ισονομία και συνταγματικότητα στις σχέσεις κράτους και πολίτη.

Δημοσίευση: Φεβρουαρίου 10, 2013