Τουρκία: Απέφυγε την πανούκλα για τη χολέρα

Του Νίκου Χριστοφή

Το βράδυ της 15ης Ιουλίου ένας μικρός πυρήνας στρατιωτικών επιχείρησε να καταλάβει την εξουσία στην Τουρκία. Ευτυχώς, η άσχημη οργάνωση και εκτέλεση του πραξικοπήματος οδήγησε στην αποτυχία του. Μια άλλη εξέλιξη θα οδηγούσε αναμφίβολα σε κλιμακούμενο εμφύλιο πόλεμο με ανυπολόγιστες ανθρώπινες απώλειες. Στις δέκα ώρες που διήρκεσε η απόπειρα πραξικοπήματος ο αριθμός των νεκρών έφτασε σχεδόν τους 300 και οι τραυματίες τις εκατοντάδες. Το πραξικόπημα καλώς απέτυχε, δεν υπάρχει αμφιβολία τη στιγμή που συζητάμε εκκινώντας από τη βάση δημοκρατικών πεποιθήσεων. Από την άλλη όμως, τα αισιόδοξα σενάρια ότι ο Ερντογάν θα ακολουθήσει μια πιο ήπια και δημοκρατική πολιτική, αφού έχει συνειδητοποιήσει πως η πολιτική του ηγεμονία έχει κλονιστεί από την εκτεταμένη αυταρχική του πολιτική φαίνεται να πέφτουν στο κενό.

Ήδη μέχρι την Τρίτη το βράδυ το κύμα συλλήψεων, διώξεων και απολύσεων που έχει εξαπολύσει ο Τούρκος Πρόεδρος σε στρατό, δικαστήρια, πανεπιστήμια (δημόσια και ιδιωτικά) και σχολεία του κινήματος Γκιουλέν, που μόνο ως κυνήγι μαγισσών μπορεί να χαρακτηριστεί, είχε φτάσει τις 50.000. Ο Ερντογάν έχει βγει χωρίς αμφιβολία ισχυρότερος, ειδικά μετά την γενική απόρριψη της πραξικοπηματικής πράξης από όλα τα κόμματα και των αρχηγών των στρατευμάτων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το πραξικόπημα ήρθε ως μάννα εξ ουρανού για τον Τούρκο Πρόεδρο ώστε να εξαγνίσει τον κρατικό μηχανισμό, με βασικό στόχο την ολοκληρωτική εξάλειψη της απειλής Γκιουλέν, και να ανοίξει ολοκληρωτικά τον δρόμο για τον Ερντογάν να αποκτήσει τον τίτλο του "Προέδρου εφόρου ζωής".

Αυτή η στάση του Ερντογάν οδηγεί σε περαιτέρω διχασμό της τουρκικής κοινωνίας. Ένας διχασμός που άρχισε να καλλιεργείται και να προωθείται ήδη με την νίκη του Ερντογάν στις εκλογές του 2007. Σε ένα δείγμα μεγαλοψυχίας τότε, δήλωσε: "σε όλους όσους δεν μας ψήφισαν, μην ανησυχείτε, θα σεβαστούμε την ψήφο σας". Το μήνυμα ωστόσο, ήταν άλλο: αυτοί που δεν στήριξαν το ΚΔΑ θα ανέχονταν, αλλά δεν θα θεωρούνταν ισότιμοι πολίτες. Ο διαχωρισμός του "εμείς", υποστηρικτές του ΚΔΑ, και των "άλλων", μη υποστηρικτές του ΚΔΑ, έγινε ακόμα πιο ξεκάθαρος τον επόμενο χρόνο, όπου ο Ερντογάν προειδοποίησε: "Θέλουμε ένα έθνος, μια σημαία και ένα κράτος. Αυτοί που δεν εγκρίνουν μπορούν κάλλιστα να φύγουν". Αφέθηκε δε να εννοηθεί πως τα κοινωνικά δικαιώματα είναι μορφή πολιτικής φιλανθρωπίας η οποία θα είναι διαθέσιμη μόνο σε αυτούς που ψηφίζουν το ΚΔΑ, ενώ ενθαρρύνεται από έναν γιγαντιαίο μηχανισμό προπαγάνδας η προώθηση μίσους προς τους αντιπάλους του κόμματος, με τον Ερντογάν να είναι σε θέση να αθετεί τις υποσχέσεις του, και όποιος αντιτίθεται στις επιταγές του Σουλτάνου, να περιλαμβάνεται αυτόματα και αβίαστα στην μαύρη λίστα των εχθρών του κράτους και του έθνους.

Έχει υποστηριχθεί πως κοινωνικο-οικονομική, πολιτική και πολιτισμική διαδρομή ενός έθνους μπορεί να διατηρηθεί μόνο όταν έγκειται σε ένα καλά οργανωμένο μπλοκ εξουσίας ικανό να ενώσει τα συμφέροντα, τις διαθέσεις και τις προοπτικές των διαφόρων κυρίαρχων στρωμάτων. Η δεξιά στροφή προς τον βοναπαρτισμό του Ερντογάν, δηλαδή η από πάνω δικτατορία που καλεί τις μάζες μόνο περιστασιακά να λάβουν δράση, φάνηκε να ανταποκρίνεται στα παραπάνω, ειδικά όταν παρατηρούμε τον μεγάλο αριθμό του κόσμου που βγήκε στον δρόμο και τάχθηκε κατά των στρατιωτικών αφότου ο ηγέτης τους τους κάλεσε. Αυτές οι μάζες όμως, δεν σταμάτησαν απλά τους στρατιωτικούς, επιτέθηκαν σε παραρτήματα του κουρδικού κόμματος (οι οποίοι δεν είχαν καμία σχέση με την απόπειρα πραξικοπήματος) και σε γειτονιές με Σύρους και Αλεβίτες, παρενόχλησαν γυναίκες και ανθρώπους που κατανάλωναν αλκοόλ. Αυτή είναι η σκοτεινή πλευρά αυτού που μερικοί χαιρετίζουν ως υπεράσπιση της "δημοκρατίας".

Η πλειοψηφία του λαού, περιλαμβανομένου και εκείνων που τάσσονται ενάντια στο καθεστώς του Ερντογάν, θεωρούν πως η επιτυχία του πραξικοπήματος θα ήταν μια καταστροφή, με το σενάριο του εμφυλίου να κατέχει κεντρικό και σίγουρο ενδεχόμενο. Η πολιτική του Ερντογάν ωστόσο, δεν έχει εξαλείψει το ενδεχόμενο ενός άλλου πραξικοπήματος, αυτή τη φορά από τον ίδιο τον Ερντογάν και που εξελισσόταν με αργούς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια από τον ίδιο. Αυτό που φαίνεται, τουλάχιστον προς το παρόν, καθώς οι εξελίξεις διαδραματίζονται με ταχείς ρυθμούς, και με τον Ερντογάν να φημολογείται πως θα κηρύξει τη χώρα σε έκτακτη ανάγκη, είναι πως η Τουρκία, όπως επεσήμανε ο Αχμέτ Ινσέλ, "απέφυγε την πανούκλα για τη χολέρα".

* Νίκος Χριστοφής - Δρ. Τουρκολογίας
Πηγή Capital

Δημοσίευση: Ιουλίου 21, 2016