Παγκόσμια Ημέρα κατά της Ενδοσχολικής Βίας: Ώρα να σπάσει ο κύκλος της σιωπής & της βίας!

Τα σημάδια που δεν πρέπει να αγνοήσει ένας γονιός και τι μπορεί (και πρέπει!) να κάνει.

Νάνσυ Καλλικλή

«Bullying», «εκφοβισμός», «ενδοσχολική βία», «επιθετική παρενόχληση»… Όπως κι αν το πεις, το αποτέλεσμα είναι ένα: παιδιά που πονάνε, παιδιά που νιώθουν ότι είναι μόνα, ρουφηγμένα από το φόβο, περιθωριοποιημένα, χωρίς διέξοδο. Οι ψυχολογικές επιπτώσεις, τεράστιες. Πονούν ακόμα περισσότερο, τόσο τα ίδια τα παιδιά όσο και τους γονείς τους – όποιον γονιό κι αν ρωτήσεις τι θα ήθελε για το παιδί του, θα σου πει «να είναι γερό και ευτυχισμένο στη ζωή του». Πώς όμως ένα παιδί να είναι ευτυχισμένο αν στο δεύτερό του σπίτι, στο σχολείο, νιώθει ότι «δεν ανήκει»; Ότι δεν είναι αποδεκτό; Όταν τρέμει και μόνο στη σκέψη ότι πρέπει να βρίσκεται εκεί καθημερινά και να βιώνει την ταπείνωση, αντί για τη χαρά;

Τα στοιχεία σοκάρουν: έρευνα που διεξήγαγε Το Χαμόγελο του Παιδιού έδειξε ότι 1 στους 3 μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έχει πέσει θύμα bullying, ενώ η χώρα μας, ανάμεσα σε 6 ευρωπαϊκές χώρες βρίσκεται στην τέταρτη θέση στα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού με ποσοστό 31,98%. Μια άλλη έρευνα, που έγινε σε 13 Κέντρα Υγείας της Μακεδονίας, αποκάλυψε πως 1 στους 20 μαθητές γυμνασίου έπεσε τον τελευταίο χρόνο θύμα bullying, ποσοστό που σχεδόν διπλασιάζεται στο λύκειο.

Είναι τραγική ειρωνεία ότι φέτος η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Ενδοσχολικής Βίας και του Ενδοσχολικού Εκφοβισμού (6/3) βρίσκει την Ελλάδα να μετρά καθημερινά όλο και περισσότερα περιστατικά bullying, τα οποία μάλιστα μερικές φορές φλερτάρουν ανοιχτά με την εγκληματικότητα.

Ήρθε η ώρα να σπάσει ο κύκλος της σιωπής και της βίας. Γιατί όλα δείχνουν πως με τη σιωπή το μόνο που καταφέρνουμε είναι να παρατείνουμε τον πόνο. Ακόμα κι αν δεν έχει πέσει το δικό μας παιδί θύμα εκφοβισμού, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει πληγεί ψυχολογικά: τα στοιχεία δείχνουν πως στο 85% των περιπτώσεων, ο εκφοβισμός λαμβάνει χώρα ενώπιον τρίτων. Ένα παιδί που γίνεται μάρτυρας μιας τέτοιας συμπεριφοράς επηρεάζεται από αυτό που βλέπει, αφού κυριεύεται από φόβο πως αν μιλήσει ίσως γίνει και το ίδιο στόχος ή θα κάνει τα πράγματα χειρότερα για το θύμα του bullying. Η ενδοσχολική βία μας αφορά όλους! Κι όπως λέει και το σχετικό βίντεο που έγινε viral πριν από λίγο καιρό και μικραίνει κάθε φορά που κάποιος το αναρτά στη σελίδα του, «share it to end it».

ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙΣ ΑΝ ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ ΕΧΕΙ ΠΕΣΕΙ ΘΥΜΑ

Οι συμπεριφορές του παιδιού είναι εκείνες που θα μας αποκαλύψουν αν υφίσταται ενδοσχολική βία. Η κα. Ολυμπιάννα Λαζανά, ψυχολόγος, επιστημονική συνεργάτις της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και εκπαιδεύτρια σχολών γονέων στην Κορινθία, εξηγεί ότι ένα παιδί που έχει πέσει θύμα εκφοβισμού μπορεί να:

Εμφανίζει ξαφνική αλλαγή στη συμπεριφορά, είναι πιο απομονωμένο, αγχωμένο ή έχει καταθλιπτική διάθεση. Μπορεί επίσης να μην έχει όρεξη να κάνει ενδοσχολικές ή εξωσχολικές δραστηριότητες στις οποίες συμμετείχε ως τώρα με ευχαρίστηση.

Εμφανίζει σημάδια στο σώμα (π.χ. μελανιές) ή επιστρέφει στο σπίτι με σκισμένα ή λερωμένα ρούχα, «χάνει» προσωπικά αντικείμενα και χρήματα…

Παραπονιέται πως υποφέρει πολύ συχνά από πονοκέφαλο ή στομαχόπονο .

Κλαίει, φαινομενικά χωρίς αιτία, και ίσως είναι και πιο ευερέθιστο και ευσυγκίνητο.

Έχει πέσει η σχολική του επίδοση, αδιαφορεί για τα μαθήματα και σε ορισμένες περιπτώσεις δεν θέλει να πάει στο σχολείο (σχολική φοβία).

ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΣ -ΚΑΙ ΠΡΕΠΕΙ!- ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ

«Πριν αντιδράσετε», συστήνει η κα. Λαζανά στους γονείς, «θα πρέπει πρώτα να γνωρίζετε ότι τα παιδιά που εκφοβίζουν (‘‘bullies’’)είναι στις περισσότερες των περιπτώσεων παιδιά που έχουν υποστεί κάποιου είδους βία (σωματική, λεκτική) στο σπίτι τους ή σε κάποιο άλλο περιβάλλον. Πρόκειται για παιδιά που στην πραγματικότητα δεν έχουν αυτοπεποίθηση και έχουν κακή εικόνα για τον εαυτό τους. Αυτά τα παιδιά χρησιμοποιούν το ‘‘πείραγμα’’ (teasing) και την παρενόχληση για να επικοινωνήσουν με τους συμμαθητές τους , γιατί συχνά δεν έχουν μάθει να επικοινωνούν με πιο ‘‘υγιείς’’ τρόπους . Σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες -π.χ. ρομά- η παρενόχληση αυτού του είδους είναι μέρος του παιχνιδιού σε ορισμένες περιπτώσεις! Αν και αξίζει φυσικά να λάβουμε υπόψη τα ιδιαίτερα πολιτισμικά στοιχεία της κάθε κοινωνικής ομάδας, για τα παιδιά μας αυτή η συμπεριφορά δεν είναι αποδεκτή».

«Κρατώντας λοιπόν στο μυαλό μας ότι τα παιδιά που εκφοβίζουν έχουν συνήθως ήδη θυματοποιηθεί από κάποιον ενήλικα ή και παιδί (ο κύκλος της βίας δεν τελειώνει δυστυχώς!), το πρώτο που χρειάζεται να κάνετε είναι να:

Φανείτε ψύχραιμοι!

Δώστε στο παιδί σας την αμέριστη προσοχή σας και το χρόνο σας ώστε να μπορέσει να σας εμπιστευτείπλήρως και να σας μιλήσει αναλυτικά για ό,τι του συνέβη. Σε μικρότερα παιδιά βοηθάει να χρησιμοποιήσετε κάποιο παραμύθι , στο οποίο εκτυλίσσεται κάποιο περιστατικό εκφοβισμού. Εδώ, μέσα από ερωτήσεις μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας να εκφράσει τι νιώθει σε σχέση με τις συμπεριφορές του θύματος και του θύτη, και άρα να ανιχνεύσετε αν ανήκει σε κάποια από τις δύο κατηγορίες. Να γνωρίζετε πώς είναι πολύ συχνό ένα παιδί που εκφοβίζεται, κάποιες φορές να εκφοβίζει και το ίδιο. Και εδώ χρειάζεται ψυχραιμία και προσεκτικός σχεδιασμός των επόμενων βημάτων.

Από τη στιγμή που διαπιστώσετε λοιπόν ότι το παιδί σας έχει εμπλακεί με κάποιον από τους τρόπους που περιγράψαμε (είτε θύτης είτε θύμα) σε περιστατικό σχολικής βίας, είναι καλό να ενημερώσετε τον υπεύθυνο δάσκαλο και το διευθυντή του σχολείου και να συζητήσετε για το πώς θα το αντιμετωπίσετε. Είναι καλό να έχετε το σχολείο σύμμαχο, γιατί το σπίτι και το σχολείο είναι τα δύο κύρια περιβάλλοντα στα οποία ζει και κινείται το παιδί, οπότε χρειάζεται από κοινού αλλά και εξατομικευμένη αντιμετώπιση.

Ζητήστε από το παιδί σας να είναι πάντα με φίλους σε χώρους που είναι πιθανό να συναντήσει πάλι το παιδί που το εκφόβισε (π.χ. στο λεωφορείο, στο φροντιστήριο).

Ενισχύστε την αυτοπεποίθηση του παιδιού, τονίζοντας σε τακτική βάση τα ταλέντα και τις δεξιότητες του, αλλά και στρέφοντάς το στο να κάνει νέους φίλους (και φυσικά να κρατήσει τους παλιούς)! Οι ‘‘νταήδες’’ δύσκολα πλησιάζουν ομάδες παιδιών. Μάθετε το παιδί σας να νιώθει δυνατό και γεμάτο αυτοπεποίθηση! Αν εσείς μεταδώσετε στο παιδί σας μηνύματα σε σχέση με το σεβασμό και την αξιοπρέπεια , την ευγένεια και τους καλούς τρόπους συμπεριφοράς , να είστε σίγουροι πως τίποτα και κανένας δεν θα μπορεί να το τρομάξει!»

Μάθετέ του ότι μπορεί να θέτει μόνο του όρια, εκφράζοντας τη δυσαρέσκειά του με φράσεις όπως «Δεν μου αρέσει αυτό», «Δεν θέλω να το ξανακάνεις». Όμως, αν το ίδιο δεν νιώθει έτοιμο να αντιμετωπίσει εκείνους που το εκφοβίζουν, μην το πιέσετε. Εναλλακτικά, ενθαρρύνετέ το να μιλήσει σε κάποιον ενήλικα που εμπιστεύεται, το δάσκαλο, το διευθυντή, την προπονητή του. Εξηγήστε του τη διαφορά ανάμεσα στο «καρφώνω» και στο «ενημερώνω». Όπως αναφέρει στην Οδηγία Creating Safe Schools η Ομοσπονδία Εκπαιδευτικών του Οντάριο, «Όταν ‘‘καρφώνω’’ κάποιον, το κάνω με σκοπό να τον φέρω σε δύσκολή θέση. Το να ενημερώσω κάποιον σημαίνει να ζητήσω βοήθεια όταν εγώ ή ένα γνωστό μου πρόσωπο έχει πάθει κάτι κακό ή όταν θίγονται τα δικαιώματα στην ασφάλεια».

Μιλήστε στο Σύλλογο Γονέων και τους Δασκάλους ώστε να εφαρμοστεί και στο δικό σας σχολείο η πρωτοβουλία «Εκτάκια υιοθετούν πρωτάκια». «Κάθε παιδί της ΣΤ’ Δημοτικού αναλαμβάνει από ένα πρωτάκι, το προστατεύει, το καθοδηγεί και το βοηθάει καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς. Έτσι, το πρωτάκι ξέρει ότι μπορεί να απευθυνθεί και κάπου αλλού εκτός από τους δασκάλους του για οτιδήποτε το απασχολεί. Και τα εκτάκια κρατούν συνεχώς τα μάτια τους ανοιχτά για οτιδήποτε μπορεί να χρειαστούν τα πρωτάκια τους».

Ζητήστε βοήθεια από έναν ειδικό αν χρειαστεί. 

Δημοσίευση: Μαρτίου 07, 2015