Το κιτς της Νεμέας και ο Ανώτατος Άρχων

Εκτός τόπου, εκτός χρόνου και καθ’ υπερβολήν. Αυτός είναι ο ορισμός του Ουμπέρτο Εκο για το κιτς. Ορισμός ακριβής, ο οποίος μας βγάζει όλους από τον κόπο να αναλύουμε με χιλιάδες λέξεις την κάθε περίπτωση.

Η «αναβίωση» των αρχαίων αγώνων της Νεμέας (η λέξη αναβίωση χρειάζεται στην περίπτωσή μας πάρα πολλά εισαγωγικά) εκπληρώνει και τους τρεις όρους: εκτός τόπου (στον αρχαιολογικό χώρο της Νεμέας, βεβαίως, αλλά όχι στην ζωντανή αρχαία Νεμέα, στη σημερινή, όπου τα πάντα έχουν προ αιώνων σβήσει) εκτός χρόνου, αιώνες δηλαδή μετά την αυθεντική τέλεση των αθλημάτων και καθ’ υπερβολήν.

Οι αρχαίοι Έλληνες δεν έκαναν αγώνες μόνο για λόγους συναγωνισμού ή άμιλλας, όπως θέλουμε ας το πούμε, ούτε μόνο για λόγους άσκησης. Η τέλεση των αγώνων ήταν μέρος της μετάβασης προς τη Δημοκρατία. Τους πήραν από τις περίκλειστες αυλές των Περσών βασιλέων, όπου διεξάγονταν για δική τους τέρψη και απόλαυση και τους έδωσαν στον Δήμο. Τους έκαναν κοινό κτήμα όλων των πολιτών. (Μη μας μπερδεύει η απαγόρευση συμμετοχής ή παρακολούθησης από τις γυναίκες. Δεν θεωρούνταν πολίτες. Προς αποκατάσταση της αλήθειας όμως, πρέπει να πούμε ότι υπήρχαν και αγώνες στις οποίες μετείχαν μόνο νεαρές κοπέλες).

Στη συνέχεια, οι αθλητικοί αγώνες έλαβαν σιγά-σιγά πανελλήνιο χαρακτήρα, ήταν τιμή να παίρνεις μέρος σε αυτούς και κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών αγώνων ιδίως υπήρχε εκεχειρία. Μέρες και μέρες παύσης των μαχών, ώστε να περάσουν χωρίς κίνδυνο οι αθλητές και οι συνοδοί τους.

Όλοι οι αγώνες κατά την αρχαιότητα ήταν συνδεδεμένοι με κάποιον από τους 12 θεούς του οποίου ιερό υπήρχε στους τόπους τέλεσης. Ολοι είχαν τελετουργίες αλλά και κανόνες προετοιμασίας και ευ αγωνίζεσθαι. Δεν πήγαιναν κάποιοι νέοι να αγωνιστούν χωρίς προετοιμασία, χωρίς παρακολούθηση, χωρίς θυσία προς τον θεό και ποιος ξέρει τι άλλο. Το γεγονός ότι είχαν ως ανταμοιβή έναν τίτλο και ένα στεφάνι -από δάφνη, από ελιά, από σέλινο- τους έκανε ακόμα πιο σημαντικούς. Αν και, δεν ήταν ακριβώς έτσι. Οι νικητές έπαιρναν πλούσια δώρα και άλλα πολλά- όμως δεν είναι της παρούσης.

Το να μαζεύεις μια φορά τον χρόνο κάποιους νέους σε έναν αρχαιολογικό χώρο και να τους βάζεις να κάνουν αθλήματα, σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει αναβίωση αγώνων. Δεν τίθεται θέμα πως σήμερα οι ανάλογες τελετουργίες δεν θα είχαν κανένα νόημα. Ωστόσο, αρχαίοι αγώνες δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση χλαμύδες- στεφάνια- ξυπολησιά και ό,τι άλλο κατέβασε ο νους των διοργανωτών. Σημαίνει να επεξηγείται το συγκεκριμένο πλαίσιο, να ενημερώνονται οι συμμετέχοντες για την αρχαιότητα, να κάνουν ειδική αναφορά σε έργα που έχουν μείνει, όπως αρχαία αγγεία και αγάλματα, να παρακολουθούν οι ενδιαφερόμενοι εκπαιδευτικά προγράμματα επιστημονικά, στηριγμένα στις αρχαίες πηγές. Το αν, ως κορύφωση αυτής της γνώσης, οδηγήσει σε κάποια αναπαράσταση αρχαίου αθλήματος είναι εντελώς διαφορετικό από την εμπρόθετη επανάληψη πολλών αθλημάτων όπως φανταζόμαστε ότι τα εκτελούσαν οι αρχαίοι.

Τι είδαμε λοιπόν στη Νεμέα; Χλαμύδες σε άσπρο αλλά και σε μαύρο, κίτρινο και βεραμάν, με ζώνες- κορδόνια. Με μακό φανελάκια από κάτω, ακόμα και με αθλητικά κόκκινα κολάν. Αγόρια ανυπόδητα, αλλά με ρολόγια στα χέρια. Φυτά (ή λαχανικά;) σαν στεφάνια στα κεφάλια. Ασπίδες με απίστευτα άσχετες παραστάσεις (κορινθιακός κόκορας, τρία άκρα Σικελίας, αστέρι Αιγών κ.α.). Πολεμιστο-δρομείς με τραγικές περικεφαλαίες να παρουσιάζουν όπλα- παρουσίαζαν όλα οι αρχαίοι;

Και μέσα σε όλα αυτά τα απίστευτα, τον Ανώτατο ΑρχονταΠάκη να συγχαίρει τους διοργανωτές. Αντί να τα κάνει όλα λαμπόγυαλο. Λεκτικώς έστω.

Μετά από αυτή την συμπεριφορά του προέδρου της καρδιάς μας, να συγχαρούμε κι εμείς με τη σειρά μας:

Την εθνική επιτροπή της Ελλάδας για την UNESCO

Το υπουργείο Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού,

Το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού

Το Ιδρυμα Ολυμπιακής Εκεχειρίας

Την περιφέρεια Πελοποννήσου

Την ΕΡΤ

Και όποιον άλλον υπήρξε χορηγός της εκδήλωσης.

Στο υπουργείο Πολιτισμού, μάλιστα, αξίζουν διπλά συγχαρητήρια. Διότι και το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο έδωσε άδεια να γίνει αυτό το πανηγύρι.

Αντιγόνη Καρατάσου

Δημοσίευση: Ιουνίου 13, 2016