Η τέχνη του δρόμου και ο δρόμος της τέχνης

Και ξαφνικά μια κοινωνία διχάστηκε (αν και ήταν ήδη διχασμένη) για λόγο που δε φανταζόταν κανείς. Και ξέχασαν όλοι και το γιούρογκρουπ και τις διαπραγματεύσεις και τα χωσίματα του Σόϊμπλε και το ύφος του Βαρουφάκη και τα ρούχα του και τις ατάκες του και το ευρώ που άμα το χάσουμε θα στερηθούμε πολλά και τις βελγικές μπίρες που ήδη στερούμαστε και τους μετανάστες που γλίτωσαν από την Αμυγδαλέζα αλλά όχι από το κέντρο της Αθήνας, ένα κέντρο τόσο άθλιο, λερωμένο, μαύρο και ζοφερό, όσο και το γκράφιτι στο Πολυτεχνείο, το θέμα που μας οδήγησε σ’ αυτόν το διχασμό.

Εντάξει. Βανδαλισμός για το ιστορικό κτίριο, αλλά σκέψου πόσο βανδαλισμό έχει υποστεί το Πολυτεχνείο ως έννοια, ως εκπαιδευτικό ίδρυμα, ως λειτουργία, πόσοι το βανδάλισαν σε αυτούς τους τομείς. Σκέψου ποιο είναι το βασικό που πρέπει να συμβεί σ’ αυτόν το χώρο; Να λειτουργήσει σωστά ή να λειτουργήσει με μια καθαρή και νοικοκυρεμένη βιτρίνα, «απ’ έξω κούκλα κι από μέσα πανούκλα»; Και ποιο από τα δύο είναι πιο δύσκολο να αποκατασταθεί; Η λειτουργία του ή η εμφάνισή του; Ασφαλώς το δεύτερο. Σκέψου ότι για να γίνει αυτή η μουτζούρα, χρειάστηκε ελάχιστος χρόνος. Άρα και η αποκατάσταση μπορεί να γίνει εξίσου γρήγορα και όχι με εγκατεστημένες σκαλωσιές στο πεζοδρόμιο της Στουρνάρη για κάνα χρόνο.

Δε με ενθουσίασε η εικόνα που είδα. Αντιθέτως μου προκάλεσε ίλιγγο και ανακατωσούρα. Εκτιμώ πως η αισθητική αναβάθμιση δεν είναι πάντα ο στόχος μιας εικαστικής παρέμβασης, ωστόσο υποστηρίζω πως η διαμόρφωση της αισθητικής μιας κοινωνίας πρέπει να είναι ο σκοπός του καλλιτέχνη. Στην προκειμένη περίπτωση, στόχος της καλλιτεχνικής ομάδας ήταν η πρόκληση. Πρόκληση πρώτα για τους ίδιους που έβαλαν τους εαυτούς τους σε μια δύσκολη διαδικασία και ανέλαβαν μια επικίνδυνη αποστολή. Στη συνέχεια η πρόκληση πήγαινε στην κοινωνία που είδε μέσα σ’ αυτό το τερατούργημα την άθλια φάτσα της στον καθρέφτη και ταράχτηκε. Η πρόκληση προκάλεσε προκλητικές δηλώσεις εκατέρωθεν. Οι οπαδοί του χάους συγκρούστηκαν με τους οπαδούς της αστικής αποστείρωσης. Η σύγκρουση πέρασε ακόμη και σε όσους δεν ήταν οπαδοί κι απλώς είχαν άποψη για αυτό που έβλεπαν. Όλοι είχαν άποψη για αυτό που έβλεπαν.

Οι βανδαλιστές-καλλιτέχνες (κάποιες φορές τα όρια ανάμεσα στο βανδαλισμό και την τέχνη είναι δυσδιάκριτα) κατάφεραν πολλά. Τρόλαραν τους πάντες. Έγιναν πρώτο θέμα, αλλά κυρίως έγιναν η αφορμή να ξεχάσουμε τα παρατράγουδα της κρίσης στην οικονομία και να αναζητήσουμε τι γίνεται στην κοινωνία. Τι είναι αυτό το μαύρο που ξεβράζεται από ένα από τα σημαντικότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα στη χώρα, από ένα κτίριο-σύμβολο. Κόντρες και αναστάτωση παντού.

Δε θεωρώ πως οι γκραφιτάδες έβαλαν όλη τους την τέχνη για να φτιάξουν αυτό το τερατούργημα. Δεν ξέρω καν αν είναι γκραφιτάδες ή απλοί ελαιοχρωματιστές που πήραν μπατανόβουρτσες και παίξανε στον τοίχο. Μάλλον εξαιρετικοί ελαιοχρωματιστές και άψογοι επαγγελματίες, που τους χαρακτηρίζει η οργάνωση, η ταχύτητα, ο καλός συντονισμός, πράγματα που δε συναντάς εύκολα. Θα μπορούσαν να οργανώσουν για παράδειγμα το δυσκίνητο δημόσιο τομέα της χώρας μας. Να συντονίσουν δύσκολες εργασίες, να επιβλέψουν την προσπάθεια για την ανασυγκρότησή μας.

Δε μου άρεσε η εικόνα που είδα. Ωστόσο ενθουσιάστηκα με όσα προκάλεσε. Η τέχνη τα τελευταία χρόνια δεν έχει πολλά να μας πει. Όλα έχουν γίνει, ακόμη και η αποδόμησή της. Κι έχουμε βαρεθεί να βλέπουμε τέχνη για την πρόκληση. Κι αν δεν έχουμε δει ανοσιουργήματα που φτιάχτηκαν για χάρη της τέχνης. Τα οποία ωστόσο ελάχιστες αντιδράσεις (είτε θετικές είτε αρνητικές) προκάλεσαν. Είχα αναφερθεί στην ανάγκη για ένα νέο κίνημα, ένα νέο ξεκίνημα, που μόνο η τέχνη μπορεί να κάνει. Είχα γράψει πως η τέχνη δεν έχει πια σκοπό να μας αφυπνίσει, αλλά να μας υπνωτίσει.Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να ξεφύγουμε από το βούρκο που βυθιζόμαστε. Και μάλλον αυτές τις μέρες υπνωτιστήκαμε.

Τελικά, θεωρώ πως οι ανώνυμοι γκραφιτάδες τα κατάφεραν. Παρά το χαμηλό αισθητικό αποτέλεσμα, παρά τη μετριότητα της τέχνης τους, παρά τον (ευκόλως αναστρέψιμο) βανδαλισμό, πέτυχαν έναν υψηλό στόχο: Άνοιξαν ένα δρόμο κι εμείς τον διαβήκαμε υπνωτισμένοι. Ας μην ξυπνήσουμε, ας μη γυρίσουμε πίσω τρομαγμένοι.

www.toportal.gr/?i=toportal.el.koinwnia&id=7340#sthash.Yx1kb20j.dpuf

Δημοσίευση: Μαρτίου 16, 2015