Το πείσμα της Γερμανίας θα διαλύσει την ΕΕ;

Tου Joschka Fischer

Η απόφαση της Βρετανίας να αποχωρήσει απο την Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αποτελεί μέρος του black χιούμορ τους, αλλά μια καταστροφική πραγματικότητα του πολιτικού τους κόσμου.

Λαμβάνοντας υπόψη την οικονομική, πολιτική, και στρατιωτική σημασία του Ηνωμένου Βασιλείου, το Brexit αφήνει ένα τεράστιο κενό στην ΕΕ. Αυτή τη στιγμή, δεν μπορεί να ειπωθεί το ίδιο και για το Ηνωμένο Βασίλειο. Θα παραμείνει η χώρα ενωμένη, ή η Σκωτία θα αποχωρήσει, με την βόρεια Ιρλανδία να ενώνεται με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας; Μήπως το Brexit ανοίγει το δρόμο για την αποδυνάμωση της δυναμικής της οικονομίας της ΕΕ και για το τέλος της βασιλείας του Λονδίνου ως παγκόσμιου χρηματοοικονομικού κέντρου;

Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου απο την ΕΕ είναι μια απρόσμενη κίνηση και χωρίς αμφιβολία δημιουργεί πολλές δυσάρεστες εξελίξεις. Μέχρι τώρα, με την εξαίρεση της Γροιλανδίας, η ΕΕ είχε βιώσει μόνο διευρύνσεις. Αυτός είναι και ο λόγος που κανείς δεν ήξερε πώς το Brexit θα λειτουργήσει, πόσο χρόνο θα διαρκέσει(η έξοδος της Γροιλανδίας διήρκησε 3 χρόνια), και τι συνέπειες θα είχε για τη Βρετανία και την ΕΕ.

Σε κάθε περίπτωση, ένα πράγμα είναι σίγουρο: η απόφαση της Βρετανίας έθεσε την αρχή μιας μακράς περιόδου πολιτικής και οικονομικής αβεβαιότητας και της διαχείρισης των θεμάτων της Ευρώπης, καθώς ο κόσμος γύρω της αλλάζει δραματικά. Εάν η μόνο λογική αιτιολογία ήταν η βάση της λήψης αποφάσεων, τα υπόλοιπα 27 κράτη μέλη θα κινούνταν, σύμφωνα με τα συμφέροντά τους, για την ενίσχυση της ΕΕ με τη λήψη άμεσων μέτρων προς σταθεροποίηση και την ενίσχυση της ολοκλήρωσης της. Αλλά φαίνεται να υπάρχει μικρή ελπίδα σχετικά με αυτό.

Οι διαφορές στη στρατηγική και την τακτική μεταξύ των βασικών μελών της νομισματικής ένωσης, κυρίως της Γερμανίας και της Γαλλίας, και μεταξύ των ευρωπαϊκών μελών του βορρά και του νότου, απλά γίνονται ακόμα μεγαλύτερες. Όλοι γνωρίζουν τι χρειάζεται να γίνει: να βρεθεί ένας νέος συμβιβασμός εντός της νομισματικής ένωσης μεταξύ της πεισματάρικης γερμανικής ηγεσίας με έμφαση στη λιτότητα και της ανάγκης των μεσογειακών χωρών για την αύξηση των δαπανών που θα οδηγήσει στην αποκατάσταση της ανάπτυξης και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Αλλά οι πολιτικοί ηγέτες της Ευρώπης φαίνεται να μην έχουν το θάρρος να συνεχίσουν το έργο αυτό.

Ως αποτέλεσμα, κανένα σημάδι ενδυνάμωσης ή μιας νέας αρχής για την ΕΕ δεν αναμένεται. Αντίθετα, παρά τους ισχυρισμούς μετά το αρχικό σοκ του Brexit ότι τα πράγματα πρέπει να αλλάξουν, υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι οι επιχειρήσεις, ως συνήθως, θα επικρατήσουν.

Αλλά τα πραγματικά αίτια για την απόρριψη της Ευρώπης είναι πολύ βαθύτερα από τις σημερινές συγκρούσεις. Η αναζωπύρωση του εθνικισμού έχει αναβιώσει τον μύθο μιας άλλης χρυσής εποχής για τα εθνοτικά και πολιτικά ομοιογενή εθνικά κράτη χωρίς εξωτερικούς περιορισμούς που να μην εκτίθονται στις αρνητικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης.
Σήμερα, ο εθνικισμός αναβιώνει σε όλη σχεδόν την Ευρώπη, και κατευθύνεται ξεκάθαρα εναντίον των ξένων και της ΕΕ. Αυτοί οι δύο στόχοι χρησιμοποιήθηκαν εξίσου απο την καμπάνια υπέρ του Brexit. Οι υποστηρικτές του Brexit έκαναν έκκληση σχεδόν αποκλειστικά στον εθνικιστικό μύθο, ενώ η πλευρά του “Ναι στην Ευρώπη” ακούγονταν συχνά ως “λογιστές”.

Η αντιστροφή του θετικού οράματος της Ευρώπης αγνοεί όχι μόνο το παρελθόν. Είναι επίσης ένα σύμπτωμα της ευρωπαϊκής – ή ίσως ακριβέστερα, της Δυτικής – μείωσης (τουλάχιστον σε σχετικούς όρους), η οποία έχει οδηγήσει σε βαθιά ριζωμένη δυσπιστία της ελίτ. Η Ευρώπη δεν είναι μόνη της σε αυτή την άποψη: στις Ηνωμένες Πολιτείες ο προεδρικός υποψήφιος Donald Trump καλωσόρισε το Brexit και συνεχίζει να πιέζει πολλά από εθνικιστικά κουμπιά.

Για πολλούς δυτικούς πολίτες, φορείς όπως η ΕΕ, η άνοδος των μεγάλων αναδυόμενων οικονομιών, όπως η Κίνα και η Ινδία, γίνεται αντιληπτή ως παράγοντας αυτής της μείωσης, παρά ως πηγή μόχλευσης που επηρεάζει τις παγκόσμιες μετατοπίσεις ισχύος. Έτσι αντιδρούν σύμφωνα με τις αξίες και τα συμφέροντά τους και η σωτηρία ζητείται απο το έθνος-κράτος. Δυστυχώς, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο θα αποδείξει, αυτή η στρατηγική δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία της παρακμής.

Το αυξανόμενο κύμα εθνικισμού δεν μπορεί να αναχαιτιστεί, εκτός εάν η ευρωπαϊκή ιδέα ανακτήσει θετικό όραμα εξουσίας. Αυτό θα απαιτήσει όχι μόνο μια νέα ευρωπαϊκή αφήγηση αλλά και μια ανανεωμένη ΕΕ.

Πρώτα απ ‘όλα, πρέπει να γίνει σαφές σε εκατομμύρια πολίτες της Ευρώπης ότι η πραγματική δύναμη εντός της ΕΕ έγκειται όχι στις Βρυξέλλες και το Στρασβούργο, αλλά στα χέρια των εθνικών κυβερνήσεων. Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ ευθύνονται για όλα τα είδη των προβλημάτων: την παγκοσμιοποίηση, τη μετανάστευση, τις περικοπές πρόνοιας και το θατσερισμό, την ανεργία των νέων, την έλλειψη δημοκρατίας, και πολλά άλλα. Στην πραγματικότητα, εμποδίζοντας την ΕΕ από την αντιμετώπιση των θεμάτων αυτών, οι εθνικές κυβερνήσεις – ανήμπορες να τα αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά από μόνες τους – έχουν κάνει αυτά τα προβλήματα χειρότερα.

Προς το παρόν, οι κυβερνήσεις όλων σχεδόν των κρατών μελών διατηρούν μια αντιφατική στάση, απορρίπτοντας την περαιτέρω ενοποίηση, ενώ επιμένουν ότι η ΕΕ πρέπει να «παραδώσει» τα όπλα. Αλλά τι ακριβώς θα πρέπει να παραδώσει η ΕΕ, και πως παραμένει ακόμα ανεξήγητο. Ακόμη και στην Ευρώπη, κανείς δεν μπορεί να έχει και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο.

Μπορεί ακόμη να υπάρχει χρόνος για να αντιστραφούν οι τρέχουσες τάσεις στη Δύση. Δεν χρειαζόμαστε μια νίκη από τον Trump, ή από το Εθνικό Μέτωπο της Marine Le Pen στις γαλλικές προεδρικές εκλογές του επόμενου έτους, αλλά μια ανατροπή αυτών.

Πηγή Project-Syndicate
Σκίτσο του Στάθη
Militaire

Δημοσίευση: Ιουλίου 23, 2016