"Η Ευρώπη πούλησε την ψυχή της για μια συμφωνία που δεν αναμένεται να έχει αποτέλεσμα"

Η Ευρώπη πούλησε την ψυχή της για μια συμφωνία που δεν αναμένεται να έχει αποτέλεσμα, σχολιάζει ο Wolfgang Münchau.

Η ΕΕ είχε δύο προσόντα τα οποία πάντα θεωρούσα αδιαπραγμάτευτα, όσο και α ν έχω αμφισβητήσει διάφορες αποφάσεις. Το πρώτο είναι η έλλειψη εναλλακτικών λύσεων. Πώς αλλιώς μπορούν οι Ευρωπαίοι να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή, την προσφυγική κρίση ή τον υπερ-δυναμικό Ρώσο πρόεδρο, αν όχι μέσω της ΕΕ;

Το δεύτερο είναι η ηθική ποιότητα. Συγκριτικά, στην πλειοψηφία των κρατών-μελών της, η ΕΕ είναι λιγότερο διεφθαρμένη και βασίζεται περισσότερο σε αρχές και κανόνες. Ενώ ο κόσμος της εθνικής πολιτικής είναι γεμάτος από τακτικιστές που επιδιώκουν βραχυπρόθεσμα κέρδη, το μπλοκ διαχειρίζεται ένα καλύτερο μείγμα πολιτικής και πολιτικών. Βασίζεται σε ευρύτερες συμμαχίες και διαμορφώνει στρατηγικούς στόχους πολιτικής. Ο ορίζοντάς της εκτείνεται πέρα από τη ζωή ενός κοινοβουλίου.

Μέσα σε λίγα χρόνια, αυτά τα προσόντα έχουν κατεδαφιστεί. Η κακοδιαχείριση της κρίσης της ευρωζώνης κατέστησε δυνατό να διατυπωθεί ένα ορθολογικό οικονομικό επιχείρημα για μια έξοδο. Στη συνέχεια, την Παρασκευή, η ΕΕ έχασε άλλο ένα βασικό προσόν της. Η συμφωνία με την Τουρκία είναι το πιο άθλιο πράγμα που έχω δει στη σύγχρονη ευρωπαϊκή πολιτική. Την ημέρα που οι ηγέτες της ΕΕ υπέγραψαν τη συμφωνία, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο Τούρκος πρόεδρος, αποκάλυψε τη στρατηγική του: "Η δημοκρατία, η ελευθερία και το κράτος δικαίου… Για εμάς, αυτές οι λέξεις δεν έχουν απολύτως καμία αξία πλέον". Σε αυτό το σημείο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα πρέπει να έχει δώσει τέλος στις συνομιλίες του με τον Τούρκο πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου και να τον στείλει σπίτι του. Αλλά αντί να κάνει κάτι τέτοιο, έκλεισε συμφωνία μαζί του -με χρήματα και πολύ περισσότερα ως αντάλλαγμα για τη βοήθεια στην προσφυγική κρίση.

Περίπου 72.000 πρόσφυγες θα μετεγκατασταθούν από την Τουρκία στην ΕΕ - μία συμφωνία ανταλλαγής ένας προς έναν για κάθε παράνομο μετανάστη τον οποίο οι Τούρκοι πιάνουν από λαθρέμπορος στο Αιγαίο Πέλαγος. Σε αντάλλαγμα, η ΕΕ θα καταβάλλει στην Τουρκία 6 δις ευρώ και θα ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την ΕΕ -κι αυτό με μια χώρα της οποίας η ηγεσία μόλις κατήργησε τη δημοκρατία. Η ΕΕ επίσης θα επιτρέπει τα ταξίδια χωρίς βίζα στους 75 εκατ. κατοίκους της Τουρκίας. Η ΕΕ όχι μόνο πούλησε την ψυχή της εκείνη την ημέρα, αλλά διαπραγματεύθηκε πραγματικά μια αρκετά κακή συμφωνία.

Δεν είμαι σε θέση να κρίνω αν η συμφωνία αυτή είναι σύμφωνη με τη Σύμβαση της Γενεύης και με άλλα μέρη του διεθνούς δικαίου. Υποθέτω ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα μπορεί να την στηρίξει στο δικαστήριο. Αλλά ακόμη και αν κριθεί νόμιμη, έχω αμφιβολίες για το αν μπορεί να εφαρμοστεί. Θα είναι ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε κατά πόσο η ΕΕ θα αθετήσει τις υποσχέσεις της προς την Τουρκία εάν η Άγκυρα αδυνατεί να παραδώσει.

Ακόμη και αν η συμφωνία εφαρμοστεί πλήρως, δεν θα ελαφρύνει την πίεση πολύ. Ο αναμενόμενος αριθμός των προσφύγων που φτάνουν στην ΕΕ θα πολλαπλασιαστεί σημαντικά από τους 72.000 που συμφώνησε με την Τουρκία. Ένα γερμανικό think-tank έκανε τον λογαριασμό για την προσφυγική ροή για το τρέχον έτος και κατέληξε σε ένα εκτιμώμενο εύρος 1,8-6,4 εκατ. Το τελευταίο αυτό στοιχείο είναι το χειρότερο σενάριο που θα περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό από τη Βόρεια Αφρική.

Το κλείσιμο της δυτικής βαλκανικής οδού για τους πρόσφυγες - από την Ελλάδα μέσω της ΠΓΔΜ, της Σερβίας, της Κροατίας, της Σλοβενίας, καταλήγοντας στην Αυστρία και στη Γερμανία - έφερε βραχυπρόθεσμη ανακούφιση στους βόρειους Ευρωπαίους, αλλά υπάρχουν πολλές εναλλακτικές διαδρομές που μπορεί να ακολουθήσουν οι πρόσφυγες. Μπορούν να περάσουν από τον Καύκασο και την Ουκρανία, ή μέσω της Μεσογείου στην Ιταλία και την Ισπανία. Αν οι χώρες κλείσουν τα σύνορά τους, δεν θα μειωθεί το ρεύμα των προσφύγων, αλλά απλά θα εκτραπεί. Πρόκειται για ένα κλασικό παράδειγμα μιας πολιτικής παρασιτισμού στον γείτονα. Αυτό δείχνει ότι η υπόθεση για την εδραίωση πολιτικής για τους πρόσφυγες σε επίπεδο ΕΕ είναι συντριπτική.

Μία από τις πιο κραυγαλέες περιπτώσεις μονομερούς δράσης είναι το κλείσιμο των συνόρων της Αυστρίας. Η χώρα θα επαναφέρει τώρα ελέγχους σε κεντρικό συνοριακό σταθμό της στην Ιταλία - στον αυτοκινητόδρομο του Μπρένερ. Αυτή είναι μία από τις πιο πολυσύχναστες διαδρομές μεταξύ νότιας και βόρειας Ευρώπης. Μόλις οι πρόσφυγες φτάνουν στην Ιταλία, αναμένουμε περισσότερη δράση στα βόρεια σύνορά της. Η Γαλλία, η Ελβετία και η Σλοβενία μπορεί να συνυπολογιστεί ότι θα επαναφέρουν τους ελέγχους σε εκείνο το σημείο. Η Ιταλία τότε θα αποκοπεί από τον χώρο ελεύθερης κυκλοφορίας της Σένγκεν, της οποίας είναι μέλος, και η Σένγκεν θα γίνει ένα μικρό κλαμπ χωρών της Βόρειας Ευρώπης - ενδεχομένως ένα μοντέλο για μια μελλοντική ευρωζώνη. Αυτό θα είναι το πρώτο βήμα για τον κατακερματισμό της ΕΕ.

Η συμφωνία με την Τουρκία θα έχει επίσης αντίκτυπο στην συζήτηση του δημοψηφίσματος στο Ηνωμένο Βασίλειο. Θα έχει να πει κάτι το στρατόπεδο υπέρ της αποχώρησης από την ΕΕ για τα ταξίδια χωρίς βίζα για τους 75 εκατ. περίπου Τούρκους; Όποιος ενδιαφέρεται για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα θα μισήσει αυτή τη συμφωνία. Το ίδιο και όποιος φοβάται τη γερμανική κυριαρχία της ΕΕ, απ' όταν ξεκίνησε από την Άνγκελα Μέρκελ. Η Γερμανίδα καγκελάριος την χρειαζόταν απεγνωσμένα για να την βγάλει από μια τρύπα που η ίδια δημιούργησε. Ήταν η δική της μονομερής απόφαση να ανοίξει τα σύνορά της Γερμανίας που μετέτρεψε μία διαχειρίσιμη προσφυγική κρίση σε ανεξέλεγκτη.

Δεν είναι εύκολο να κάνουμε μια καθαρά ορθολογική υπόθεση για την έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ. Αλλά όταν η ΕΕ χάνει το ηθικό έρεισμά της, δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι οι άνθρωποι αρχίζουν να αμφισβητούν τη σημασία της και γιατί είναι αναγκαία.

www.ft.com

Δημοσίευση: Μαρτίου 24, 2016