Ο αφανής ήρωας της εποποιίας του 1940, αντιστράτηγος Χαράλαμπος Κατσιμήτρος

Ο «σύγχρονος Λεωνίδας» που αψήφησε τις εντολές του ΓΕΣ και κράτησε μόνος του την ελληνική άμυνα!

Λίγους μήνες πριν από την ιταλική εισβολή, το Γενικό Επιτελείο Στρατού έστειλε διαταγές στην Ογδόη Μεραρχία της Ηπείρου λέγοντας ούτε λίγο ούτε πολύ ότι κάθε μάχη είναι μόνο για την τιμή των όπλων, καθώς επί της ουσίας είχε κριθεί εκ προοιμίου χαμένη και δεν είχε απολύτως κανέναν λόγο να δοθεί.

Το ΓΕΣ καλούσε μάλιστα την Ογδόη Μεραρχία να υποχωρήσει σε δεύτερη γραμμή άμυνας και να πολεμήσει -αν ήθελε να πολεμήσει!- τους Ιταλούς πολύ πιο πίσω από την αμυντική γραμμή Ελαίας-Καλαμά, εκεί που γράφτηκαν τελικά οι πρώτες και οι πιο ένδοξες σελίδες του Έπους του 1940.

Κι αυτό γιατί ένας και μόνο ένας άνθρωπος, ο διοικητής της ηρωικής Ογδόης, αποφάσισε να πετάξει τις διαταγές των επιτελαρχών στα σκουπίδια και να αψηφήσει τις βουλές των ανωτέρων του! Ο λόγος για τον ξεχασμένο πια από την Ιστορία υποστράτηγο Χαράλαμπο Κατσιμήτρο, έναν σύγχρονο Λεωνίδα με σάρκα και οστά.

Ο διοικητής της Ογδόης Μεραρχίας όχι μόνο δεν υπάκουσε στα απαισιόδοξα κελεύσματα της Αθήνας αλλά παρέταξε αντιθέτως την άμυνά του στην πρώτη γραμμή, εκδίδοντας δικό του φιρμάνι στους άντρες του: «ουδεμία σκέψη διά υποχώρησιν, η τελευταία γραμμή αμύνης είναι εδώ, μέχρις εσχάτων»!

Κι έτσι ο Κατσιμήτρος μόνος, χωρίς βοήθεια από το ΓΕΣ και χωρίς την πίστη κανενός στον αγώνα του, στάθηκε αγέρωχα στην πρώτη γραμμή, πολέμησε και νίκησε. Όχι μόνο κράτησε τα σύνορα άθικτα, αλλά μέσα σε λίγες εβδομάδες άρχισε να προελαύνει επιθετικά εναντίον των εισβολέων μέσα στο αλβανικό έδαφος!

Ο Κατσιμήτρος και οι γενναίοι του φύλαξαν τις σύγχρονες Θερμοπύλες και έτρεψαν τον εισβολέα σε υποχώρηση. Κι όμως, αυτός ο άνθρωπος, ο σύγχρονος Σπαρτιάτης, χάθηκε στη λήθη, πεθαίνοντας όχι μόνο ξεχασμένος και παραγνωρισμένος το 1962, αλλά και με τη ρετσινιά του προδότη και του δωσίλογου των Γερμανών, καθώς συμμετείχε για λίγους μήνες στην κυβέρνηση Τσολάκογλου.

Αν και η ιστορία του θα λειτουργεί αέναα ως φάρος ελπίδας και ηρωισμού για όλες τις γενιές. Όσο για την αναιδή και λακωνική απάντησή του «Κρατάω Καλπάκι» στις διαταγές του ΓΕΣ να εγκαταλείψει σιγά σιγά τα εδάφη της Ηπείρου και να οπισθοχωρήσει μπροστά στις δυνάμεις του εχθρού, θα είναι πάντα ορόσημο δικαιολογημένης στρατιωτικής ανυπακοής.

Έτσι είναι βλέπετε οι ήρωες, κάποιες φορές οφείλουν να υπακούουν στη γενναία καρδιά τους…
Πρώτα χρόνια

Ο Χαράλαμπος Γ. Κατσιμήτρος γεννήθηκε την 1η Ιανουαρίου 1886 στο χωριό Κλειτσός της Ευρυτανίας. Για τα παιδικά του χρόνια δεν είναι τίποτα γνωστό και τον ξαναβρίσκουμε το 1904 ως εθελοντή στον Ελληνικό Στρατό. Το 1911 έγινε δεκτός στη Σχολή Υπαξιωματικών, από την οποία βγήκε την επόμενη χρονιά ως ανθυπασπιστής του Πυροβολικού.

Ο μπαρουτοκαπνισμένος Κατσιμήτρος πήρε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913), ενώ κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου πολέμησε και διακρίθηκε για τη γενναιότητά του στο Μακεδονικό Μέτωπο. Συμμετείχε επίσης στη Μικρασιατική Εκστρατεία (1921-1922) ως διοικητής Τάγματος (ταγματάρχης) και τραυματίστηκε μάλιστα σοβαρά στη Μάχη του Αφιόν Καραχισάρ (13 Αυγούστου 1922).

Αφού πέρασε από τους βαθμούς του ανθυπολοχαγού Πεζικού (1913), υπολοχαγού (1914) και λοχαγού (1916), τον Νοέμβριο του 1920 έγινε ταγματάρχης. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, φοίτησε στην Ανωτέρα Σχολή Πολέμου (1924-1925) και τον Ιανουάριο του 1937 προάχθηκε στον βαθμό του υποστράτηγου, έχοντας περάσει από αντισυνταγματάρχης (1923) και συνταγματάρχης (1930). Τελευταίος του βαθμός θα είναι ο αντιστράτηγος Πεζικού το 1947, αν και μέχρι τότε θα έχει ζήσει πολλές περιπέτειες, τόσο ηρωικές όσο και τραγικές.

Στις 9 Φεβρουαρίου 1938 ανέλαβε διοικητής της 8ης Μεραρχίας Πεζικού της Ηπείρου με έδρα τα Ιωάννινα, η οποία αποτελούνταν αποκλειστικά σχεδόν από Ηπειρώτες, με το σκεπτικό ότι αν χρειαζόταν οι ντόπιοι πατριώτες θα αγωνίζονταν κυριολεκτικά «υπερ βωµών και εστιών». Ήταν έτοιμος να διαδραματίσει τη σπουδαιότερη συνεισφορά του στο έθνος…

Το Έπος του 1940

Από την πρώτη στιγμή που αναλαμβάνει επικεφαλής της Ογδόης, ο Κατσιμήτρος εφαρμόζει το σχέδιο του Γενικού Επιτελείου Στρατού για την άμυνα του Στρατού στην Ήπειρο, ενόψει μιας ενδεχόμενης επίθεσης των Ιταλών, που κατείχαν ήδη την Αλβανία. Η διετία 1939-1940 σφραγίζεται από τις πυρετώδεις προετοιμασίες για τη φημολογούμενη ιταλική επίθεση, με τον ίδιο να διαγιγνώσκει εγκαίρως την ανάγκη για περισσότερα αμυντικά έργα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του εχθρού. Η κατάληψη της Αλβανίας εξάλλου και η προώθηση ισχυρών ιταλικών δυνάμεων προς την ελληνοαλβανική μεθόριο ήταν φυσικό να ανησυχήσουν την ελληνική κυβέρνηση, η οποία σπεύδει να ενισχύσει με μικρές μονάδες τους τομείς ευθύνης της 8ης Μεραρχίας αλλά και της 9ης (Δυτική Μακεδονία).

Ο Κατσιμήτρος εργάζεται μεθοδικά και ολοκληρώνει με τρόπο αριστοτεχνικό τη γραμμή άμυνας κόντρα στις δυσκολίες, ζητώντας ακόμα και τη συνδρομή του ηπειρωτικού λαού. Αποτέλεσμα; Η γραμμή Ελαίας-Καλπακίου-Καλαμά να είναι πανέτοιμη για επίθεση.

Το βράδυ της 27ης Οκτωβρίου 1940, ο διοικητής της Μεραρχίας Ηπείρου, Κατσιμήτρος, δίνει τηλεφωνικώς τις τελευταίες οδηγίες στους διοικητές των μονάδων και ιδίως των τμημάτων της μεθορίου να επαγρυπνούν για το ενδεχόμενο ιταλικών κινήσεων. Την επομένη, ο ιταλός πρέσβης επιδίδει στον πρόεδρο της κυβέρνησης, δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά, το διαβόητο τελεσίγραφο «Έχουμε πόλεμο». Ο αρχηγός του ΓΕΣ, στρατηγός Παπάγος, διατάσσει «Όπως η 8η Μεραρχία αποκρούσει διά των όπλων την εισβολήν των Ιταλικών Στρατευμάτων, συμμορφουμένη προς τας διαταγάς τας οποίας έλαβε διά την εκτέλεση της αποστολής της». Ο υποστράτηγος Κατσιμήτρος απάντησε: «Η Μεραρχία θα εκτέλεση το καθήκον της προς την πατρίδα, όπως επιβάλλη η εθνική τιμή και καθ' όν τρόπον αυτή γνωρίζει».

Αν και στην πραγματικότητα η εκτίμηση των επιτελαρχών του ΓΕΣ και της κυβέρνησης ήταν ότι ένας αγώνας απέναντι σε τόσο υπέρτερο εχθρό θα ήταν ουσιαστικά μάταιος. Παρά τις μεγαλόστομες διακηρύξεις, καλούν λοιπόν τον Κατσιμήτρο να οπισθοχωρήσει σταδιακά προς τον νότο, στην κοιλάδα του Αράχθου. Κι όμως ο υποστράτηγος τους αγνοεί, αγνοεί τον αρχιστράτηγο! Όχι μόνο δεν υποχώρησε, αλλά στην ημερήσια διαταγή του στο προσωπικό της 8ης Μεραρχίας καλεί σε άμυνα μέχρις εσχάτων, προσθέτοντας ότι οποιαδήποτε υποχώρηση θα ήταν αδιανόητη, καθώς εκεί, στα σύνορα, ήταν η τελευταία γραμμή άμυνας της Ελλάδας.

Το αγέρωχο μήνυμά του έγραφε: «Κρατάω Καλπάκι». Λίγα μόλις χιλιόμετρα από τα σύνορα, ο Κατσιμήτρος στήνει τη γραμμή άμυνάς του με κίνδυνο να περικυκλωθεί και να αποδεκατιστεί. Έδωσε μάλιστα όπλα σε όσους μπορούσαν να τα κρατήσουν, βοηθητικούς, μάγειρες, όλους! Κι έτσι καταφέρνουν να κρατήσουν τους Ιταλούς μέχρι να φτάσουν τα τρένα με τους φαντάρους από την Αθήνα.

Ο Κατσιμήτρος εξουδετέρωσε την ιταλική επίθεση με την ηρωική του αντίσταση στο Καλπάκι, συμβάλλοντας τα μέγιστα στην τελική νίκη σε βάρος των Ιταλών. Αν ο διοικητής της Ογδόης είχε υπακούσει, τότε η έκβαση του πολέμου θα ήταν προφανώς διαφορετική. Ήταν η απείθειά του στις διαταγές της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας που έγραψε χρυσές πολεμικές σελίδες για το έθνος και οδήγησε στο Έπος του 1940. Γιατί μετά την άμυνα, ήρθε η ολομέτωπη επίθεση! Ο Κατσιμήτρος πέρασε την κατάλληλη στιγμή σε σφοδρή αντεπίθεση και έδιωξε πέραν των ελληνικών συνόρων τους ιταλούς εισβολείς, καταδιώκοντάς τους μέσα στο αλβανικό έδαφος και απελευθερώνοντας ταυτοχρόνως ελληνικές περιοχές…

Η περιπέτεια με την κυβέρνηση Τσολάκογλου

Ο Κατσιμήτρος τιμήθηκε με πλήθος μεταλλίων για το ανδραγάθημά του και χρόνια αργότερα, το 1954, έγραψε ένα πλήρες χρονικό για την ηρωική του αντίσταση στην ιταλική επίθεση στο Καλπάκι («Η Ήπειρος Προμαχούσα»). Παρά τη θριαμβευτική νίκη όμως απέναντι στον ιταλικό στρατό, η Ελλάδα έπεσε τελικά στους Γερμανούς τον Απρίλιο του 1941 και ο υποστράτηγος κάνει το μοιραίο λάθος: συμμετέχει και μάλιστα από τους πρώτους στην πρώτη κατοχική κυβέρνηση του Γεωργίου Τσολάκογλου.

Ο Κατσιμήτρος αναλαμβάνει υπουργός Εργασίας στις 16 Απριλίου 1941 και κατόπιν Γεωργίας, αν και συνειδητοποιεί σύντομα το έγκλημά του και παραιτείται σε λιγότερο από πέντε μήνες (20 Σεπτεμβρίου 1941), μη θέλοντας να αποτελεί μέλος μιας κυβέρνησης ανδρεικέλων. Παρά το ολιγόμηνο της «παρασπονδίας» του, άφησε τον εαυτό του έκθετο, κι έτσι στις 31 Μαΐου 1945 ο υποστράτηγος καταδικάζεται από το ειδικό δικαστήριο ως δωσίλογος και συνεργάτης των Γερμανών. Η καταδίκη περιλαμβάνει κάθειρξη 5,5 ετών «διότι γενόμενος υπουργός συνέπραξεν μετά του πρωθυπουργού εις την εκτέλεσιν των αξιοποίνων πράξεων της συνεργασίας και διευκολύνσεως» των δυνάμεων Κατοχής, την ίδια ώρα που αποπέμπεται από το στράτευμα με τον βαθμό του αντιστράτηγου.

Έχοντας εκτίσει το μεγαλύτερο μέρος της ποινής του (4 χρόνια και 4 μήνες), λαμβάνει χάρη στις 5 Οκτωβρίου 1949 από τον βασιλιά Παύλο και το 1953 αποκαθίσταται πλήρως το όνομά του αλλά και ο βαθμός του. Ο αντιστράτηγος εν αποστρατεία διατήρησε όλα του τα παράσημα. Στις αρχές μάλιστα του 1945, ο πρωθυπουργός Νικόλαος Πλαστήρας είχε επαναφέρει τον Κατσιμήτρο στην ενεργό υπηρεσία και του ζήτησε να μεταβεί στην Κέρκυρα, να συγκεντρώσει τις ανταρτικές δυνάμεις του στρατηγού Ναπολέοντα Ζέρβα και να αναδιοργανώσει την 8η Μεραρχία. Αν και οι αντιδράσεις υπήρξαν εντονότατες και την επομένη τον κάλεσε για να του ανακοινώσει τη ματαίωση της αποστολής, καθώς ο Κατσιμήτρος είχε ήδη συμπεριληφθεί στον κατάλογο των 27 ανώτατων στρατιωτικών που παραπέμφθηκαν στο ειδικό δικαστήριο…

Τελευταία χρόνια

Ο Κατσιμήτρος εγκαταστάθηκε μετά την περιπέτειά του σε συνοικία της Κυψέλης στην Αθήνα, όπου και πέρασε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του παραγνωρισμένος και ξεχασμένος απ’ όλους, φίλους και συμπολεμιστές. Στην προσωπική του ζωή, ο γιος του ακολούθησε τα χνάρια του και έγινε αξιωματικός του Στρατού.

Ο δαφνοστεφανωμένος ήρωας των βουνών έφυγε από τη ζωή στις 20 Φεβρουαρίου 1962 και η κηδεία του έγινε δημοσία δαπάνη.

Δημοσίευση: Οκτωβρίου 31, 2015