Πραξικόπημα κατά του Ερντογάν: Είναι μόνο σενάρια;

Η πενθήμερη επίσκεψη Ερντογάν στην Ουάσινγκτον (29 Μαρτίου-2 Απριλίου) υπήρξε επεισοδιακή και ενδιαφέρουσα από κάθε άποψη, αλλά κυρίως διότι επισκιάστηκε από ένα ανοικτό, πλέον, πολυεπίπεδο και προσωπικό πόλεμο κατά του ισλαμιστή ηγέτη, κυρίαρχο στοιχείο του οποίου υπήρξε μια έντονη φημολογία τις τελευταίες μέρες για την πιθανότητα πραξικοπηματικής του ανατροπής.

Του καθηγητή Μάριου Ευρυβιάδη
Πηγή "Φιλελεύθερος"

Ο Ερντογάν πήγε στην Ουάσινγκτον για να συμμετάσχει σε συνάντηση κορυφής (Nuclear Security Summit, 30 Μαρτίου- 1 Απριλίου), υπό της αιγίδα του Αμερικανού Προέδρου Ομπάμα, για τη διασφάλιση πυρηνικών εγκαταστάσεων αλλά και όπλων, από τυχών τρομοκρατικές ενέργειες. Στη συνάντηση συμμετείχαν πέραν των 50 κρατών, όχι όμως και Ρωσία που θεώρησε πως τέτοιου είδους αμερικανικές πρωτοβουλίες υποσκάπτουν το υφιστάμενο διεθνές θεσμικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση διεθνών απειλών.

Το επιπλέον σημαντικό αλλά και συμβολικό της επίσκεψης Ερντογάν ήταν ότι η εκεί παρουσία του συντονίστηκε ώστε να συμπέσει και με τα εγκαίνια ενός μεγαλοπρεπούς τζαμιού και ισλαμικού κέντρου στην παραπλήσια με την Ουάσινγκτον πολιτεία Μέριλαντ, που προγραμματίστηκε για τις 2 Απριλίου. Το μεγαλοπρεπές συγκρότημα χρηματοδοτήθηκε εξ ολοκλήρου από την ισλαμιστική Τουρκία (100 εκατομμύρια δολάρια).

Και ο Ερντογάν θεωρούσε δεδομένο πως ο Ομπάμα θα παρίστατο δίπλα του στη πανηγυρική εκδήλωση των εγκαινίων, ένα γεγονός που θα του προσέδιδε διεθνές κύρος, αποδοχή και νομιμότητα σε μια περίοδο που ο ισλαμιστής ηγέτης θεωρείται πολιτικά ως «αδέσποτο κανόνι». Όμως ο Αμερικανός Πρόεδρος, αν και αρχικά προγραμμάτιζε να παραστεί, τελικά δεν το έπραξε ακριβώς για αυτό τον λόγο, όπως δημόσια αλλά εύσημα παραδέχτηκε πρόσφατα στη γνωστή μεγάλη συνέντευξή του στο περιοδικό Atlantic (April 16, 2016).

Εδώ και μήνες, πριν την επίσκεψη, τα αμερικάνικα ΜΜΕ, με βασικούς τροφοδότες συντηρητικά και φιλοϊσραηλινά think tanks, σεναριολογούν για πιθανή ανατροπή (regime change) στην Τουρκία με μοναδικό ωστόσο «θύμα» τον Ερντογάν. Η κριτική που ασκείται από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού περιορίζεται στον Ερντογάν που θεωρείται, λίγο-πολύ, ως διχασμένη και ψυχωτική προσωπικότητα με έντονο θρησκευτικό φανατισμό, αρχομανία, εκδικητικότητα και απροβλεψιμότητα, χαρακτηριστικά επικίνδυνα για ηγέτη νατοϊκού κράτους όπως κατέδειξε και η κατάρριψη του ρωσικού πολεμικού τον Νοέμβριο στη Συρία.

Το γεγονός πως εδώ και δεκαετίες τα κοσμικά (κεμαλικά) χαρακτηριστικά του κράτους εξουδετερώνονται συστηματικά, δεν φαίνεται να ενοχλεί. Αντίθετα μάλιστα, η Ουάσινγκτον ενεθάρρυνε, μεταψυχροπολεμικά, τη μετεξέλιξη του κεμαλικού καθεστώτος σε ένα «μετριοπαθές» ισλαμικό αλλά δημοκρατικό, τάχατες, καθεστώς, που θα λειτουργούσε ως «μοντέλο» και «μαγνήτης» για τα υπόλοιπα μουσουλμανικά κράτη και ως ανάχωμα κατά του ισλαμικού ριζοσπαστισμού.

Προφανώς όμως το «ισλαμικο πείραμα», υπό τη ηγεσία του Έρντογάν, απέτυχε ή ξέφυγε των «προδιαγραφών». Και επιχειρείται, έτσι, η «αλλαγή καθεστώτος». Υπό τις περιστάσεις, μια «αλλαγή» στην ηγεσία του κυβερνώντος ισλαμιστικού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, με τον πρώην Τούρκο Πρόεδρο και συνιδρυτή του κόμματος Αμπντουλάχ Γκιουλ να αναλαμβάνει, θα ήταν ιδεώδης.

Ο Γκιουλ, αν και ισλαμιστής, είναι πολιτικός πολύ διαφορετικός από τον Ερντογάν με αποδεδειγμένη και εκλεπτυσμένη ικανότητα να διαχειρίζεται τις συνθέτες σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση και το Ισραήλ. Όμως ο Ερντογάν διείδε τον κίνδυνο από τον Γκιουλ και τον εξουδετέρωσε με συνοπτικές κομματικές διαδικασίες, πριν αναλάβει την προεδρία του κράτους το 2014 και χρίζοντας ως πρωθυπουργό τον Αχμέτ Νταβούτογλου.

Έτσι τα σενάρια ανατροπής του Ερντογάν περιορίστηκαν σε δύο. Το ένα, αυτό που παίζει περισσότερο στα ΜΜΕ τις μέρες αυτές, είναι το «κλασικό» στρατιωτικό πραξικόπημα, που στην Τουρκία έχει και μακρύ ιστορικό. Το άλλο είναι το έμμεσο ή αλλιώς το «μεταμοντέρνο», που έχει και αυτό την ιστορία του και μάλιστα πρόσφατα στην Τουρκία.

Απομάκρυνση μέσω εκλογών ή από το ΑΚΡ

Πιο άμεσα και πρόσφατα, έχουμε την επιθετική κριτική κατά του Ερντογάν από δυο άλλα επιφανή μέλη των νεοσυντηριτικών, των Morton Abramovitch και Keneth Edelman. Και οι δυο διετέλεσαν πρέσβεις στην Τουρκία, με τον πρώτο να θεωρείται αυτός που εντόπισε και προώθησε τον Ερντογάν ως μελλοντικό ηγέτη από την εποχή που ο τελευταίος υπήρξε δήμαρχος της Πόλης.

Και οι δύο πρώην πρέσβεις έχουν κατηγορήσει τον Ερντογάν για αυταρχικές και δεσποτικές συμπεριφορές και επικίνδυνο για τη δημοκρατία και τις δημοκρατικές ελευθερίες στην Τουρκία και επικίνδυνο βέβαια για τα συμφέροντα των ΗΠΑ της Δύσης και του Ισραήλ. Όμως αντίθετα με τον Rubin, αυτοί υποστηρίζουν την ήπια ή έμμεση μορφή απομάκρυνσής του, μέσω «παραμερισμού» του από το κόμμα ή τον τουρκικό λαό μέσω εκλογών.

Σε κάθε περίπτωση στην παρούσα συγκυρία ένα στρατιωτικό πραξικόπημα πρέπει να αποκλειστεί διότι ο Στρατός έχει κυριολεκτικά ευνουχιστεί από τους ισλαμιστές. Επί πλέον, λόγω του Κουρδικού έχει δημιουργηθεί και μέτωπο μεταξύ κεμαλιστών και ισλαμιστών μέχρι να κατισχυθεί η κουρδική εξέγερση σε Τουρκία και να σταθεροποιηθεί το μέτωπο στη Συρία.

Όλα αυτά δεν τα αγνοεί ο Rubin. Εξάλλου είχαμε και την πρωτοφανή δημόσια δήλωση του τουρκικού Επιτελείου στις 31 Μαρτίου, ενώ ο Ερντογάν ήταν ήδη στην Αμερική, που απέρριπτε τις φήμες περί πραξικοπήματος και ανακοίνωνε τη έναρξη έρευνας εναντίον όσων διακινούσαν τέτοιες πληροφορίες. Το ενδιαφέρον όμως της ανακοίνωσης είναι πως διακηρύττει πίστη στις δημοκρατικές αρχές και στο Σύνταγμα, χωρίς αναφορά στον Ερντογάν!

Αυτό μπορεί να μη σημαίνει τίποτα. Όμως το κείμενο του Rubin πρέπει να αξιολογηθεί για αυτό που πραγματικά είναι. Αποτελεί μια πολύ σημαντική ψηφίδα στον ψυχολογικό πόλεμο που έχει προ πολλού αρχίσει κατά του Ερντογάν προσωπικά και του άμεσου περίγυρού του με το μήνυμα, κυρίως, προς τον τουρκικό Στρατό, πως όχι μόνο δεν έχει τεθεί εκτός μάχης αλλά έχει τη δύναμη και θα έχει τη δυτική υποστήριξη να κινηθεί εναντίον του Ερντογάν όταν το αποφασίσει. Και ότι όσο πιο γρήγορα γίνει κάτι τέτοιο τόσο το καλύτερο για την Τουρκία και το μέλλον της στη Δύση.

Σενάριο για ανατροπή αλά Μόρσι

Η πιο πρόσφατη σεναριολογία που προκάλεσε οργισμένες αντιδράσεις στην Τουρκία του Ερντογάν, πυροδοτήθηκε από κείμενο του Αμερικανού πρώην αξιωματούχου Michael Rubin και δημοσιεύθηκε στο γνωστό εβδομαδιαίο περιοδικό Newsweek, παραμονές της επίσκεψης Ερντογάν στην αμερικανική πρωτεύουσα.

Το κείμενο, με τον τίτλο “Will there be a Coup Against Erdogan in Turkey?”, Newsweek, 24 Μαρτίου 2016, προκαλούσε ευθέως τους στρατιωτικούς να ανατρέψουν τον Ερντογάν υποστηρίζοντας, μεταξύ άλλων, πως η Αμερική θα υποστήριζε την ανατροπή. Ως παράδειγμα, αναφέρεται η περίπτωση του ομοϊδεάτη του Ερντογάν στη Αίγυπτο, του ισλαμιστή και αρχηγού των Αδελφών Μουσουλμάνων, Μόρσι. Αναφέρεται επίσης ότι και στο παρελθόν ΗΠΑ και ΝΑΤΟ υποστήριξαν πραξικοπήματα σε Τουρκία και Ελλάδα.

Ο Rubin πατά σε στέρεο έδαφος με αναφορά στα τρία μεταπολεμικά πραξικοπιματικά (1960, 1971, 1980) και στο «μεταμοντέρνο» το 1997 κατά του Ερμπακάν, πνευματικού πατέρα του Ερντογάν και των σημερινών ισλαμιστών. Όλα υπήρξαν κεμαλικά με πρωταγωνιστή τον Στρατό. Πιο πρόσφατα οι νεοσυντηριτικοί των ΗΠΑ, των οποίων ο Rubin αποτελεί εξέχων μέλος, άρχισαν την σεναριολογία ανατροπής του Ερντογάν από το 2007, με πρωταγωνιστή τον γνωστό Richard Perle ο οποίος, μαζί με τον επίσης γνωστό Paul Wolfowitz, υπήρξαν οι αρχιτέκτονες του πολέμου του 2003 κατά του Ιράκ.

Και οι δυο υπήρξαν στυλοβάτες και θιασώτες του κεμαλισμού. Όμως άρχισαν να στέφονται εναντίον της Άγκυρας λόγω της άρνησής της να επιτρέψει την χρήση του εδάφους της από τους Αμερικανούς το 2003 και βέβαια λόγω της ρήξης του Ερντογάν με το Ισραήλ που είχε αρχίσει πολύ πριν το 2010 όταν είχαμε το αιματηρό επεισόδιο με το Μαβί Μαρμαρά.

Πηγή Defence-Point

Δημοσίευση: Απριλίου 16, 2016