Klarina Bourana: Όταν το Φιλοσοφίζειν εστι μαλακίζειν

Όταν ο ΤΑΖ άρμεγε γελάδες στο κατσικοχώρι που μεγάλωσε, διάβαζε όπως όλοι κι έναν Προύστ (στο πρωτότυπο) να περνάει η ώρα. Και μολονότι του έμεινε μια σύγχυση ανάμεσα στο μουγκάνισμα και τη φιλοσοφία, είναι πανέτοιμος να σε εντυπωσιάσει με τη σοφία του.

Όχι, το κακό δεν ξεκίνησε με τον Κοέλιο μολονότι είναι το πιο τρανταχτό παράδειγμα αμπελοφιλοσοφίας που μπορείς να τη χρησιμοποιήσεις σε κάθε περίσταση και να αφήσεις τον κόσμο γύρω σου άφωνο με το βάθος της σκέψης σου: “Όταν θες κάτι πολύ, ολόκληρο το σύμπαν συνωμοτεί για να το αποκτήσεις” έγραψε ο ποιητής και ταυτίστηκαν όλοι. Σου λέει ο Πάολο ο τσαχπίνης, αν γράψω κάτι πιο απλό, τύπου “όταν θες πραγματικά να πετύχεις έναν στόχο και δουλεύεις για αυτό με όλες σου τις δυνάμεις έχεις περισσότερες πιθανότητες να τα καταφέρεις” και δε θα εντυπωσιάσω κανέναν και δεν είναι ντεκλαρέ αισιόδοξο. Αν πετάξω όμως μέσα και μία λέξη, που κολλάει στο μοδάτο new-age πνεύμα, όπως “σύμπαν” και βάλω και άλλη μία για να δώσει μυστήριο, όπως “συνομωσία” χτύπησα τζάκ-ποτ.

Μέσα σε λίγους μήνες από την κυκλοφορία του “Αλχημιστή”, δεν υπήρχε μοντέλο και τραγουδιάρα α,β,γ και κώλου εθνικής κατηγορίας, που στη συνέντευξη της να μην έβαζε και τη φράση “είμαι αισιόδοξη γιατί όπως λέει και ο Κοέλο...”. Συνήθως όταν η νέα της εμφάνιση στα μπουζούκια πήγαινε άπατη, που όσο κι αν αυτή το ήθελε το σουξέ, το σύμπαν δεν της καθόταν με το μέρος της. Mία άλλη δε, που δεν μου έρχεται το όνομα της, εκτόξευσε τον όλο τραγέλαφο στη στρατόσφαιρα με την ατάκα της, “αυτόν τον καιρό διαβάζω τον «Αλχημιστή» του Κοέλο', δεν θυμάμαι ποιος το έγραψε. Το αντίστροφο έπραξε συνάδελφος της που δήλωσε ότι “μου αρέσει πολύ ο Φουκό, μόλις τελείωσα το Εκκρεμές” του.

Υπάρχει μια πολύ λεπτή γραμμή ανάμεσα στη φιλοσοφία και την αμπελοφιλοσοφία, την ποίηση και την παραποίηση, τη γνώση και την απόγνωση. Κι αυτό δεν αφορά μόνο στον “χρήστη” αλλά και στο “δημιουργό”. O χρήστης, συνήθως περιορισμένης παιδείας, κάνει αυτό που του έχει μάθει ένα ολόκληρο σύστημα ημιμάθειας και πρώτης ανάγνωσης, ειδικά αν ανήκει στη σόουμπιζ. Απλά προσπαθεί να δημιουργήσει εντύπωση που καταλήγει να μοιάζουν με συγχυτικό επεισόδιο. Και μπορεί εμείς να γελάμε με την μπαλαφάρα του, έχοντας εξασφαλίσει το δικό μας ψώνιο ανωτερότητας απέναντι του, όμως υπάρχουν πολλοί άλλοι που όντως εντυπωσιάζονται αν τους μιλήσεις για τα κρεμαστάρια του Φουκό. Γιατί σκέφτονται, πως ότι δεν γνωρίζουν, αφού το λέει κάποιος άλλος με τόση έμφαση, δε γίνεται, πρέπει να είναι κάτι σημαντικό και να προσποιηθούν ότι το γνωρίζουν για να μη φανούν άσχετοι.

Όσο για το δικό μας ψώνιο ανωτερότητας, πιστέψτε με, όλοι μας έχουμε κάνει ανάλογα λάθη, χρησιμοποιώντας με στόμφο ρητά και εκφράσεις με τρόπο άλλα ντάλα της Παρασκευής το γάλα. Λογικό εφ’ όσον στον ίδιο επιφανειακό κόσμο ζούμε, στον οποίο ενώ η γνώση θα έπρεπε να είναι αγαθό όλων, κατέληξε ιδιοκτησία μιας ελίτ η οποία την επέβαλλε στη συνέχεια για να δείξει το πόσο ξεχωρίζει από τους πληβείους, ως δικτατορία κι όχι ως ευχαρίστηση. “Δεν έχεις διαβάσει το τάδε; Στον Καιάδα βλάχα”. Δε θα φύγει ποτέ από τη μνήμη μου η μέρα της οριακής ρήξης μου με τους περισσότερους κριτικούς κινηματογράφου, όταν σε ένα δείπνο, στο φεστιβάλ του Βερολίνου, έβαλαν τα γέλια, κάνοντας ρεζίλι ένα 20χρονο κορίτσι, που τόλμησε να τους ρωτήσει, “ποιος είναι ο Μπόρχες;” Έξαλλος πριν σηκωθώ να φύγω από το τραπέζι, γύρισα και τους είπα, “φαντάζομαι ότι όλοι εσείς, όταν αρμέγατε στο βλαχοχώρι που μεγαλώσατε, την γελάδα μεσ’ τη στρούγκα, διαβάζατε κι έναν Μπόρχες στα πεταχτά, περιμένοντας τον ταχυδρόμο να σας φέρει και τα Cahiers du Cinema στα οποία ήσασταν συνδρομητές, να ενημερωθείτε για τη νουβέλ βαγκ”.

Δεν αναφέρθηκα τυχαία στα “Cahiers”. Koλλάνε σαν παράδειγμα γάντι, με αυτό που έγραψα παραπάνω, για τη λεπτή γραμμή ανάμεσα στη φιλοσοφία και την αμπελοφιλοσοφία και τις ευθύνες τόσο του χρήστη που τις αναπαράγει όσο και του δημιουργού. Τα “Cahiers”, η “Βίβλος” των κινηματογραφικών περιοδικών για πολλούς, φιλοξένησαν τεράστια ονόματα στην αρθρογραφία, τις κριτικές και τις αναλύσεις τους, με κείμενα διαμάντια και πραγματικά έκαναν επανάσταση επηρεάζοντας μια ολόκληρη γενιά δημιουργών. Το πρόβλημα με τις επαναστάσεις όμως είναι πως σχεδόν πάντα καταλήγουν σε δικτατορίες, με ηγέτες μια ομάδα γερασμένων πεφωτισμένων που αντιμετωπίζονται σαν άβατο, χωρίς κανείς να τολμά να ασκήσει κριτική στην κριτική τους. Η οποία ηγεσία κρατάει το σκήπτρο της ιεροσύνης και του άβατου, επενδύοντας στην καλλιγραφική αοριστία ή την δίχως καμία ερμηνεία, μπουρδολογική πολυπλοκότητα.

Κάπου εκεί ανάμεσα, καλύπτουν το κενό και αναπτύσσονται οι φιλόσοφοι νέου, πιο pop τύπου, προσφέροντας το απαύγασμα της γνώσης τους, δηλαδή ότι τσιτάτο αποστήθισαν από προγενέστερους, σε μορφή βιβλίου τσέπης για ανάγνωση στο αεροπλάνο, υποσχόμενοι ότι αρκεί μια 3ωρη πτήση κι ένας καμπινές στο αεροδρόμιο για να μυηθείς και να ενταχθείς κι εσύ στη λέσχη των καλλιεργημένων. Το πρόβλημα όμως κι εδώ είναι πάλι διπλό. Η φιλοσοφία και η γνώση δεν γίνονται κτήμα σου με το να απομνημονεύσεις έξυπνα τσιτάτα. Αυτό δικαιολογείται μόνο όταν θες να ρίξεις έναν γκόμενο στο κρεβάτι και τον εντυπωσιάζεις με "ψαγμένες" μαλακίες. Που μπορεί να μην είναι μαλακίες, αλλά αφού στην ουσία δεν τις καταλαβαίνεις, για σένα είναι.

Θέλω να πω, ότι μέσα σε αυτόν το φαύλο κύκλο που μετατρέπει τον λόγο και τη σκέψη σε μοδάτο αξεσουάρ τσαντάκι, ναι, υπάρχουν φράσεις μεγάλων μορφών που απομονωμένες τουλάχιστον, μοιάζουν μαλακίες. Και το πρώτο βήμα στην πορεία σου για την κατάκτηση της γνώσης, αν πράγματι σε ενδιαφέρει κάτι τέτοιο, είναι να μην ντραπείς να τις χαρακτηρίσεις δημόσια ως τέτοιες, ή να παραδεχτείς την άγνοιά σου, όπως έκανε εκείνο το κορίτσι με τον Μπόρχες. Η σωστή δράση αντίδραση, μπορεί να σε οδηγήσει στο να βρεις το δικό σου και όχι το προκάτ μονοπάτι στην αλήθεια σου (γιατί η αλήθεια του καθενός μας είναι διαφορετική). Η αντίδραση εκείνων των κρετίνων στο κορίτσι με τον Μπόρχες, είναι η αιτία που πιθανότατα αυτή η κοπέλα ποτέ της να μη θελήσει να διαβάσει Μπόρχες και να μείνει ικανοποιημένη με τους Κοέλιους και τις μόδες.

Τα παραδείγματα μπουρδολογίας από μεγάλους και τρανούς, που σαν αποσπάσματα, μπορεί να σημαίνουν τα πάντα μπορεί να μη σημαίνουν και τίποτα, πολλά, πάρα πολλά. Ούτε μάγκας και αιρετικός το παίζω, ούτε κάποιος υπερ διαβασμένος, αλλά δεν έχω κανένα πρόβλημα να τα χαρακτηρίσω μαλακίες ακόμα κι αν τα έχει γράψει ο δεν ξέρω ποιος. Τουλάχιστον μέχρι κάποιος να μου αποδείξει το αντίθετο. Τότε ναι, μιλάμε για μια δημιουργική διαδικασία ακόμα κι αν χρειαστεί να αποδεχτώ μέσα από την αποκτημένη γνώση, την άγνοια μου. Ως τότε όμως, όποτε πέφτω πάνω σε ένα τσιτάτο όπως: "O φιλόσοφος είναι ο πιλότος της φύσης. Kι εκεί βρίσκεται η διαφορά μας. Το να βρίσκεται στην κόλαση είναι για να παρασύρεται. Το να βρίσκεται στον παράδεισο είναι για να κατευθύνει” από τον Τζορτζ Μπέρναρντ Σο, δε θα μπορούσα να μη σκέφτομαι ότι είναι κάτι που θα μπορούσε να το έχει πει και ο πιλότος της μοιραίας πτήσης της Μalaysia Airlines σε παράκρουση πριν στουκάρει το αεροπλάνο.

***Aκολουθήστε τον ΤΑΖ στο https://www.facebook.com/tazthebuzz

Δημοσίευση: Αυγούστου 10, 2015