Προκλήσεις και προτεραιότητες των πόλεων την εποχή της κρίσης

Είναι κοινή η αντίληψη ότι ζούμε σε μια εποχή έντονης αστικοποίησης. Το φαινόμενο της αστικής ανάπτυξης είναι χρονικά συνδεμένο με την άνθηση της κοινωνίας της πληροφορίας. Υπάρχουν τουλάχιστον έξι στοιχεία που οδήγησαν στην αλλαγή της συμπεριφοράς των δρώντων που αποφασίζουν για τον αστικό σχεδιασμό. Τέτοια είναι η παγκοσμιοποίηση, οι αλλαγές στην τεχνολογία, η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η αλλαγή στον παγκόσμιο καταμερισμό οικονομικής και πολιτικής δύναμης (Κίνα), τα Μ.Μ.Ε, οι αλλαγές στις μεταφορές και τέλος η άνοδος του διαδικτύου και ειδικότερα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι εξελίξεις αυτές είχαν δραματικές συνέπειες για τις πόλεις του δυτικού κόσμου, που είδαν μέρος της παραγωγικής τους βάσης να μεταφέρεται σε άλλες πόλεις και περιοχές του πλανήτη. 

Οι πόλεις σήμερα αναζητούν νέα εργαλεία για να αντιμετωπίσουν τον διεθνή ανταγωνισμό και δοκιμάζουν να ενσωματώσουν στοιχεία ανάπτυξης ταυτότητας (branding) στα πρότυπα των καταναλωτικών προϊόντων, να αναθεωρήσουν την ταυτότητά τους ή να αναζητήσουν νέες μορφές ανάπτυξης που θα αντικαταστήσουν τους πόρους που έχουν χαθεί. Οι πόλεις δηλαδή, αναζητούν την χαμένη τους ταυτότητα και προσπαθούν να γίνουν ελκυστικές για τους δημότες, τους επισκέπτες τους, αλλά και να προσελκύσουν νέες επιχειρηματικές δραστηριότητες. Δεν πρέπει όμως να μας διαφεύγει, ένα σημαντικό πρόβλημα. Αυτό του κοινωνικού αποκλεισμού ενός μέρους του αστικού πληθυσμού, λόγω της οικονομικής κρίσης, που δεν μπορεί λόγω του αποκλεισμού, ούτε να παράγει κέρδος, ούτε να συμμετάσχει στις κοινωνικές διεργασίες που συντελούνται. Και είναι ένα ζήτημα που χρειάζεται άμεσα λύση.

Μια σύγχρονη πόλη δεν έχει μόνο χωρική διάσταση, αλλά είναι και ένα δίκτυο μεταφορικών και εδαφικών σχέσεων. Είναι και μια συμβολική οντότητα. Η πόλη είναι ένα μέσο για να ξεπεραστεί ο χώρος και ο χρόνος και σύμβολο εδαφικού έλεγχου. Τέλος και το σημαντικότερο ίσως, μια πόλη παράγει νέα σύμβολα, νέους κοινωνικούς κώδικες, κανόνες, αφηγήσεις.

Σε ζητήματα που αφορούν την αστική ανάπτυξη, μπορεί να αντληθεί γνώση και από τον χώρο των επιχειρήσεων. Ανέκαθεν, αλλά ιδιαίτερα σήμερα σε μια εποχή κρίσης, οι επιχειρήσεις προσπαθούν να βελτιώσουν την εικόνα των προϊόντων τους. Στις πόλεις, φυσικά, που δεν λαμβάνονται μόνο ως προϊόντα, βασική υποχρέωση των δρώντων της και κυρίως, όσων έχουν αναλάβει την διακυβέρνηση της, είναι η συμβολή τους στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. Ανάπτυξη που επιδρά στις δημόσιες, κοινωνικές και ιδιωτικές επιδιώξεις. Οι πόλεις σήμερα αντιμετωπίζουν νέες αναπτυξιακές, κοινωνικοοικονομικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις. Στις σημερινές πόλεις πραγματοποιείται ένας μετασχηματισμός, που συνδέεται με λειτουργικές και χωρικές μεταβολές. Οι πόλεις αλλάζουν, μετασχηματίζονται, τείνουν να λειτουργήσουν ως κινητήρια δύναμη στην ευρύτερη περιοχή τους. Πρόκειται για τα κέντρα, μέσα από τα οποία προωθείται και συντελείται η αναπτυξιακή διαδικασία. Όσον αφορά ειδικότερα το χώρο της πόλης, αναπτύσσονται έχοντας νέες λειτουργικές ανάγκες. Τέτοιες είναι νέες διοικητικές ανάγκες, περισσότερες κεντρικές λειτουργίες, ανάγκες για ευρύτερη και πιο λειτουργική διαχείριση του χώρου. Προκύπτουν, επίσης ζητήματα που αφορούν την διαχείριση της αστικής κληρονομιάς, τον ελεύθερο χρόνο και τον τουρισμό. 

Το πλαίσιο αυτό καθορίζει νέα ζητούμενα και νέες χρήσεις για τις πόλεις. Ο χώρος τους ανασυντάσσεται σύμφωνα με τις νέες συνθήκες, καταμερίζεται και παύει να είναι ενιαίος. Το αστικό περιβάλλον απειλείται από προβλήματα που καθορίζουν την ποιότητα ζωής, όπως για παράδειγμα αυτό της πυκνότητας κατοίκησης. Για όλα τα παραπάνω, η μελέτη και ο ανασχεδιασμός της ταυτότητας των πόλεων, η βελτίωση της ελκυστικότητας, η προβολή τους είναι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος όσων καλούνται να διαχειριστούν και να αποφασίσουν για τα παραπάνω ζητήματα. Έτσι, μεγάλη πρόκληση για τις πόλεις σήμερα είναι ο σχεδιασμός της Αστικής και Τοπικής ανάπτυξης.

Στοιχεία που θα καθορίσουν την προοπτική αυτών των ενεργειών είναι το θεσμικό περιβάλλον της πόλης, που αφορά την αυτοδιοίκηση σαν δισυπόστατη λειτουργία, είτε δηλαδή ως εκφραστής της τοπικής κοινωνίας και είτε ως λειτουργικό μέρος του κράτους. Άλλο στοιχείο, είναι ο πολεοδομικός και χωροταξικός σχεδιασμός, να μπορεί να ανταποκριθεί στις νέες προκλήσεις. Τρίτο και σημαντικότερο στοιχείο για την ανάπτυξη μιας πόλης είναι το υποκείμενο στο οποίο απευθύνεται, δηλαδή οι πολίτες της.

Ο Γιάννης Δ. Ανδρέου είναι ηλεκτρολόγος μηχανικός Τ.Ε. Είναι, επίσης, πτυχιούχος του τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστήμιου Πελοποννήσου και τελειόφοιτος του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Διοίκηση Υπηρεσιών του τμήματος Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων (Ο.Δ.Ε) του Οικονομικού Πανεπιστήμιου Αθηνών (Ο.Π.Α). Το επιστημονικό και ερευνητικό του ενδιαφέρον επικεντρώνεται στο πεδίο του κοινωνικού marketing και της επικοινωνίας σε μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς. Είναι ιδιωτικός υπάλληλος και πρόεδρος του Τοπικού Συμβούλιου της Δημοτικής Κοινότητας Κορίνθου από τον Ιανουάριο του 2011.

Δημοσίευση: Μαρτίου 17, 2014