Η νέα (καυτή) ατζέντα Ελλάδας - Τουρκίας

Οι εξελίξεις στην Τουρκία είναι τόσο συγκλονιστικές και οι επόμενες φάσεις της εσωτερικής κρίσης -και εξωτερικής πολιτικής της- τόσο περίπλοκες, ώστε οι βαρύγδουπες αναλύσεις των πρώτων ημερών μετά το πραξικόπημα δεν έχουν ουσιαστική αξία.

Καμία σοβαρή κυβέρνηση διεθνώς δεν είναι σε θέση να προβλέψει τι θα γίνει σε μια χώρα, ο πρόεδρος της οποίας δεν αποτολμούσε έως χθες να επιστρέψει στην πρωτεύουσα. Και που, όταν εγκατασταθεί ξανά στο γραφείο του, θα αντιμετωπίσει το (από καιρό εμφανές) εμφύλιο μίσος που πολλαπλασιάστηκε μετά τους εκατοντάδες νεκρούς και τραυματίες του πραξικοπήματος και τις χιλιάδες συλλήψεις και διώξεις στον κρατικό μηχανισμό. Η Τουρκία έχει ιδιότυπη παράδοση εκκαθαρίσεων στις ένοπλες δυνάμεις και στα υπουργεία, αλλά το εξελισσόμενο σχέδιο Ερντογάν είναι πρωτοφανές.

Ενώπιον αυτής της κατάστασης, που αποδεικνύει ότι μια μετριοπαθής πολιτική έκδοση του Ισλάμ αποτελεί όνειρο θερινής νυκτός, η Ελλάδα έχει ως μόνη λύση την αυτοσυγκράτηση και την ψύχραιμη αξιολόγηση όσων στοιχείων συλλέγει. Οι επόμενοι μήνες, ακόμη και αν δεν υπάρξει ένταση στο Αιγαίο ή στην Κύπρο, ίσως σηματοδοτήσουν τη μεγαλύτερη αλλαγή συσχετισμών στην περιοχή από το 1974 και τη μεγαλύτερη θεσμική μεταβολή στην Τουρκία εδώ και 80-90 χρόνια.

Η Αθήνα βρίσκεται πλέον ενώπιον ενός διαφορετικού συνομιλητή σε όλα τα μέτωπα (ή και με απουσία συνομιλητή, αν ο Ρ.Τ. Ερντογάν αφοσιωθεί στα εσωτερικά επί μακρόν ή αντιμετωπίσει νέα εξέγερση):

Πρώτον, στο Μεταναστευτικό, καθώς η αστυνομία έχει την προτεραιότητα αντιμετώπισης του «εσωτερικού εχθρού», ενώ ο στρατός την αυτοπροστασία του. Δεν θα πολυενδιαφέρονται για τον έλεγχο των προσφυγικών ροών ή θα πράττουν ελάχιστα, ώστε να τηρηθούν προσχηματικά οι υποχρεώσεις της Τουρκίας έναντι της Ε.Ε.

Δεύτερον, στις ενταξιακές συνομιλίες Ε.Ε. - Αγκυρας, καθώς η κατάργηση της βίζας και το άνοιγμα διαπραγματευτικών κεφαλαίων τίθενται σε άλλη βάση. Αποδείχθηκε πάλι ότι η Τουρκία δεν είναι Ευρώπη!

Τρίτον, στην επιχείρηση του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο, για την οποία ο κ. Ερντογάν έχει προαναγγείλει αίτημα μεταβολής των όρων της, ενώ η ηγεσία της Ατλαντικής Συμμαχίας κινείται προς τη συνένωση όλων των επιχειρήσεων της ίδιας και της Ε.Ε. στην ανατολική και την κεντρική Μεσόγειο (με επιβάρυνση της Κρήτης).

Τέταρτον, στην Κύπρο, που αποτελεί πεδίο συμβιβασμού μεταξύ του Τούρκου προέδρου και της εκάστοτε ηγεσίας των ενόπλων δυνάμεων, η οποία θεωρεί την κατοχή «θέμα εθνικής ασφάλειας». Ο (ήδη σκληρός στο Κυπριακό) Ερντογάν μάλλον δεν θα ανοίξει και αυτό το μέτωπο με τους στρατιωτικούς, όσο και αν η επαναπροσέγγιση και η ενεργειακή συνεργασία με το Ισραήλ εξαρτώνται από τη διέλευση αγωγού φυσικού αερίου από την Κύπρο.

Πέμπτον, στα ζητήματα τρομοκρατίας και στο απροσδόκητο πρόβλημα έκδοσης ή μη των οκτώ Τούρκων στρατιωτικών που κρατούνται στην Αλεξανδρούπολη. Ο φίλτατος Αλέξανδρος Λυκουρέζος ήταν ο πρώτος που (την ώρα που κυβερνητικά στελέχη συναγωνίζονταν σε επίδειξη άγνοιας και διπλωματικής ανωριμότητας) υπογράμμισε ορθώς ότι το θέμα «τέμνει τη διπλωματία και την τήρηση θεμελιωδών αρχών του νομικού πολιτισμού μας». Στην Ελλάδα και την Ευρώπη υπάρχουν νόμοι και αξίες. Δεν εκδίδονται σε μία νύχτα άνθρωποι, έστω πραξικοπηματίες, που θα αντιμετωπίσουν βασανιστήρια ή τη θανατική ποινή. Από την άλλη πλευρά, δεν είναι εύκολο να κατευνάσεις τον Ερντογάν, ο οποίος στη συνάντηση με τον Αλέξη Τσίπρα τον Μάιο, αναπαρήγαγε, σε υπερθετικό βαθμό, όσα απαιτούσε από τους προηγούμενους πρωθυπουργούς για την άμεση έκδοση ακόμη και δευτεροκλασάτων αριστερών τρομοκρατών. Με τη διαφορά, όπως αναφέρουν έγκυρες πηγές, ότι αυτήν τη φορά ο κ. Ερντογάν φέρεται ότι έδωσε έντονα «προσωπικό» τόνο στο αίτημα, εννοώντας ότι θα επηρέαζε αποφασιστικά όλο το πλέγμα των διμερών σχέσεων. Αν ενδιαφερόταν για τους δευτεροκλασάτους τόσο πολύ, εύκολα καταλαβαίνει κανείς πόσο φορτικός είναι για τους οκτώ στρατιωτικούς και τι κρίνεται τώρα.

Τουλάχιστον, ο Ελληνας πρωθυπουργός δεν είναι ο μόνος που αιφνιδιάζεται από τον Τούρκο πρόεδρο! Στα διπλωματικά παρασκήνια λέγεται ότι οι πρόεδροι Ομπάμα και Ολάντ και η καγκελάριος Μέρκελ έμειναν άφωνοι, όταν άκουσαν στην προ δεκαημέρου Σύνοδο του ΝΑΤΟ τον κ. Ερντογάν να αξιώνει τη σύγκληση της Συνόδου του 2018 στην Κωνσταντινούπολη. Η απάντηση (πριν από το πραξικόπημα) ήταν ότι «η Τουρκία αντιμετωπίζει ζητήματα ασφαλείας που πρέπει να συνεκτιμηθούν», αλλά το θέμα παραμένει ανοιχτό. Ισως οδός διαφυγής είναι η σύγκληση Συνόδου το 2017 στις Βρυξέλλες (όπως πάντα συμβαίνει μετά την εκλογή νέου προέδρου των ΗΠΑ), οπότε η επόμενη θα μετατεθεί το 2019.

Αλέξανδρος Τάρκας
* Εκδότης του περιοδικού «Άμυνα και Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη Ν.Α. Ευρώπη
Πηγή "Δημοκρατία"

Δημοσίευση: Αυγούστου 05, 2016