«Έφυγε» ο Ουμπέρτο Έκο

Η παγκόσμια λογοτεχνική κοινότητα θρηνεί… Ο Ουμπέρτο Έκο, ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς και φιλοσόφους του 20ού αιώνα, «έφυγε» νικημένος από την επάρατη νόσο σε ηλικία 84 ετών.

Είχε δηλώσει πως σκοπός του συγγραφέα είναι να δημιουργήσει το είδος του αναγνώστη που εκείνος επιθυμεί για κάθε ιστορία.

Δεν πρέπει, έλεγε, να του δώσει αυτό που περιμένει, αλλά κάτι αναπάντεχο. Για να τον αλλάξει.

Ακόμη και αν γράφει μόνο τα Σαββατοκύριακα, όπως ο ίδιος είχε δηλώσει ότι κάνει...

Ο Ουμπέρτο Έκο, ο Ιταλός φιλόσοφος, ο πρωτοπόρος της σημειωτικής και θεωρητικός της γλώσσας, ο συγγραφέας και δοκιμιογράφος που αγαπήθηκε από εκατομμύρια αναγνώστες σε ολόκληρο τον κόσμο, άφησε την τελευταία του πνοή το βράδυ της Παρασκευής (γύρω στις 22:30) στο σπίτι του, νικημένος από την επάρατη νόσο, σε ηλικία 84 ετών.

Η είδηση του θανάτου του έγινε γνωστή αρκετές ώρες αργότερα, και έχει συγκλονίσει τους απανταχού θαυμαστές των έργων του, μεταξύ των οποίων το εξαιρετικό μυθιστόρημα «Το Όνομα του Ρόδου», που κυκλοφόρησε το 1980 και οι πωλήσεις του βιβλίου παγκοσμίως ανέρχονται μέχρι σήμερα στα 9.000.000 αντίτυπα και το περίφημο «Το Εκκρεμές του Φουκώ» (1988).

Ο Έκο, επώνυμο το οποίο λέγεται πως είναι το αρκτικόλεξο των λέξεων Ex Coelis Oblatus, που σημαίνει «θεϊκό δώρο», γεννήθηκε στην Αλεσάντρια του Πιεμόντε στις 5 Ιανουαρίου 1932.

Σπούδασε Νομική στο πανεπιστήμιο του Τορίνο για... χατίρι του πατέρα του, αλλά σύντομα εγκατέλειψε τον τομέα και ακολούθησε το μεγάλο πάθος του για τη φιλοσοφία. Έκανε το διδακτορικό του το 1954, ολοκληρώνοντας τη διατριβή του για τον Θωμά Ακινάτη. Αυτό το θέμα ήταν και το αντικείμενο του πρώτου βιβλίου του «Ζητήματα αισθητικής στον Θωμά Ακινάτη». Στη διάρκεια των σπουδών του, δε, έπαψε να πιστεύει στον Θεό και εγκατέλειψε την καθολική εκκλησία.

Από το 1975 κατείχε την έδρα του καθηγητή σημειωτικής (επιστήμη που μελετά τη συγκρότηση και τη λειτουργία των συμβολικών συστημάτων) στο πανεπιστήμιο της Μπολόνια, ενώ από το 1988 ήταν πρόεδρος του διεθνούς κέντρου μελετών σημειωτικής στο πανεπιστήμιο του Σαν Μαρίνο. Πριν φτάσει στο απόγειό του, τη δεκαετία του ’80, εκπόνησε πολλές μελέτες και δοκίμια, που έχουν μεταφραστεί και εκδοθεί σε πολλές γλώσσες ανά τον κόσμο. Το 1981 τιμήθηκε με το βραβείο Strega και το 1982 με το Medicis Etranger -βραβείο που δίνεται στον καλύτερο ξένο λογοτέχνη στη Γαλλία.

Με την έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Έκο και η μητέρα του μετακόμισαν σε ένα χωριό στα βουνά του ιταλικού βορρά. Εκεί, ο μικρός Ουμπέρτο παρακολουθούσε τις μάχες ανάμεσα σε φασίστες και παρτιζάνους, με ανάμεικτα συναισθήματα: Συνεπαρμένος, από τη μία, από τις μάχες ανάμεσα στις δύο πλευρές και ευγνώμων, από την άλλη, που ήταν μικρός και δεν συμμετείχε...

«Είμαι φιλόσοφος. Γράφω μυθιστορήματα μόνο τα Σαββατοκύριακα», είχε πει πριν αρκετά χρόνια, σε μία από τις αμέτρητες κουβέντες του που έμειναν στην ιστορία. Μέχρι τον θάνατό του, την Παρασκευή το βράδυ, περνούσε τον καιρό του με τη γυναίκα του και τα δύο παιδιά τους ανάμεσα στο σπίτι του στο Μιλάνο και στο εξοχικό του στο Ρίμινι.

Ιδού μερικά μόνο από τα αποφθέγματά του

- Σήμερα, μόνο οι ηλίθιοι κάνουν δικτατορίες με τανκς, από τη στιγμή που υπάρχει η τηλεόραση.

- Μου φτάνει που ξέρω να διαβάζω, γιατί έτσι μαθαίνω αυτά που δεν ξέρω, ενώ όταν γράφεις, γράφεις μόνο αυτά που ξέρεις ήδη.

- Κάθε φορά που ένας ποιητής, ένας ιεροκήρυκας, ένας αρχηγός, ένας μάγος ξεστομίζει ασυναρτησίες, η ανθρωπότητα ξοδεύει αιώνες αποκρυπτογραφώντας το μήνυμα.

- Τίποτε δεν δίνει σ’ έναν φοβισμένο άνθρωπο περισσότερο κουράγιο από τον φόβο ενός άλλου.

- Να φοβάσαι τους προφήτες και αυτούς που είναι έτοιμοι να πεθάνουν για την αλήθεια, επειδή κατά κανόνα κάνουν και άλλους να πεθάνουν μαζί τους, μερικές φορές πριν από αυτούς και καμιά φορά αντί για αυτούς.

- Ο πολιτισμός δεν ακυρώνει τη βαρβαρότητα, αλλά, πολλές φορές, την επικυρώνει. Όσο πιο πολιτισμένος είναι ένας λαός, τόσο πιο βάρβαρος και καταστροφικός μπορεί να γίνει.

- Η μαζική κουλτούρα είναι αντι-κουλτούρα.

- Οι κρίσεις πουλάνε καλά.

- Κωμικό είναι η κατανόηση του αντιφατικού. Χιούμορ είναι η υποψία γι’ αυτό.

- Τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις.

- Το ρόδο είναι τόσο πλούσιο σε νοήματα, που δεν του έχει μείνει πια σχεδόν κανένα νόημα.

- Η μετάφραση είναι η τέχνη της αποτυχίας.

- Όταν οι άνθρωποι σταματούν να πιστεύουν στο Θεό, δεν είναι ότι δεν πιστεύουν πια τίποτα. Πιστεύουν στα πάντα.

Και μία από τις πιο χαρακτηριστικές στιγμές του βιβλίου του «Το Όνομα του Ρόδου», όπως αυτή μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη το 1986, στην ομώνυμη ταινία του Ζαν-Ζακ Ανό, όπου πρωταγωνιστούσε ο εξαιρετικός Σον Κόνερι στον ρόλο του «πεφωτισμένου» φραγκισκανού μοναχού Γουλιέλμου της Μπάσκερβιλ...

Επιμέλεια: Νίκος Ράλλης

Δημοσίευση: Φεβρουαρίου 20, 2016