Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν οι Αγανακτισμένοι - ΒΙΝΤΕΟ

Το "καλοκαίρι των Αγανακτισμένων" ήταν η πρώτη μεταπολιτική λαϊκή εκδήλωση που δεν μπαίνει στα κλασικά αναλυτικά εργαλεία. Γιατί ακόμη και σήμερα, πέντε χρόνια μετά τον Μάιο του 2011, κανείς δεν ξέρει από ποιόν ξεκίνησαν οι δικοί μας "Indignados"

Χρήστος Δεμέτης

Ήταν 25 Μαΐου του 2011. Τα social media, το Facebook και το Twitter, φιλοξένησαν τα κινηματικά καλέσματα δράσης κατά των μνημονίων και της λιτότητας. Η πρώτη μέρα, η πρώτη συγκέντρωση ήταν η σπίθα που άναψε τη φωτιά του "κινήματος" των Αγανακτισμένων.

Η διαμαρτυρία και η συνεχής παρουσία στην πλατεία Συντάγματος, ξεκίνησε σαν ένα ξεκάθαρα ειρηνικό κίνημα διαβουλεύσεων χωρίς να "κατευθύνεται" από κόμματα και συνδικαλιστικούς φορείς-οργανώσεις.

Πριν τον Μάιο του '11, είχε προηγηθεί η μνημονιακή σύμβαση του 2010 με το ΔΝΤ την ΕΕ και την ΕΚΤ ώστε να καλυφθεί η "δανειακή ανάγκη της χώρας".

Το Μνημόνιο, το οποίο ακολούθησαν και άλλες συμφωνίες, προέβλεπε εκτεταμένες περικοπές δημόσιων δαπανών και περαιτέρω μέτρα λιτότητας. Αποτελέσματα ήταν η μείωση των αποδοχών των δημοσίων υπαλλήλων, το πάγωμα των προσλήψεων, αυξημένη φορολογία και περικοπές σε κοινωνικές παροχές. Ο αντίκτυπος επεκτάθηκε στον ιδιωτικό τομέα με αύξηση της ανεργίας και μείωση της ανάπτυξης. Πράγματα που μέχρι σήμερα δεν έχουν αντιμετωπιστεί, ενώ "επιστεγάζονται" και από νέες μνημονιακές συμβάσεις και μέτρα.

Τον Ιούνιο του 2011 κατατέθηκε Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής το οποίο συνάντησε επίσης μεγάλη λαϊκή αντίδραση, απόρριψη από μεγάλη μερίδα της αντιπολίτευσης, αλλά και αντιρρήσεις ακόμα και εντός του κυβερνώντος κόμματος. Από το Μεσοπρόθεσμο ξεπήδησαν και οι μεγαλύτερες αντιδράσεις που συντονίστηκαν με το ισπανικό κίνημα των "Αγανακτισμένων".

Το βασικό αίτημα και των Ελλήνων Αγανακτισμένων ήταν η καταστροφή του Μνημονίου. Το αίτημα αυτό κατέβηκε σταδιακά σε πολλές πλατείες της χώρας. Από το Σύνταγμα στον Λευκό Πύργο και από την Πλατεία Γεωργίου Α' στην Πάτρα μέχρι το Ηράκλειο της Κρήτης.

Στην πρώτη διαδήλωση της 25ης Μαΐου συμμετείχαν διάφορες ομάδες δράσης όπως το "Δεν Πληρώνω", εκπαιδευτικοί, αλλά και ο Μίκης Θεοδωράκης που είχε απευθύνει χαιρετισμό.

Η πέμπτη κατά σειρά ημέρα των διαδηλώσεων είχε μαζικότερο χαρακτήρα και πανευρωπαϊκό συντονισμό. Από την 29η Μαΐου και μετά άρχισαν να αυξάνονται οι σκηνές για διανυκτέρευση, δημιουργήθηκε ομάδας νομικής υποστήριξης ενώ στήθηκαν και ιατρεία σε Σύνταγμα και Λευκό Πύργο.

Στη Θεσσαλονίκη συγκροτήθηκαν ομάδες εργασίας για την παρουσία στο διαδίκτυο, τον καθαρισμό και την περιφρούρηση, καθώς και ομάδες ασχολούμενες με ειδικά θέματα όπως ήταν οι άνεργοι-συμβασιούχοι, καθώς και ζητήματα παιδείας. Σταδιακά τα παραπάνω συνέβησαν και στην Αθήνα.

Στην πλατεία Συντάγματος οργανώθηκαν εκθέσεις φωτογραφίας και γελοιογραφικού σκίτσου ενώ πραγματοποιήθηκαν προβολές ντοκιμαντέρ, όπως το Debtocracy. Στις συζητήσεις κυριάρχησαν οι αναλύσεις για το χρέος της χώρας, τις ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών, η κριτική στον καπιταλισμό και τα νεώτερα πολιτικο-οικονομικά συστήματα αλλά και η προοπτική μετάβασης σε εθνικό νόμισμα με την παρουσία πολλών οικονομολόγων.

Η μεγαλύτερη κινητοποίηση της "πρώτης φάσης" ήταν η 31 Μαΐου, έβδομη ημέρα διαδηλώσεων στην πλατεία Συντάγματος. Χιλιάδες πολίτες ενώθηκαν με τους διαδηλωτές μετά την ομιλία Θεοδωράκη και πανεπιστημιακών στα Προπύλαια του πανεπιστημίου. Διαδηλωτές απέκλεισαν τις εξόδους της Βουλής και εμπόδισαν την έξοδο πολιτικών και εργαζομένων η οποία κατέστη δυνατή μέσω Εθνικού Κήπου κάτω από τις αποδοκιμασίες του πλήθους.

Στη Θεσσαλονίκη εκατοντάδες διαδηλωτές διαμαρτυρήθηκαν για το Μνημόνιο, προγραμματίζοντας ταυτόχρονα ποδηλατοδρομία και ενημέρωση και κάλεσμα των κατοίκων της πόλης στη διαμαρτυρία.

Το πρώτο ψήφισμα:

"Εδώ και πολύ καιρό παίρνονται αποφάσεις για εµάς χωρίς εµάς.

Είµαστε εργαζόµενοι, άνεργοι, συνταξιούχοι, νεολαίοι, που έχουµε έρθει στο σύνταγµα για να παλέψουµε και να αγωνιστούµε για τις ζωές µας και το µέλλον µας.

Είµαστε εδώ γιατί γνωρίζουµε ότι οι λύσεις στα προβλήµατά µας µπορούν να προέλθουν µόνο από εµάς.

Καλούµε όλους τους Αθηναίους, εργαζόµενους, ανέργους και νεολαία στο Σύνταγµα, και όλη την κοινωνία να γεµίσει τις πλατείες και να πάρει τη ζωή στα χέρια της.

Εκεί στις πλατείες θα συνδιαµορφώσουµε όλα µας τα αιτήµατα και τις διεκδικήσεις µας.

Καλούµε όλους τους εργαζόµενους που θα απεργήσουν την επόµενη περίοδο να καταλήγουν και να παραµένουν στο Σύνταγµα.

Δεν θα φύγουµε από τις πλατείες, µέχρι να φύγουνε αυτοί που µας οδήγησαν εδώ: Κυβερνήσεις, Τρόικα, Τράπεζες, Μνηµόνια και όλοι όσοι µας εκµεταλλεύονται. Τους διαµηνύουµε ότι το χρέος δεν είναι δικό µας.

ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΩΡΑ!

ΙΣΟΤΗΤΑ – ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ – ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ!

Ο µόνος αγώνας που χάνεται είναι αυτός που δεν δόθηκε ποτέ!"
Τις μέρες των Αγανακτισμένων, η πολιτική ήρθε πιο κοντά με την ανάγκη για αλλαγή

Πέραν από την αντιμνημονιακή κουλτούρα, τον Μάιο του 2011 γιγαντώθηκε το αίσθημα αμφισβήτησης του κομματικού συστήματος της χώρας. Μέχρι την 29η Ιουνίου, όταν και πραγματοποιήθηκε το όργιο καταστολής από τις δυνάμεις της αστυνομίας, οι Αγανακτισμένοι είχαν δώσει το στίγμα τους, το χρώμα τους, και είχαν περάσει τα μηνύματα τους.

Για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία του τόπου εκκινήθηκαν στην πράξη αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες, με συνελεύσεις πολιτών, με αυτοοργανωμένες δομές, με ψηφίσματα, ομιλίες, ζύμωση στο πεζοδρόμιο και συνεχή διαβούλευση. Κείμενα μοιράζονταν, αντίθετες ιδέες διατυπώνονταν, απόψεις ανταλλάσσονταν σε κλίμα δημοκρατικό. Όλα αυτά μέχρι να προσπαθήσουν τα κόμματα και οι μικροπολιτικοί παράγοντες να καπηλευτούν τις συνθήκες.

Οι Αγανακτισμένοι έχασαν σταδιακά τον αμεσοδημοκρατικό τους χαρακτήρα όταν κάποιοι εκ των συμμετεχόντων άρχισαν να μιλούν έχοντας συγκεκριμένη "γραμμή", αποσκοπώντας σε ψηφοθηρικά κέρδη. Και γι' αυτόν τον λόγο, οι Αγανακτισμένοι δεν έγιναν κίνημα.

Μέσα από τα σπλάχνα τους όμως, μεγάλωσαν και εξελίχθηκαν δύο κόμματα. Ο ΣΥΡΙΖΑ που ανδρώθηκε και διευρύνθηκε στο κάτω μέρος της πλατείας, και οι ΑΝΕΛ από το πάνω μέρος του Συντάγματος, μπροστά από τη Βουλή.

Άνθρωποι που μετείχαν στις μέρες των αγανακτισμένων, ήταν οι πρώτοι που πίστεψαν στην ελπίδα της "πρώτης φοράς αριστεράς". Ο ΣΥΡΙΖΑ από κόμμα του 4-5% κέρδισε το "ναι" των ψηφοφόρων που αποδοκίμαζαν το παλαιοκομματικό σύστημα με υποσχέσεις για διαγραφή χρεών και σκίσιμο μνημονίων. Παρόμοιες υποσχέσεις διατυπώνονταν και στην πάνω μεριά της πλατείας.

Τα θετικά: Η "μαγιά" του κινήματος άλλαξε μετά από μερικά χρόνια την κυβέρνηση της χώρας, φέρνοντας στο προσκήνιο της διακυβέρνησης, νέες δυνάμεις που συμμάχησαν για να πάρουν την εξουσία. Προφανώς και η "πρώτη διακυβέρνηση" ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει καμία σχέση με την πρώτη, βγήκε όμως μέσα από τους Αγανακτισμένους του '11.

Από την άλλη, έννοιες όπως δημοκρατία, αλληλεγγύη, ισότητα και συλλογικότητα ήταν οι βασικές και πλήρως ενταγμένες μέσα στο περιεχόμενο του καλοκαιριού του 2011. Έννοιες που ενυπάρχουν ακόμα κινηματικά και "οριζόντια" σε τομείς που αφορούν τις ευπαθείς ομάδες (στήριξη σε ανέργους, άπορους, πρόσφυγες και μετανάστες από συλλογικότητες).

Για όσους πουν πως στο πάνω μέρος της πλατείας, πέραν των ψηφοφόρων των ΑΝΕΛ υπήρχαν και ακροδεξιοί του ΛΑΟΣ και της Χρυσής Αυγής, η απάντηση είναι πως ναι, πράγματι υπήρχαν, αλλά δεν μετείχαν στις συνελεύσεις που ξεκινούσαν στις 9 το βράδυ. Μετά το σούρουπο οι περισσότεροι εξ αυτών έφευγαν και δεν λάμβαναν μέρος στις αμεσοδημοκρατικές συνελεύσεις από τις οποίες προέκυπταν και τα ψηφίσματα που έδιναν τα γενικότερα χαρακτηριστικά του πλαισίου δράσης. Από την κάτω πλευρά της πλατείας προέκυψε η περιφρούρηση, εντάθηκε η διαμονή και η παραμονή στον χώρο αλλά και η κατάθεση ψηφισμάτων εντός του Κοινοβουλίου.

Τι χάθηκε από τότε ή μάλλον, τι αναπολούμε από τις μέρες εκείνες;

Πρώτον, χάθηκε η έννοια της "απεργίας με διάρκεια", ή των κινητοποιήσεων με διάρκεια σε βάθος χρόνου, σαν αυτές που βλέπουμε αυτό το διάστημα στις περισσότερες πόλεις της Γαλλίας. Για πάνω από ένα µήνα, χιλιάδες άνθρωποι μαζεύονταν και μιλούσαν στην πλατεία Συντάγματος. Καθημερινά, εν μέσω συναυλιών και εκδηλώσεων. Και αυτό ήταν μια γιορτή της δημοκρατίας από τον πολίτη για τον πολίτη. Μια γιορτή που δύσκολα θα ξαναστηθεί.

Δεύτερον, χάθηκε η επιτόπια και άμεση συζήτηση μεταξύ πολιτών, η αδιαμεσολάβητη συνδιαλλαγή και η πολιτική αντίδραση με γνώμονα και στόχο την εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων. Το φόρουμ ήταν διευρωπαϊκό και διαμορφούμενο σε ρεαλιστικό χρόνο, όχι μόνο στο διαδικτυακό τοπίο. Το πλήθος μπορεί να ήταν ετερόκλητο ωστόσο αυτό λειτούργησε θετικά, καθώς παρά τις αποδοκιμασίες διατηρήθηκε ο ειρηνικός χαρακτήρας. Ήταν ένα παράδειγμα συνύπαρξης παρά τις αντιθέσεις.

Τρίτον, αποδυναμώθηκαν οι μαζικές συλλογικότητες. Με τον καιρό άρχισαν να ατονούν χαμένες μέσα στην απογοήτευση και τον πολυτεμαχισμό. Οι πορείες που ακολούθησαν μέσα στα μνημονιακά χρόνια, απέκτησαν και πάλι την "παραδοσιακή" τους μορφή. Ξέχωρα μπλοκ, διαφορετικές ομαδοποιήσεις, λιγότερο έντονες σε παλμό και συμμετοχή ιδίως νέων ανθρώπων, που τότε βρήκαν το κίνητρο και την αφορμή για να βγουν από το σπίτι.

Σαν συμπέρασμα μπορεί κανείς να πει πως το "κίνημα", δεν απέκτησε τελικά τα κινηματικά χαρακτηριστικά ενός κοινού πλαισίου, λόγω της παρείσφρησης των κοινοβουλευτικών κομμάτων. Τα κόμματα είναι εκείνα που πήραν τα αιτήματα και δεν τα έφεραν στη Βουλή. Πέραν από το σκίσιμο, την καταστροφή των μνημονίων, δύο από τα κύρια αιτήματα ήταν η εξάλειψη των προνομίων και της διαπλοκής των πολιτικών και ο έλεγχος των τραπεζικών ιδρυμάτων, αιτήματα που είτε δεν εισακούστηκαν στην πρώτη περίπτωση περί προνομίων, είτε δεν κεφαλαιοποιήθηκαν στην περίπτωση των τραπεζών, από εκείνους που έστησαν πολιτική καριέρα πάνω σε αυτά.

Κάποιοι από τους "πολιτικούς της πλατείας" μπήκαν στη Βουλή, μπήκαν στην κυβέρνηση και έφυγαν. Άλλοι έμειναν και παραμένουν στα έδρανα τους, χωρίς όμως να προσωποποιούν πλέον το πλήθος που τους ανέδειξε σε νέα δύναμη εξουσίας.

Οι ίδιοι οι Αγανακτισμένοι, δεν ήθελαν σε καμία περίπτωση την "κομματικοποίηση" της διαμαρτυρίας. Όμως, ακριβώς για αυτόν τον λόγο εξοστράκισαν και στο δια ταύτα των διαδηλώσεων. Και σήμερα, οι τότε "Αγανακτισμένοι" είναι οι τωρινοί "Μουδιασμένοι" ή "Απογοητευμένοι" που ποσώς ενδιαφέρονται για το αποτέλεσμα των Eurogroup αλλά ακόμη περιμένουν να δουν στην πράξη αν οι αποφάσεις των αξιωματούχων της Ε.Ε. και του ΔΝΤ, θα έχουν θετικές επιπτώσεις στις καθημερινές ζωές τους.

Θα ξαναδούμε το κίνημα των Αγανακτισμένων; Δεν το ξέρουμε αυτό, γιατί δεν το ξέραμε και τότε. Θα φανεί όμως μέσα στους επόμενους μήνες, βάσει εξέλιξης της μετάλλαξης του ΣΥΡΙΖΑ που σταδιακά χάνει την αριστερή του "βάση" όλο και περισσότερο.
Αντί επιλόγου. Καζάκης, Βαρουφάκης, Τσακαλώτος, Κατρούγκαλος. Σύνταγμα 7 Ιουνίου, του 2011:



*Ο Χρήστος Δεμέτης είναι δημοσιογράφος. Σπούδασε Επικοινωνία και ΜΜΕ στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών όπου και ολοκλήρωσε το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών, “Πολιτισμικές Σπουδές και Ανθρώπινη Επικοινωνία”. Εργάστηκε στον Όμιλο του Πηγάσου. Από τον Μάιο του 2012 βρίσκεται στην 24 Media και αρθρογραφεί στο NEWS247.

Δημοσίευση: Μαΐου 26, 2016