Ξεπεσμός και γενικευμένη απαθλίωση είναι τα αποτελέσματα της οικονομικής κατάρρευσης

...μιας χυδαιότητας που την αποκάλεσαν ευημερία της ισχυρής Ελλάδας του ευρώ…

Σημειώνει ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος *

Αυτό που βλέπεις και ακούς ετούτη τη στιγμή από τους πομπούς που διαμορφώνουν κοινή γνώμη στην Ελλάδα δεν είναι απλώς η αναπαράσταση του απόλυτου πολιτικού και πολιτισμικού ξεπεσμού μιας κοινωνίας, αλλά η αποτύπωση και αναπαραγωγή μιας γενικευμένης απαθλίωσης ως αποτελέσματα της οικονομικής κατάρρευσης ενός μύθου ευημερίας, που κατασκευάστηκε με τα κοινωνικοπολιτικά υλικά της χυδαιότητας που κινείται σε δύο άξονες: στον «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» και στον «ό, τι είναι νόμιμο είναι και ηθικό».

Η αλυσίδα που συνδέει την πολιτική με την ηθική στην σημερινή Ελλάδα είναι η απόλυτη χυδαιότητα. (α) Είτε αυτή εκφράζεται με τον νέο τυχοδιωκτισμό της κυβέρνησης περί «εξόδου από τα μνημόνια» και «περί ΑΤΜ» ή «περί απόσυρσης των καταθέσεων από τις ελληνικές τράπεζες εάν επικρατήσει ο ΣΥΡΙΖΑ», που οδηγεί στην ξαφνική, απόλυτη απομυθοποίηση και κατάρρευση του «success story» της πτώχευσης και φτωχοποίησης μετά από το διπλό χαστούκι: από (1) την ΕΛΣΤΑΤ (: πέραν από την δραματική ανεργία και την μείωση της ανταγωνιστικότητας και παραγωγικότητας, το ΑΕΠ διαμορφώθηκε σε 182,438 δισ. ευρώ το 2013, από 194,204 δισ. ευρώ το 2012, από 207,752 δισ. ευρώ το 2011 και 226,21 δισ. ευρώ το 2010! Το δημόσιο χρέος διαμορφώθηκε στο 174,9% του ΑΕΠ πέρυσι, από 156,9% του ΑΕΠ το 2012, από 171,3% του ΑΕΠ το 2011 και 146% του ΑΕΠ το 2010! Το έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης διαμορφώθηκε σε 12,2% του ΑΕΠ το 2013, από 8,6% του ΑΕΠ το 2012, από 10,1% του ΑΕΠ το 2011 και 11,1% του ΑΕΠ το 2010!) και από (2) την χρηματαγορά. Επανωτά κραχ στο Χρηματιστήριο με τον γενικό δείκτη να υποχωρεί στις 888,93 μονάδες, τις αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων να εκτοξεύονται στο απαγορευτικό για δανεισμό 7,8% και τα εταιρικά ομόλογα να σημειώνουν μεγάλες απώλειες που παραπέμπουν σε κεφαλαιουχική απαθλίωση.

(β) Είτε αυτή η αλυσίδα έχει να κάνει με την μεταφορά της αντιπολίτευσης από το θεσμικό και πολιτικώς αγωνιστικό επίπεδο σε εκείνο του λαϊκισμού. Ή (γ) ακόμη με την ανατριχιαστικά επαρχιώτικη και φαρσοχολιγουντιανή διάσταση και προβολή της επίσκεψης της κυρίας Αμάλ Κλούνεϊ στην Ελλάδα, ή (δ) δια της κατάπτυστης εκπομπής μιας αθλιότητας που παριστάνει τον καλλιτέχνη, επιδιδόμενος σε τηλεφάρσες εις βάρος γερόντων!

Ωστόσο, δεν ήταν αυτή καθ’ εαυτή η εικόνα του προστυχούλη φαρσέρ Σεφερλή που με συνέθλιψε, αλλά η εικόνα αγοριών και κοριτσιών που απολάμβαναν την φάρσα και συμμετείχαν με πάθος σε αυτήν την απαθλίωση, ερωτοτροπώντας με τον φακό στο πλατό. Τα κωλόπαιδα μιας αβάσταχτα χυδαίας εποχής, είναι αυτά! Τα κωλόπαιδα που νομιμοποιεί κοινωνικά ένα διεστραμμένο πολιτικό σύστημα, είναι αυτά! Πρόκειται για προϊόντα μιας πολιτικοπολιτισμικής αθλιότητας, η οικονομική κατάρρευση της οποίας - και ασφαλώς η αδυναμία της να επενδύσει στον εκδημοκρατισμό και στην ποιοτική αναδιάρθρωση θεσμών και παραγωγής για να αντιμετωπίσει την κρίση - απελευθερώνει τα «βοθρολύματα», τα οποία κατακλύζουν πλέον το μυαλό των ελλήνων σαν να πρόκειται για αύρα εκσυγχρονισμού, χιουμοριστικής αντιμετώπισης της εξαθλίωσης και των ανασφαλειών λόγω κρίσης και σατυρικής ψυχαγωγίας!

Διαπίστωσα την ματαιότητα της πολυεδρικής (μου) προσέγγισης της κρίσης της Ελληνικής Δημοκρατίας και ελληνικής κοινωνίας και είπα: ζήτω οι κουτσομπόλες του διαδικτύου, ας τα μαζεύουμε οι «σφαιρικοί» και «πολυεδρικοί» αναλυτές! Σήμερα λέω πως ίσως όσοι αποτύχαμε να εμπνεύσουμε για την σύσταση ενός Σύγχρονου Λαϊκού Μετώπου, το οποίο θα μπορούσε να γίνει φορέας εκδημοκρατισμού, παραγωγικής ανασυγκρότησης και κοινωνικοπολιτικού εξευγενισμού στη θέση του εκχυδαϊσμού, ας δοκιμάσουμε να ενώσουμε τις δυνάμεις μας σε ένα κίνημα που θα συμβάλει στην επανασύνδεση της ηθικής με την πολιτική. 

Δεν προτείνω ούτε πολιτικά εκτρώματα σαν την «πολιτισμική επανάσταση», ούτε ασφαλώς την ωραιοποίηση κάποιας μορφής φονταμενταλισμού. Δεν έχει ασφαλώς καμία σχέση αυτό που προτείνω - όπως αντιλαμβάνεται φαντάζομαι ο αναγνώστης των σημειωμάτων μου - με τον ηθικισμό, τους «χριστιανισμούς», τους «πλατωνισμούς», την «αρχαιολατρία» και τους εθνικισμούς για την δήθεν αποκατάσταση των έντιμων, ηθικών και σκληρά εργαζόμενων ελλήνων τους οποίους εκμεταλλεύονται άπιστοι ανθέλληνες της Νέας Τάξης Πραγμάτων και άπληστοι, προδότες έλληνες πολιτικοί. Καμία σχέση! Όπως βρίσκεται μακριά από ολοκληρωτικές θεωρίες και προσεγγίσεις σαν αυτές του «συνταγματισμού», της «διαβουλευτικής δημοκρατίας», ή του «τρίτου δρόμου».

Αυτό που θεωρώ ως υπέρτατη ανάγκη στην σημερινή Ελλάδα είναι η αποδοχή πως μια και δεν είναι ποτέ εφικτή η συμφιλίωση της πολιτικής με την ηθική, ας διαμορφώσουμε ένα πολιτισμό που θα σέβεται την πολλαπλότητα του ορισμού του αγαθού, ως ανταγωνιστικά συμφέροντα σύγχρονου ταξικού χαρακτήρα. Αναφέρομαι στην «ηθική του πραγματικού» του Slavoj Žižek, την οποία βλέπω ως κοσμο-αντιληπτικό θεμέλιο του δημοκρατικά ριζοσπαστικού, αγωνιστικού πλουραλισμού – τον οποίο αντιμετωπίζω ως την ποιοτικότερη και αποδοτικότερη απάντηση στην καπιταλιστικού και ιμπεριαλιστικού ασφαλώς χαρακτήρα κρίση που ορίζει την δομή και λειτουργία της σημερινής ελληνικής κοινωνίας και του ελληνικού πολιτικού συστήματος. 

Τι σημαίνει με μια κουβέντα αυτή η ηθική, όπως την εννοώ; Πως η βία της ερμηνείας από κάθε πλευρά έκφρασης ταξικού συμφέροντος δεν θα πρέπει να λαμβάνει την μορφή της χυδαιότητας. Και ποιος θα μπορούσε να «διασφαλίσει» τέτοια πράγμα; Τα δικαστήρια ή μήπως ένας νέος θεσμός του κράτους; Κανείς από αυτούς, αλλά μονάχα ένα κίνημα υπέρ της ηθικής, όπως αυτή ορίζεται στενά από τα σαφώς κωδικοποιημένα ανθρώπινα και κοινωνικά δικαιώματα και εκείνα που ορίζουν την αναπαραγωγή της βιόσφαιρας. Και τι θα έκανε ένα τέτοιο κίνημα; Θα υποκαθιστούσε την πολιτεία, τους πολιτικούς φορείς, την δημοσιογραφία ή τους ελεεινούς καραγκιόζηδες της «τηλεψυχαγωγίας» μας; Όχι, ασφαλώς… δεν θα επέτρεπε, ωστόσο, σε αυτήν και αυτούς να χυδαιολογούν χωρίς να υφίστανται το κοινωνικό κόστος από αυτήν την εκδήλωση της βαρβαρότητάς τους, ούτε θα νομιμοποιούσε την κόντρα-χυδαιολογία της αντιπολίτευσης ή αντικαθεστωτικών προς αυτούς. Δεν θα έστηνε, φυσικά, «λαϊκά δικαστήρια» ένα τέτοιο κίνημα, απλώς θα αποτελούσε μια ζωντανή, μαζική και δομημένη (δια)μαρτυρία εναντίον αυτής της χυδαιότητας, την οποία μέσα από τον καθημερινό του αγώνα θα αποδομούσε. 

Μόνον έτσι η αποδόμηση του ελληνικού καθεστώτος ακραίου ξεπεσμού, θα απέκλειε τον δρόμο του εκφασισμού της ελληνικής κοινωνίας. Ο προσωπικός μου αγώνας είναι ακριβώς αυτός: ο ακραίος ξεπεσμός της πολιτικής στην Ελλάδα να μην οδηγήσει στον εκφασισμό της κοινωνίας, ως αναπόδραστη συνθήκη μεταπολιτικής, υπερβατικής και λαϊκιστικής σύζευξης της ηθικής με την πολιτική.

Αυτή τη στιγμή ο πολιτικός ξεπεσμός και η γενικευμένη κοινωνικοπολιτική απαθλίωση δουλεύουν υπέρ του εκφασισμού της ελληνικής κοινωνίας και σε αυτό το τραγικό παιχνίδι λαϊκισμού, πρωταγωνιστεί καί η αριστερά. Πολύ άσχημο χειρισμό επέλεξε να κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ στο ζήτημα της διαπλοκής και του καθεστώτος συναλλαγής που στήνεται στο κοινοβούλιο, έτσι ώστε να προκύψουν 180 ψήφοι, που θα αποτρέψουν την διάλυση της παρούσας βουλής εξαιτίας αδυναμίας εκλογής ΠτΔ! Δεν κάνουμε έτσι πολιτική και να με συγχωρείτε! Υπάρχει θεσμικός δρόμος που θα αποδομούσε την επιχείρηση αυτή των συγκυβερνητών και της διαπλοκής …και σίγουρα αυτός δεν περνά από τις εντυπώσεις των τηλεπαραθύρων! Ο ΣΥΡΙΖΑ λαϊκίζει στο ζήτημα, λες και θέλει να το διασκεδάσει και αυτός με τον τρόπο του! Ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να «στριμώξει» άσχημα με κοινοβουλευτικά μέσα την συγκυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ στο ζήτημα της διαπλοκής, αλλά μέχρι σήμερα κινείται στο επίπεδο των κορωνών, των φημών, της ρητορείας, των υπαινιγμών, των προεκλογικών υποσχέσεων για κάθαρση και δια των «ρεπορτάζ του Τύπου». Από την άλλη, το ΚΚΕ απαξιεί να συμμετάσχει σε κοινοβουλευτικούς «σκυλοκαβγάδες» και ανεκδοτολογεί στο πλαίσιο ενός ακραίου λαϊκισμού στη θέση της μαρξιστικής ανάλυσης. Ήδη τα έχει αναλύσει όλα πριν από σχεδόν ένα αιώνα, τα συμπεράσματα είναι δεδομένα από τότε και τώρα δεν απέμεινε τίποτε άλλο παρά το υπερβατικό, δήθεν λαϊκό, αλλά μάλλον αντιδραστικά απλοϊκό, ισοπεδωτικό κατά πάντων, στυλάκι που αποσκοπεί στις εντυπώσεις με παρομοιώσεις, οι οποίες αποτελούν απομιμήσεις εκείνων που με αυθεντικό στυλ διάνθιζε τον λόγο του ο Χαρίλαος Φλωράκης!

Δεν πρόκειται να συνεχίσω να γράφω στο διαδίκτυο! Αυτό που πρόκειται να κάνω είναι να συμβάλλω πρακτικά στην δημιουργία ενός κινήματος για την επανασύνδεση της ηθικής με την πολιτική στην Ελλάδα, χωρίς ωστόσο ηθικολογία περί δήθεν συμφιλίωσης της ηθικής με την πολιτική. Δεν πιστεύω, αγαπητοί φίλοι, πως υπάρχει ποτέ η δυνατότητα η πολιτική να μεταβληθεί σε ηθική διαδικασία. Μόνον που αυτό δεν σημαίνει πως η ηθική δεν έχει σημασία στην πολιτική. Η ηθική πρέπει να αποκτήσει σημασία στην πολιτική για να έχουν έννοια η πολιτική διαδικασία και πολιτική νομιμοποίηση οι θεσμοί.

Μέσω ενός τέτοιου κινήματος τα παράδοξα στη σχέση ηθική-πολιτική, όπως και εκείνα στη σχέση ελευθερία-ισότητα, θα φωτίζονται, θα αναδεικνύονται και θα αντιμετωπίζονται στη συγκυρία, ως μείζονα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα, αντί να αποκρύπτονται, να διασκεδάζονται υπερβατικά εθνικιστικά ή ιδεολογικά, ή ακόμη δια της επίκλησης της δήθεν ορθολογικότητας της αγοράς ή της κοινότητας (ΕΕ, Ελληνορθόδοξοι κλπ.). Η πολιτική αντιμετώπιση των ηθικών διλημμάτων της συγκυρίας, που σχετίζονται ασφαλώς με το τεράστιο κοινωνικό ζήτημα της Ελλάδας, θα περιθωριοποιούσε αυτόματα ως φτηνούς χυδαιολόγους εκείνους που προσεγγίζουν την κρίση υπερβατικά ή εκμεταλλεύονται την κρίση εμπαίζοντας γέρους και παιδιά… για να προσφέρουν «διασκέδαση»! Η επάνοδος της ηθικής στην πολιτική θα καθιστούσε κοινωνικά αποκρουστικό το σκανδαλιάρικο «μάτι» άθλιων εντύπων και κοινωνικά μιαρό το φασιστικό ταπεραμέντο ρατσιστών, τρελαμένων μιλιταριστών, μισάνθρωπων - που κατά τα άλλα κάνουν διαρκώς τον σταυρό τους - και απολύτως γελοίες έως εξευτελισμού φιέστες δημοσίων σχέσεων σαν την τελευταία με την κ. Κλούνεϊ.

Τα φαινόμενα ηθικής απαθλίωσης που χαρακτηρίζουν κρίσιμο μέγεθος των διαμορφωτών της κοινής γνώμης και των διαμορφωτών του τρέχοντος πολιτισμού συναρτώνται απολύτως με τον ηθικό ξεπεσμό του πολιτικού μας συστήματος. Αν η κοινωνία των πολιτών δεν παρέμβει με όλες της τις δυνάμεις ώστε η ίδια η πολιτική να προσδιορίσει τους ηθικούς κανόνες για την διεξαγωγή του πολιτικού αγωνισμού στην πατρίδα μας, για να έρθει ξανά σε επαφή η ηθική με την πολιτική στην Ελλάδα, έτσι ώστε τα μέσα άσκησης του πολιτικού αγώνα να αποκτήσουν σαφές ηθικό περιεχόμενο που δεν θα απαλλοτριώνεται υπέρ κάποιου σκοπού που θα εμφανίζεται ως υπέρτατο αγαθό, φοβάμαι πως πολύ σύντομα θα οδηγηθούμε σε τραγικές για την κοινωνία και την οποιαδήποτε έννοια εθνικού συμφέροντος καταστάσεις.

Δεν μιλώ για κανενός είδους συναίνεση και ας μην παρεξηγηθώ. Μιλώ για την απαλλαγή της αριστεράς από τον λαϊκισμό, τον οικονομισμό και την προπαγάνδα περί γνήσιας αντιπροσώπευσης των επιθυμιών και των αναγκών των εργαζομένων και γενικότερα του απλού λαού. Η αριστερά δε έχει άλλη επιλογή, παρά να μεταβληθεί σε ηθική δύναμη για την άσκηση της πολιτικής, από ηθικά νομιμοποιημένη δύναμη για την διεξαγωγή επαναστατικού αγώνα. Και αυτό από τη μια προϋποθέτει κοινωνικό πραγματισμό και από την άλλη εγκαθίδρυση νέων θεσμών που θα ενθαρρύνουν την συμμετοχή όλων των πολιτών στις αποφάσεις. Αυτό σημαίνει άνοιγμα της αριστεράς στη κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς και όχι πολιτικές συμφωνίες σε επίπεδο κομματικής ελίτ, συνδικάτων κλπ. Η δεξιά δεν θα μπορούσε να αποτελέσει ποτέ δύναμη ανασύνδεσης της ηθικής με την πολιτική στην Ελλάδα, καθώς δεν θεωρεί την κοινωνική ανισότητα αρνητική αξία. Ό,τι προπαγανδίζει την οικονομική ελευθερία εις βάρος της ισότητας είναι ανήθικο. Και η δεξιά και νεοδεξιά αυτό κάνουν σήμερα, εμφατικότερα από χθες, υιοθετώντας ως πολιτική αφήγηση την γλώσσα του χρηματοκαπιταλισμού.

Και έτσι θα πρέπει να θεωρείται αυτονόητο πως ένα κίνημα για την επανασύνδεση της ηθικής με την πολιτική διαδικασία στην Ελλάδα είναι στην ουσία ένα αριστερό κίνημα που έρχεται να επαναφέρει την αριστερά ως κομματικό φαινόμενο στις ρίζες της, οι οποίες σήμερα δεν βρίσκονται στην επανάσταση, αλλά στην συσπείρωση της κοινωνίας των μη-προνομιούχων ελλήνων στη βάση ενός μεταρρυθμιστικού εγχειρήματος που θα ορίζεται από μια βαθύτατα ηθική κουλτούρα. Σύμφωνα με αυτήν κρίσιμη σημασία δεν έχει ο αναφερόμενος σκοπός την πολιτικής δράσης, αλλά τα μέσα με τα οποία αυτή λαμβάνει χώρα και ασφαλώς η πολιτική συμμετοχή. Ο λαϊκισμός είναι ένα πρόστυχο μέσο που υποκρύπτει ηγεμονισμό και ανήθικο αποκλεισμό. Ο λαϊκισμός είναι ο μοναδικός ιδεολογικός εχθρός της αριστεράς.

Το ξαναλέω, δεν «ζητώ» από την αριστερά να γεφυρώσει το αναπόφευκτο χάσμα μεταξύ ηθικής και πολιτικής, επιζητώ η ηθική να αποτελέσει την βασική αρχή ενός νέου καταστατικού χάρτη για την σημερινή κοινωνική (ταξική) διαίρεση στην Ελλάδα. Η ηθική θα πρέπει να μεταβληθεί σε κεντρικό στοιχείο για τον ορισμό του (νέου) καταστατικού χαρακτήρα του πραγματικού: των κοινωνικών και παραγωγικών σχέσεων στην σημερινή Ελλάδα. Και αυτό θα έπρεπε να είναι το κύριο μέλημα της αριστεράς στο σύνολό της. Μόνον η ηθική, κόντρα σε κάθε μορφή λαϊκισμού και ηγεμονισμού, θα μπορούσε να συσπειρώσει σήμερα και να εμπνεύσει την ελληνική κοινωνία στο πλαίσιο μιας μετα-πολιτευτικής κουλτούρας για εκδημοκρατισμό και παραγωγική ανασυγκρότηση. Και αυτό δεν είναι «ευσεβής πόθος» ή θρησκευτικά, ούτε καν φιλοσοφία, είναι μάθημα από την ιστορική εξέλιξη της ανθρωπότητας.

* Ο Δημήτρης Γιαννακόπουλος είναι διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης, ειδικός σε θέματα πολιτικής και διακυβέρνησης στην Ευρασία.

Δημοσίευση: Οκτωβρίου 24, 2014