«Ώρα μηδέν» για την ευρωζώνη

Οι προκλήσεις (του ηγετικού πυρήνα) για την επόμενη μέρα! Η σύνοδος της Μπρατισλάβας (τον Σεπτέμβριο) που θα κρίνει πολλά, το Brexit και η πιθανή κατάρρευση της συμφωνίας με την Τουρκία που πιέζουν το σκληρό Βερολίνο

Από την Καρολίνα Μάξιμου

Τώρα που οι θερινές διακοπές βαίνουν προς το τέλος τους και οι πολιτικές διεργασίες στα ανώτατα κλιμάκια της Ευρώπης ξαναμπαίνουν σε τροχιά, το κρίσιμο ερώτημα που αιωρείται είναι εάν ο ηγετικός πυρήνας της Ε.Ε. είναι σε θέση να υπερβεί τις εσωτερικές αντιθέσεις του και να λάβει δραστικές αποφάσεις για την αντιμετώπιση των πολλαπλών κρίσεων.

Η συνάντηση του Ρέντσι με τη Μέρκελ και τον Ολάντ τις προηγούμενες ημέρες σε ιταλικό αεροπλανοφόρο πραγματοποιήθηκε για να στείλει το μήνυμα ότι το Brexit δεν είναι η αρχή του τέλους του ενοποιητικού εγχειρήματος. Αυτό το νόημα είχε και η επίσκεψη των τριών ηγετών στον τάφο του Αλτιέρο Σπινέλι, ενός εκ των οραματιστών της Ενωμένης Ευρώπης στους χαλεπούς καιρούς του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η κρίση, ωστόσο, δεν αντιμετωπίζεται με συμβολικές κινήσεις και με ρητορικές διαβεβαιώσεις. Η Σύνοδος της Μπρατισλάβας τον Σεπτέμβριο θα δείξει εάν η Ε.Ε. θα συνεχίσει να σέρνεται υπό το κράτος των αντιφάσεών της ή, αντιθέτως, αν θα τεθούν οι βάσεις για μία νέα πορεία.
Η σύνοδος των Ευρωσοσιαλιστών στο Παρίσι αυτές τις ημέρες, στην οποία συμμετείχε και ο Τσίπρας ως παρατηρητής, έδειξε ότι από τη δική τους πλευρά εντείνεται η προσπάθεια για να χαλαρώσει η λιτότητα. Είναι ενδεικτικό ότι προς την ίδια κατεύθυνση κινήθηκε και η προ καιρού απόφαση της Κομισιόν να μην επιβάλει πρόστιμα στην Πορτογαλία και την Ισπανία για τα υπερβολικά ελλείμματά τους που παραβιάζουν το Σύμφωνο Σταθερότητας.

Το Brexit, σε συνδυασμό με την πολύ πιθανή κατάρρευση της ευρωτουρκικής συμφωνίας για το προσφυγικό - μεταναστευτικό πρόβλημα, δεν αφήνει πολλά περιθώρια στο Βερολίνο να τηρήσει ανελαστική στάση. Δεν είναι τυχαίο ότι ο σκληρός Σόιμπλε άσκησε την επιρροή του προς τα άλλα «γεράκια» του νεοφιλελευθερισμού για να αποδεχτούν την απόφαση για την Πορτογαλία και την Ισπανία.

Από την άλλη πλευρά, όμως, όλα αυτά δεν προεξοφλούν ότι το Βερολίνο είναι διατεθειμένο να κάνει ουσιαστικά πίσω όσον αφορά την οικονομική πολιτική. Αυτό προκύπτει όχι μόνο από την εμπειρία του παρελθόντος, αλλά και από τα σημάδια για τις διαθέσεις του. Μπορεί το δίδυμο Μέρκελ - Σόιμπλε να υιοθετεί μία πιο ελαστική στάση όσον αφορά επιμέρους ζητήματα, αλλά δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι προτίθεται να αλλάξει τη στρατηγική του στο πλαίσιο της ευρωζώνης. Το πρόβλημα, όμως, της Ευρώπης δεν λύνεται με ελιγμούς. Ειδικά τώρα που η Ιταλία, η τρίτη οικονομία της ευρωζώνης, διολισθαίνει προς μία κρίση που θα είναι πολύ δύσκολα διαχειρίσιμη, απειλώντας να τινάξει στον αέρα όλο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.

Η ΕΕ, άλλωστε, έχει μεταλλαχθεί. Η κρίση του 2008 έβγαλε στην επιφάνεια αντιθέσεις που τα προηγούμενα χρόνια επικαλύπτονταν από το κλίμα ευημερίας. Αφενός η εφαρμογή πολιτικών λιτότητας, αφετέρου η επιβολή απροκάλυπτης γερμανικής ηγεμονίας, έχει ανοίξει ο ασκός του Αιόλου. Το Brexit ήρθε σαν μία γροθιά στο πρόσωπο όσων αλαζονικά αρνούνται να δουν τις συνέπειες των επιλογών τους.

Τα μικρομεσαία στρώματα βλέπουν σε πανευρωπαϊκό επίπεδο τα εργασιακά δικαιώματα και το βιοτικό επίπεδό τους να συρρικνώνονται στον βωμό της παγκοσμιοποίησης. Η πολυετής οικονομική στασιμότητα διέψευσε το αρχικό αφήγημα ότι η ευρωπαϊκή ενοποίηση είναι παράγοντας ευημερίας για όλους τους συμμετέχοντες. Αποδείχθηκε ότι ο μεγάλος κερδισμένος από την επιβολή του ευρώ είναι η Γερμανία και ο μεγάλος χαμένος η ευρωπαϊκή περιφέρεια. Αποδείχθηκε πως η ευρωζώνη είναι τοξική. Γι' αυτό και χώρες-μέλη που ετοιμάζονταν να εισέλθουν, όπως π.χ. η Πολωνία, δεν διαβαίνουν το κατώφλι.

Οι σοσιαλιστές

Η κρίση ενεργοποίησε παλαιά ρήγματα, δημιούργησε νέα και συνολικά βάθυνε το χάσμα ανάμεσα στις άρχουσες ελίτ και στα λαϊκά στρώματα. Οσο το ενοποιητικό εγχείρημα γίνεται περισσότερο αντιπαθητικό στους πιεζόμενους μικρομεσαίους τόσο αυτοί παλινδρομούν στο οικείο πλαίσιο του εθνικού κράτους. Παραλλήλως, εθνικές αντιθέσεις και προκαταλήψεις που υποτίθεται ότι ανήκαν οριστικά στο παρελθόν έχουν επανέλθει στο προσκήνιο.

Τα μηνύματα ήταν πολλά και ηχηρά τα τελευταία χρόνια.
Δεν προέκυψε από το πουθενά η εμφάνιση και η εντυπωσιακή άνοδος ενός νέου ευρωσκεπτικιστικού ρεύματος σε σχεδόν όλες τις χώρες-μέλη, ακόμα και σε αυτές που μέχρι πριν από μερικά χρόνια εμφάνιζαν τεράστια ποσοστά ευρωπαϊσμού. Το παραδοσιακό ηγεμονικό δίπολο Κεντροδεξιά - Κεντροαριστερά χάνει συνεχώς έδαφος.

Στην Ελλάδα τα Μνημόνια ανέδειξαν τον ΣΥΡΙΖΑ και τη Χρυσή Αυγή. Στην Ιταλία το κίνημα του Γκρίλο έχει εδραιωθεί και διεκδικεί την πρώτη θέση, επειδή έχει σημαία του την έξοδο από το ευρώ. Στη Γαλλία πρώτο κόμμα είναι το Εθνικό Μέτωπο της Λεπέν. Στην Ισπανία οι Ποδέμος εδραιώθηκαν ως μεγάλη πολιτική παράταξη. Στην Αυστρία ο ακροδεξιός υποψήφιος έχασε την Προεδρία της Δημοκρατίας για λίγες ψήφους και πιθανόν να την κερδίσει στην επαναληπτική εκλογή το φθινόπωρο. Στην Πολωνία και την Ουγγαρία έχουν εκλεγεί κυβερνήσεις που αμφισβητούν την πρωτοκαθεδρία του αφεντικών της Ευρώπης. Ακόμα και στην ίδια την ωφελημένη Γερμανία υπάρχει αντιευρώ κόμμα που έχει υπερβεί δημοσκοπικά το 15%.

Στο ιονισμένο πολιτικό κλίμα που έχει διαμορφώσει η χρόνια οικονομική κρίση ήρθαν να προστεθούν, αφενός, η διόγκωση του προσφυγικού -,μεταναστευτικού κύματος, αφετέρου, οι επιθέσεις της ισλαμικής τρομοκρατίας. Η ανασφάλεια τροφοδοτεί τα ευρωσκεπτικιστικά και ξενοφοβικά κινήματα, γεγονός που υπονομεύει περαιτέρω το ενοποιητικό εγχείρημα. Η Λεπέν εκμεταλλεύτηκε το Brexit για να ξαναζητήσει την πραγματοποίηση δημοψηφίσματος για παραμονή ή έξοδο της Γαλλίας από την Ε.Ε. Κατά πόδας και ο ηγέτης της ολλανδικής ακροδεξιάς Βίλντερς. Δεν αποκλείεται καθόλου να εκδηλωθούν αντίστοιχες τάσεις και σε χώρες της ανατολικής Ευρώπης.

Εως το βρετανικό δημοψήφισμα, το ευρωπαϊκό κατεστημένο με έκδηλη αλαζονεία και πολιτική τύφλωση δεν έκανε τίποτα για να αναχαιτίσει το ευρωσκεπτικιστικό ρεύμα. Η μόνη αντίδρασή του ήταν να αναγορεύσει τον «εθνολαϊκισμό» στο απόλυτο κακό. Με αυτή την προπαγανδιστική ρομφαία επιχείρησε να καταστείλει ιδεολογικά την πολιτική εκδήλωση των κοινωνικών αντιδράσεων. Τέτοιου τύπου ψυχολογικές επιχειρήσεις, όμως, μόνο πρόσκαιρα αποτελέσματα μπορεί να φέρουν. Κι αυτό στην καλύτερη περίπτωση.

Διαφωνίες σε βασικά θέματα

Μπορεί η Μέρκελ, ο Ολάντ και ο Ρέντσι να διαβεβαιώνουν σε όλους τους τόνους ότι η Ενωμένη Ευρώπη παραμένει δυνατή, αλλά είναι πολλοί πλέον αυτοί που θεωρούν ότι έχει υποστεί ανήκεστο βλάβη. Οσο κι αν δεν το ομολογούν, το Brexit θα επιταχύνει τις φυγόκεντρες τάσεις και ως εκ τούτου την αποδιάρθρωση της Ε.Ε. Το ενδεχόμενο μίας εντυπωσιακής κίνησης με σκοπό τη φυγή προς τα εμπρός δεν είναι πολύ πιθανό. Ο λόγος είναι ότι στα ζωτικά οι ισχυροί της Ευρώπης διαφωνούν. Επιπροσθέτως, και η Μέρκελ και ο Ολάντ έχουν εκλογές το 2017 και δεν επιθυμούν να ανοίξουν μέτωπα.

Πηγή "Δημοκρατία"

Δημοσίευση: Σεπτεμβρίου 03, 2016