Η Διακήρυξη της Στυμφαλίας

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κάρολος Παπούλιας, κατά την είσοδό του στο Μουσείο της Ακρόπολης. Συνοδεύεται από τον Υπουργό Πολιτισμού, Κ. Τασούλα, τον Πρόεδρο του Μουσείου Ακρόπολης, Δ. Παντερμαλή και την Πρόεδρο του ΠΙΟΠ, Σ. Στάικου. 

Ολοκληρώθηκαν οι εργασίες της Διεθνούς Συνάντησης «Πολιτιστικά Τοπία σε περιοχές Natura 2000: προς μια νέα πολιτική ολοκληρωμένης διαχείρισης της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς», που διοργανώθηκε από το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ), με τη συνεργασία του Υπουργείoυ Πολιτισμού και Αθλητισμού και του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. 

Η Συνάντηση, που διεξήχθη στις 10 - 11 Οκτωβρίου στο Αμφιθέατρο του Μουσείου Ακρόπολης και στο Μουσείο Περιβάλλοντος στη Στυμφαλία αντίστοιχα, στόχευε στην ανάδειξη της σημασίας των πολιτιστικών τοπίων, την τεκμηρίωση της διττής - πολιτιστικής και περιβαλλοντικής - ταυτότητάς τους καθώς και τον καθορισμό προτεραιοτήτων και κατευθυντηρίων γραμμών για την ολοκληρωμένη διαχείριση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. 

Κατά την πρώτη ημέρα των εργασιών, τη Συνάντηση τίμησε με την παρουσία του ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κάρολος Παπούλιας. Χαιρετισμούς απηύθηναν η πρόεδρος του ΠΙΟΠ, Σοφία Στάϊκου, η Επίτροπος Θαλάσσιων Υποθέσεων, Μαρία Δαμανάκη, ο Επίτροπος Περιβάλλοντος, Janez Potocnik, ο Υπουργός Πολιτισμού, Κωνσταντίνος Τασούλας και ο Υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Ιωάννης Μανιάτης. Στη Συνάντηση συμμετείχαν, επίσης, αξιωματούχοι των Ηνωμένων Εθνών, της UNESCO, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εκπρόσωποι ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, διεθνών ιδρυμάτων και οργανισμών, μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, πρόεδροι φορέων διαχείρισης περιοχών Natura 2000 και εκπρόσωποι της Κοινωνίας των Πολιτών. Τη δεύτερη μέρα των εργασιών, που φιλοξενήθηκαν στο Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας, άνοιξε με ομιλία της για τον πολιτιστικό τουρισμό, η Υπουργός Τουρισμού, Όλγα Κεφαλογιάννη. 

Κατά τη σύνθεση των συμπερασμάτων της Διεθνούς Συνάντησης, τα μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής και οι συμμετέχοντες αφού επεσήμαναν την περιορισμένη, διεθνώς, συνεργασία πολιτιστικών και περιβαλλοντικών φορέων για θέματα διαχείρισης των τοπίων, αποδέχτηκαν ότι υπάρχει, σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, μια διαρκώς αυξανόμενη αναγνώριση της ανάγκης προστασίας, προβολής και διαχείρισης των τοπίων ως συνθέσεων τόσο της πολιτιστικής όσο και της φυσικής κληρονομιάς, και συνέταξαν από κοινού το κείμενο Διακήρυξης της Στυμφαλίας, που καταλήγει στα εξής σημεία: 

στην ανάπτυξη ενός δικτύου ενδιαφερομένων φορέων για το θέμα της κοινής διαχείρισης της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς στο επίπεδο του τοπίου, το οποίο – μεταξύ άλλων – θα ασχοληθεί με τα πολιτιστικά τοπία σε περιοχές Natura 2000, 

στη συγκρότηση μιας διεθνούς Ομάδας Εργασίας για την προώθηση της προαναφερόμενης συνεργασίας, με το ΠΙΟΠ να αναλαμβάνει την υποστήριξη και προώθηση της σχετικής συνεργασίας αλλά και τον συντονισμό της Ομάδας Εργασίας, 

στην κοινοποίηση της παρούσας διακήρυξης, μέσω του ΠΙΟΠ, σε όλους τους αρμόδιους και ευρωπαϊκούς και διεθνείς φορείς, προκειμένου να ενημερωθούν. 

Σημειώνεται ότι η Διακήρυξη της Στυμφαλίας θα συνδεθεί με την πρωτοβουλία της Ιταλικής Προεδρίας στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με θέμα «Φύση και Πολιτισμός», αλλά και με το Διεθνές Συνέδριο του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (ICOM) με θέμα «Μουσεία και Πολιτιστικά Τοπία». Επόμενος στόχος του ΠΙΟΠ είναι η κατάρτιση ενός πρώτου καταλόγου πολιτιστικών τοπίων, σε περιοχές Natura 2000, στην Ελλάδα. 

Αναλυτικά τα μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής της Διεθνούς Συνάντησης: 

Πρόεδρος

Κωνσταντίνος Καρτάλης, Αν. Καθηγητής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Επιστημονικός Σύμβουλος ΠΙΟΠ 

Μέλη

Παναγιώτης Δημόπουλος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών

Παναγιώτης Δουκέλλης, Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου

Ηλίας Μπεριάτος,, Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας 

ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΣΤΥΜΦΑΛΙΑΣ 

Οι συμμετέχοντες στη Διεθνή Συνάντηση “Πολιτιστικά τοπία σε τοποθεσίες Natura 2000: προς μια νέα πολιτική για την ολοκληρωμένη διαχείριση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς”, η οποία πραγματοποιήθηκε από το Πολιτιστικό Ιδρυμα Ομίλου Πειραιώς με τη συνεργασία του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, στις 10 και 11 Οκτωβρίου 2014 στην Αθήνα και τη Στυμφαλία: 

Aποδεχόμενοι ότι η προστασία και διατήρηση του τοπίου μπορεί να βελτιωθεί εάν υπάρχει σαφής κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η φύση διαμορφώνει τον πολιτισμό και και εάν, ταυτόχρονα, κατανοούνται πλήρως οι διαδικασίες με τις οποίες ο πολιτισμός αναδιαμορφώνει τη φύση, 

Αποδεχόμενοι ότι υπάρχει, σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, μια αυξανόμενη αναγνώριση της ανάγκης διαχείρισης των τοπίων ως συνθέσεων τόσο της πολιτιστικής όσο και της φυσικής κληρονομιάς,

1. Συμφωνούμε ότι:

Γνώση 

Χρειάζεται επαρκής και αξιόπιστη πληροφόρηση για την κατάσταση των τοπίων, τις πολιτιστικές και φυσικές αξίες τους, τις διαδικασίες μετασχηματισμού, τους κινδύνους και πιέσεις, τις διαδικασίες ανάδρασης, καθώς και τις διασυνδέσεις μεταξύ πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς. 

Είναι αναγκαίο να δοθεί προτεραιότητα στην ενδο- και δι-επιστημονική έρευνα, με εστίαση στις διασυνδέσεις μεταξύ πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς στο επίπεδο του τοπίου. 

Οι τοπικές γνώσεις και εμπειρίες θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τη συμπλήρωση γνωστικών κενών και την ανάπτυξη εξειδικευμένων μέτρων διαχείρισης για κάθε τοπίο, ώστε να διασφαλίζεται επίσης η διαφορετικότητα κάθε τοπίου και η τοπική ανάπτυξη. 

Διαχείριση 

Η προστασία και διατήρηση των τοπίων, η οποία επιτρέπει συγχρόνως α) τη συνεχιζόμενη βιώσιμη χρήση τους από τις τοπικές κοινωνίες που εξαρτώνται από αυτά, κα, β) την κοινή και ολοκληρωμένη διαχείριση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς, θεωρείται κεντρική διαχειριστική προτεραιότητα. 

Ο σχεδιασμός για την ολοκληρωμένη διαχείριση του τοπίου θα πρέπει να περιλαμβάνει όλα τα εμπλεκόμενα μέρη (κοινό, περιβαλλοντικές και πολιτιστικές οργανώσεις, ΜΚΟ, κεντρικές αρχές στα αντικείμενα του πολιτισμού, του περιβάλλοντος και του χωροταξικού σχεδιασμού, περιφερειακές/τοπικές αρχές, την επιστημονική κοινότητα) ώστε να επιτευχθεί η αποκατάσταση και διατήρηση των διασυνδέσεων μεταξύ πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς. 

Τα διαχειριστικά σχέδια των τοπίων, ειδικότερα όσων βρίσκονται σε περιοχές του δικτύου προστατευόμενων περιοχών Natura 2000, πρέπει να υποστηρίζονται από ένα κοινό σύνολο κριτηρίων σχετιζόμενων με την πολιτιστική και φυσική κληρονομιά, αντί χωριστών και μη συνδεόμενων μεταξύ τους ομάδων κριτηρίων. 

Εκπαίδευση και επιμόρφωση 

Προγράμματα επιμόρφωσης ως προς τις μεθόδους αξιολόγησης, τη διαχείριση και τις πρακτικές ενημέρωσης και επικοινωνίας, με στόχο την κοινή και ολοκληρωμένη διαχείριση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς στο επίπεδο του τοπίου, είναι αναγκαία για την ευαισθητοποίηση των τοπικών κοινωνιών και την ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους. 

Τρέχοντα εκπαιδευτικά ευρωπαϊκά ή διεθνή προγράμματα (όπως τα Erasmus+ και άλλα) θα πρέπει να συμπεριλάβουν δράσεις σχετικές με την κοινή διαχείριση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς, ώστε και να παρέχουν αυξημένες ευκαιρίες εκπαιδευτικής κινητικότητας αλλά και να καλύψουν υπάρχοντα κενά γνώσης μέσα από διεθνείς και διεπιστημονικές συμπράξεις. 

Απαιτείται ένας επαναπροσανατολισμός των πανεπιστημιακών προγραμμάτων σπουδών με στόχο τη διασύνδεση των φυσικών επιστημών με τον πολιτισμό και την ανάπτυξη των αναγκαίων δεξιοτήτων για την κοινή και ολοκληρωμένη διαχείριση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς. 

Επικοινωνία και ενημέρωση

Είναι αναγκαία η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών για την κοινή και ολοκληρωμένη διαχείριση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς, μεταξύ των τοπικών αρχών, των χρηστών των περιοχών Natura, του ενδιαφερόμενου κοινού, των κοινωνικών και οικονομικών εταίρων και των υπεύθυνων για την χάραξη πολιτικών.

Απαιτούνται εθνικές και ευρωπαϊκές καμπάνιες επικοινωνίας και πληροφόρησης σχετικά με τη σημασία της κοινής και ολοκληρωμένης διαχείρισης της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς στο επίπεδο του τοπίου, ώστε να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση του κοινού. 

Πολιτική

Θα πρέπει να δοθεί αυξημένη βαρύτητα στην ενσωμάτωση της πολιτιστικής κληρονομιάς στα σχέδια διαχείρισης των περιοχών Natura 2000, με αντίστοιχο εμπλουτισμό των σχετικών κατευθυντηρίων γραμμών για την κατάρτιση των σχεδίων. 

Οι διεθνείς και ευρωπαϊκές πολιτικές (περιβαλλοντική, πολιτιστική, οικονομική, περιφερειακής ανάπτυξης, αγροτική, θαλάσσια και έρευνας) θα πρέπει να επανεξεταστούν, ώστε να θεωρείται υποχρεωτική η ενσωμάτωση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς στις τοπικές, περιφερειακές και τομεακές πολιτικές. 

Η ανάπτυξη, σε πιλοτική βάση, ενός δικτύου πολιτιστικών τοπίων σε περιοχές Natura 2000, θα διευκολύνει σημαντικά τη βελτίωση των γνώσεών μας σχετικά με τη διασύνδεση και κοινή και ολοκληρωμένη διαχείριση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς στο πλαίσιο ενός οργανωμένου δικτύου προστατευόμενων περιοχών. 

Η ανάπτυξη ενός βιώσιμου και υψηλού επιπέδου τουρισμού θα πρέπει να περιλαμβάνει προϊόντα συνδεδεμένα με την πολιτιστική και φυσική κληρονομιά. Προς αυτόν το στόχο, τα “Πολιτιστικά τοπία σε τοποθεσίες Natura 2000” μπορούν να θεωρηθούν ως μια νέα διαδρομή που διασχίζει και ενώνει σε ένα κοινό πολιτιστικό και περιβαλλοντικό αφήγημα, παραπάνω από μία χώρες. 

Χρηματοδότηση

Η επεξεργασία μίας νέας χρηματοδοτικής γραμμής η οποία θα συνδέει τα υπάρχοντα προγράμματα χρηματοδότησης της ΕΕ (π.χ. Horizon 2020, LIFE, Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία - ESIF, Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης, Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας, κ.λπ.) στα πεδία του περιβάλλοντος, του πολιτισμού, της εκπαίδευσης, της έρευνας και της περιφερειακής ανάπτυξης, θα προωθήσει τις αναγκαίες συνέργειες και θα επιτρέψει την βέλτιστη αξιοποίηση των πιστώσεων για έργα και δράσεις που θα προϋποθέτουν ή θα οδηγούν στην κοινή διαχείριση της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομίας στο επίπεδο του τοπίου αλλά και ειδικότερα σε περιοχές Natura 2000.

Ειδικότερα, οι μελέτες αξιολόγησης, τα σχέδια διαχείρισης και τα προγράμματα επικοινωνίας για τα πολιτιστικά τοπία σε περιοχές Natura 2000 μπορούν να αποτελέσουν πιλοτικά έργα στο πλαίσιο των προγραμμάτων Horizon 2020 και LIFE.

2. Συμφωνούμε επίσης: 

α) στην ανάπτυξη ενός δικτύου ενδιαφερόμενων φορέων για το θέμα της κοινής διαχείρισης της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς στο επίπεδο του τοπίου, το οποίο ‑ μεταξύ άλλων‑ θα ασχοληθεί με τα “Πολιτιστικά τοπία σε περιοχές Natura 2000”, 

β) στη δημιουργία μίας διεθνούς Ομάδας Εργασίας για την προώθηση της προαναφερόμενης συνεργασίας, με το Πολιτιστικό Ίδρυμα του Ομίλου Πειραιώς να αναλαμβάνει την υποστήριξη και προώθηση της σχετικής συνεργασίας που αναφέρεται στο σημείο 2α και το συντονισμό της Ομάδας Εργασίας, 

γ) στη γνωστοποίηση της παρούσας Διακήρυξης, μέσω του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς, στους αρμόδιους ευρωπαϊκούς και διεθνείς φορείς προς ενημέρωση.

Δημοσίευση: Οκτωβρίου 17, 2014