Ο Χέλμουτ Σμιτ και η Ελλάδα- Πώς ένας δύσκολος αντίπαλος μετατράπηκε σε πολύτιμο φίλο

Έχοντας κλείσει τα 96 του χρόνια, έχοντας ζήσει δηλαδή μια υπερπλήρη ζωή, ο ιστορικός Καγκελάριος της Γερμανίας Χέλμουτ Σμιτ δεν κατάφερε να κερδίσει μια ακόμα μάχη στο ιστορικό της τραυματισμένης τον τελευταίο καιρό υγείας του και «έφυγε» σκορπίζοντας θλίψη σε ολόκληρη τη Γερμανία. Πλην όμως, αυτό που ίσως δεν είναι τόσο γνωστό, είναι πως ο Σμιτ υπήρξε αρχικά εξαιρετικά επιφυλακτικός ως προς την είσοδο της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Από τη στιγμή που άλλαξε γνώμη όμως έγινε ένας από τους πιο πιστούς φίλους της χώρας μας.

Του Γιώργου Ευγενίδη

Ο Σμιτ κάπνιζε αρειμανίως. Σε τηλεοπτικές εκπομπές, σε παρουσιάσεις, σε events που, είτε καθόταν στο πάνελ είτε στο κοινό, ο Σμιτ δεν έσβηνε το τσιγάρο του. Μπορεί στην Ελλάδα αυτό να μην κάτι το πρωτόγνωρο, στην τυπολατρική Γερμανία όμως, όπου η υποψία καπνού σε κλειστό χώρο προκαλεί κινητοποίηση, η συνήθεια αυτή του Σμιτ, όχι απλώς δεν ενοχλούσε, αλλά γινόταν δεκτή και σεβαστή ως ένα αναπόσπαστο στοιχείο της προσωπικότητας και της περσόνας ενός αγαπημένου, για τους Γερμανούς, Καγκελάριου.

Ο Σμιτ ήταν αυτό που ονομάζουμε statesman. Praeceptor Germaniae, όπως τον περιέγραψε ο Τέο Ζόμερ σε ένα άρθρο του στην ηλεκτρονική έκδοση της Die Zeit, της οποίας ο Σμιτ ήταν συνεκδότης από το 1983, ενώ πολύ γνωστή ήταν και η στήλη που διατηρούσε με τον διευθυντή της εφημερίδας Τζιοβάννι Ντι Λορέντσο, η οποία ονομαζόταν «Συζήτηση με τον Χέλμουτ Σμιτ» και ήταν όντως οι συζητήσεις μεταξύ Ντι Λορέντσο και Σμιτ στο σπίτι του δεύτερου.

Και αν στη Γερμανία ο Σμιτ είναι γνωστός για πολλά πράγματα, όπως για τον τρόπο που αντιμετώπισε μια καταστροφική πλημμύρα στο Αμβούργο το 1062 ως τοπικός υπουργός Εσωτερικών, για τους ικανούς χειρισμούς του κατά τις μεγάλες πετρελαϊκές κρίσεις στις αρχές της δεκαετίας του ’70, όταν θήτευσε ως υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση του Βίλλυ Μπράντ και στη συνέχεια ως διάδοχός του στην Καγκελαρία, για τον θαρραλέο χειρισμό του στην υπόθεση της τρομοκρατικής οργάνωσης RAF (Μπάαντερ—Μάινχοφ), αλλά και για την διαμφισβητούμενη πολιτική του στο σκέλος των εξοπλισμών, στην Ελλάδα ο άλλοτε κραταιός πολιτικός μοιάζει σαν να έχει ξεθωριάσει από τις μνήμες.

Άλλωστε, η εποχή της ένταξης της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα μοιάζει πολύ μακρινή. Κι όμως, ο Σμιτ, αν και ήταν στενός φίλος του τότε Γάλλου Προέδρου Βαλερί Ζισκάρ Ντ’ Εστέν, είχε εντελώς διαφορετική άποψη ως προς την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΚ. Ο Ντ’ Εστέν, μια εξαιρετική περίπτωση φιλέλληνα επίσης, ήταν ήδη γνωστός για τις φιλικές σχέσεις του με τον Καραμανλή, στον οποίο είχε παραχωρήσει και το αεροπλάνο του το 1974 για να επιστρέψει από το Παρίσι στην Ελλάδα και να αναλάβει τη διάδοχη κατάσταση μετά την πτώση της Χούντας του Ιωαννίδη.

Επίσης, ο Γάλλος αξιωματούχος ήταν θερμός υποστηρικτής της ιδέας, η Ελλάδα να μπει στην Κοινότητα. Δεν ίσχυε το ίδιο και για τον Σμιτ όμως, ο οποίος εκείνη την περίοδο είχε αναλάβει Καγκελάριος, μετά την παραίτηση Μπράντ το 1974. Ο Λουξεμβούργιος πρωθυπουργός Γκαστόν Τορν διηγείτο άλλωστε ένα περιστατικό από το μακρινό 1975, όταν ο Κώστας Καραμανλής έκανε επαφές με όλους τους 9 ηγέτες των τότε κρατών-μελών της Κοινότητας και απέστειλε μια επιστολή με το αίτημά του και στον Καγκελάριο Σμιτ.

Όταν ο βοηθός του διαβίβασε την επιστολή, εν μέσω συνάντησης με τον Τορν, ο Σμιτ εξερράγη και αναφώνησε κάτι του στυλ «θα πρέπει να περάσουν πάνω από το πτώμα μου». Η αποστολή του Καραμανλή δεν ήταν καθόλου εύκολη. Έτσι, ξεκίνησε να ταξιδεύει από πρωτεύουσα σε πρωτεύουσα με στόχο να αποσπάσει τη συγκατάθεση των τότε Ευρωπαίων ηγετών. Η πιο κρίσιμη συνάντηση ήταν ίσως αυτή με τον Χέλμουτ Σμιτ στη Βόννη, τότε πρωτεύουσα της Δυτικής Γερμανίας.

Ο Καραμανλής εισέρχεται στην Καγκελαρία και στη συνέχεια, ο Σμιτ τον οδηγεί στον κήπο. Θα μείνουν εκεί για δύο ώρες, υπό την επιτήρηση των φρουρών του Γερμανού Καγκελαρίου και, όταν εμφανιστούν μπροστά στα μικρόφωνα, ο Σμιτ θα δηλώσει πως στηρίζει το ελληνικό αίτημα για είσοδο στην ΕΚ. Για πολλά χρόνια, παρέμενε ένα μυστήριο τι ειπώθηκε μεταξύ Σμιτ και Καραμανλή. Προϊόντος του χρόνου και αυτή η πολιτική ιστορία αποχαρακτηρίστηκε και την αποκάλυψε η στενή φίλη του Καραμανλή, Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ.

Ο Σμιτ ξεκίνησε να αιτιολογεί, γιατί δεν στηρίζει την Ελλάδα, λέγοντας πως «η χώρα δεν έχει τις οικονομικές προϋποθέσεις» και τότε ο Καραμανλής τον διέκοψε και του είπε μια από τις πιο φορτισμένες φράσεις της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας. «Εσείς που έχετε αιματοκυλήσει την Ευρώπη δύο φορές, έχετε το δικαίωμα να είστε μέσα στην Κοινότητα και εμείς που δώσαμε τα φώτα σε όλους εσάς, θα είμαστε εκτός; Να ξέρετε, αυτό που σας λέω μεταξύ μας, τώρα που θα σταθούμε μπροστά στους δημοσιογράφους που μας περιμένουν έξω, θα το πω δημοσίως!».

Τα γεγονότα εκείνης της περιόδου φωτίζει και στο βιβλίο του «Όπως τα έζησα: 1961-1981» (εκδόσεις Λιβάνη) το ιστορικό στέλεχος της ΝΔ και παλιός στενός συνεργατης του Καραμανλή Ιωάννης Βαρβιτσιώτης. Διηγείται λοιπόν ο κύριος Βαρβιτσιώτης μια συνάντησή του με τον Σμιτ στο Αμβούργο, το 1987, όταν πλέον ο άλλοτε κραταιός Καγκελάριος είχε αποσυρθεί από την πολιτική και ιδιώτευε στο Αμβούργο.

«Οταν όμως γνώρισα τον Καραμανλή, διέκρινα σ’ αυτόν έναν φλογερό Ευρωπαίο, έναν ηγέτη που πίστευε με πάθος στην ευρωπαϊκή ιδέα. Και είπα μέσα μου: Αυτός ο άνθρωπος θα μεταμορφώσει τους Έλληνες σε Ευρωπαίους. Αξίζει λοιπόν να τον στηρίξω». Τότε, ο Σμιτ αρχίζει να υψώνει τη φωνή του και ισχυρίζεται πως «πρέπει να το αντιληφθείτε εσείς οι Έλληνες. Δεν μπήκε η Ελλάδα στην Ευρώπη. Ο Καραμανλής μπήκε στην Ευρώπη. Έχω βαθιά εκτίμηση στο πρόσωπό του και πιστεύω ότι, αν ήταν πολιτικός ενός μεγαλύτερου κράτους, θα έπαιζε μεγάλο ρόλο στα ευρωπαϊκά πράγματα».

Μέχρι το τέλος της ζωής του ο Χέλμουτ Σμιτ παρέμεινε ένας μαχητικός άνθρωπος, εκφράζοντας πολύ συχνά τη γνώμη του επί παντός επιστητού. Άλλωστε, οι Γερμανοί τον σέβονταν και σπάνια τον κάκιζαν. Συνέχισε, όμως, μέχρι και σχετικά πρόσφατα να εκφράζει άποψη και για τη χώρα μας, στο πλαίσιο της κρίσης της Ευρωζώνης. Ήταν της άποψης πως δεν θα έπρεπε να έχει ενταχθεί η Ελλάδα στην Ευρωζώνη, πλην όμως, από τη στιγμή που αυτό έγινε, επέμενε στην πολιτική διαχείριση της κατάστασης. Άσκησε πολλάκις κριτική στην Άνγκελα Μέρκελ για την πολιτική της λιτότητας, ενώ τάχθηκε και υπέρ της αναδιάρθρωσης του χρέους για την Ελλάδα.

Μάλιστα, το 2014, σε μια τελετή στο δημαρχείο του Αμβούργου, αναγορεύτηκε σε επίσημο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αθηνών και επέμενε στην υλοποίηση ενός μεγάλου επενδυτικού προγράμματος για τη χώρα μας, ώστε να επανεκκινήσει η οικονομία και να καταπολεμηθεί στην πράξη η ανεργία. Είναι βέβαιο πως η φωνή του θα λείψε τόσο από τα γερμανικά όσο και από τα ευρωπαϊκά πράγματα. Και, όντως, η Ελλάδα έχασε έναν σημαντικό φίλο. Πολλώ δε μάλλον, έναν φίλο που έκανε πολύ κόπο για να τον κερδίσει.

Δημοσίευση: Νοεμβρίου 14, 2015