Ο μεσανατολικός πυρετός της Ουάσιγκτον

Του Δημήτρη Γ. Απόκη

Οι εξελίξεις στις σχέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών με την Τουρκία, μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος στη γειτονική χώρα, αναδεικνύουν με πολύ σαφή τρόπο το στρατηγικό αδιέξοδο στο οποίο, με δική της ευθύνη (λόγω της στρατηγικής αποσύνθεσης της κυβέρνησης Ομπάμα τα τελευταία οκτώ χρόνια ), έχει περιέλθει η Ουάσιγκτον, όσον αφορά τις εξελίξεις στην εξαιρετικής στρατηγικής σημασίας περιοχή της Μέσης Ανατολής και του Περσικού Κόλπου.

Τα Γεγονότα…

Μια ρεαλιστική ανάλυση τριών σημαντικών γεγονότων, της επίσκεψης του Αντιπροέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Τζό Μπάϊντεν στην Άγκυρα, της επέμβασης της Τουρκίας στο εσωτερικό της Συρίας με την επιχείρηση, «Ασπίδα του Ευφράτη», και η συνάντηση του Αμερικανού Υπουργού των Εξωτερικών, Τζόν Κέρι, με το Ρώσο ομόλογό του Σεργκέϊ Λαβρόφ, στη Γενεύη, όπου συζήτησαν τις εξελίξεις στη Συρία, δείχνει τη δύσκολη θέση στην οποία έχουν βρεθεί πλέον οι ΗΠΑ, στην ευρύτερη περιοχή, και ότι ο επόμενος Πρόεδρος που θα προκύψει από τις εκλογές του Νοεμβρίου, θα βρεθεί αντιμέτωπος με πάρα πολύ δύσκολη εξίσωση, που η επίλυσή της θα απαιτήσει μια ριζική ανασυγκρότηση στρατηγικής.

Η επίσκεψη του Αμερικανού Αντιπροέδρου στην Άγκυρα και η συνάντηση του με τον Τούρκο Πρόεδρο, Ταγίπ Ερντογάν, ήταν ένα γεγονός πολύ επίπονο και τραγικό για όσους το παρακολούθησαν και διάγουν φιλικά προς την Ουάσιγκτον και το στρατηγικό της ρόλο στην ευρύτερη περιοχή μας. Επίσης, όσοι πραγματικά γνωρίζουν πρόσωπα και πράγματα, αντιλαμβάνονται ότι ο μόνος , από την κυβέρνηση Ομπάμα, που θα μπορούσε να επιτελέσει αυτή την δύσκολη αποστολή ήταν, λόγω εμπειρίας και χαρακτήρα, ο Τζό Μπάϊντεν.

Ο Αμερικανός Αντιπρόεδρος, από την στιγμή που κατέβηκε τη σκάλα του αεροπλάνου στο αεροδρόμιο της Άγκυρας, έγινε δέκτης της διάθεσης με την οποία σκόπευε να τον αντιμετωπίσει ο Ταγίπ Ερντογάν, όταν τον υποδέχτηκαν χαμηλού και μεσαίου επιπέδου Τούρκοι αξιωματούχοι μεταξύ των οποίων ο αναπληρωτής Δήμαρχος της Άγκυρας. Το επιστέγασμα της δύσκολης ημέρας που πέρασε ο Τζό Μπάϊντεν έγινε αισθητό σε όλο τον πλανήτη, μέσα από τα πλάνα των κοινών δηλώσεων με τον κ. Ερντογάν, όπου το στιγμιότυπο που ο Αμερικανός Αντιπρόεδρος καλύπτει το πρόσωπό του με το χέρι την ώρα που ο Τούρκος Πρόεδρος, απαιτεί από τις ΗΠΑ να απαγορεύσουν στον Φετουλάχ Γκιουλέν να μιλά στους δημοσιογράφους, τα λέει όλα.

Το δεύτερο σημαντικό γεγονός είναι η απόφαση της Τουρκίας, να πραγματοποιήσει την εδώ και αρκετό διάστημα σχεδιαζόμενη εισβολή στο εσωτερικό της Συρίας, επικαλούμενη ότι έχει ως στόχο τους τρομοκράτες του Ισλαμικού Κράτους, αλλά και χωρίς να κρύβει την πρόθεσή της να ξεκαθαρίσει λογαριασμούς και με τους Κούρδους.

Μέσω της επιχείρησης αυτής ο Ταγίπ Ερντογάν έχει ως στόχο, πρώτον να δείξει ότι πολεμά τους τζιχαντιστές τρομοκράτες του ISIS, βγάζοντας από πάνω του τη ρετσινιά της συνεργασίας μαζί τους, δεύτερον επικοινωνιακά να αποδείξει ότι οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις παρά τον εξευτελισμό που έχουν υποστεί με τα γεγονότα που ακολούθησαν το αποτυχημένο πραξικόπημα είναι ακόμα αξιόμαχες, και τρίτον και πιο σημαντικό να βάλει πόδι στη Συρία κτυπώντας τους Κούρδους στη βάση από όπου ξεκινούν οι επιθέσεις τους στη νοτιοανατολική Τουρκία. Εδώ βέβαια, πρέπει να επισημανθεί ότι η επιχείρηση αυτή κρύβει παγίδες για τον Ερντογάν και την Τουρκία, με δεδομένο ότι ήδη είχε την πρώτη απώλεια με το θάνατο τούρκου στρατιώτη από επίθεση των Κούρδων.

Το τρίτο και πλέον σημαντικό γεγονός, ήρθε δυο εικοσιτετράωρα μετά την εισβολή στη Συρία και έχει να κάνει με τη συνάντηση Κέρι – Λαβρόφ στη Γενεύη όπου οι δηλώσεις τους για το θέμα των Κούρδων στη Συρία μόνο χαμόγελα μπορεί να προκαλέσουν στην Άγκυρα και τον Ερντογάν.

Οι δηλώσεις των Υπουργών Εξωτερικών των ΗΠΑ και της Ρωσίας ότι δεν υποστηρίζουν πρωτοβουλία ανεξαρτησίας των Κούρδων στη Συρία και ότι η χώρα πρέπει να παραμείνει ενιαία, βάζουν τέρμα στις προσδοκίες ανεξάρτητου η αυτόνομου κουρδικού κράτους στη βόρεια Συρία, και προκαλούν ανάσες ανακούφισης στην Τουρκία. Το ίδιο σημαντικό είναι και το σχόλιο του Τζόν Κέρι, ότι όλες οι κινήσεις των ΗΠΑ με τους Κούρδους στη Συρία, έγιναν σε στενή επαφή με τους φίλους μας του Τούρκους, των οποίων αντιλαμβανόμαστε τις ανησυχίες.

Η Αντίδραση Ομπάμα…

Με βάση όλα αυτά τα γεγονότα και τις εξελίξεις είναι σαφές ότι η οποιαδήποτε στρατηγική, εάν είχε, η οκταετής διακυβέρνηση Ομπάμα στην περιοχή έχει κτυπήσει τοίχο. Ο Ερντογάν έχει αυτονομηθεί και οι ΗΠΑ τρέχουν από πίσω από τις εξελίξεις. Με πρώτη εκτίμηση, λανθασμένη κατά την ταπεινή άποψή μου, θα ήταν ότι για να σώσει την παρτίδα, θα πρέπει η Ουάσιγκτον να πέσει στα γόνατα και να ικανοποιήσει τον Ερντογάν. Δυστυχώς, μέχρι στιγμής αυτό φαίνεται να γίνεται.

Διπλωματικό Παρασκήνιο…

Ας δούμε όμως και κάποιες περαιτέρω πληροφορίες για το διπλωματικό παιχνίδι στην περιοχή οι οποίες δημιουργούν ακόμη πιο ανησυχητική εικόνα, διότι αποδεικνύουν το στρατηγικό αδιέξοδο στο οποίο έχουν οδηγηθεί οι ΗΠΑ.

Ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών, Μελβούτ Τσαβούσογλου, άφησε να εννοηθεί ότι ο Ρώσος Πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, θα επισκεφτεί την Αττάλεια, μετά από πρόσκληση του Ταγίπ Ερντογάν, για να παρακολουθήσουν ποδοσφαιρικό αγώνα.

Η Τουρκία είχε ενημερώσει την Ρωσία και το Ιράν, για την πραγματοποίηση της επιχείρησης, «Ασπίδα του Ευφράτη» στη Συρία. Έτσι εξηγείται και οι χαμηλών τόνων αντίδραση της Μόσχας και της Τεχεράνης αναφορικά με την επιχείρηση.

Σύμφωνα, με άλλες πληροφορίες ο Ερντογάν, ενδέχεται πολύ σύντομα να επισκεφτεί την Τεχεράνη, ενώ στο διπλωματικό παρασκήνιο ακούγεται έντονα ότι η Τεχεράνη διαδραματίζει μεσολαβητικό ρόλο μεταξύ της Τουρκίας και του καθεστώτος Άσαντ στη Δαμασκό.

Η πολιτική της Ουάσιγκτον στη Συρία βρίσκεται σε εξαιρετικά δύσκολη θέση, και ο Ερντογάν στρέφεται όλο και πιο πολύ προς τη Ρωσία και το Ιράν, για να επιλύσει το πρόβλημα που έχει στη Συρία. Οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες, σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, βρίσκονται σε επαφή με τη Δαμασκό από τον Μάϊο, και πολλοί αναφέρουν ότι είναι θέμα χρόνου η αποκατάσταση επίσημων σχέσεων και επαφών, με τον Ταγίπ Ερντογάν να αποδέχεται την παραμονή Άσαντ στην εξουσία.

Το Μέλλον των Κούρδων…

Αυτό θα αποτελέσει ταφόπλακα στην μακροχρόνια αμερικανική πολιτική για αλλαγή καθεστώτος στη Συρία. Η Τουρκία γίνεται βασικός παίκτης στην ακεραιότητα (τέλος στο Κουρδικό όνειρο) της Συρίας.

Αυτή η εξέλιξη έχει και επιπτώσεις στο Ιράκ. Μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας η σύναψη συμμαχίας μεταξύ δύο από τα βασικά κουρδικά Κόμματα του Ιράκ, της Πατριωτικής Ένωσης του Κουρδιστάν και του Γκορράν, στην ουσία βάζει τέρμα στα σχέδια του τρίτου Κόμματος, του Δημοκρατικού Κόμματος του Κουρδιστάν, για διενέργεια δημοψηφίσματος για ανεξάρτητο Κουρδιστάν.

Ο Υπουργός Εξωτερικών της Συρίας, Γουαλίντ Αλ Μουαλέμ, επισκέφθηκε τη Βαγδάτη την περασμένη Πέμπτη και καθώς, όπως όλα δείχνουν, σε συμβατικό επίπεδο ο πόλεμος εναντίον του ISISμπαίνει στο τελικό του στάδιο, Συρία και Ιράκ έχουν πολλά να συζητήσουν και να συνεργαστούν. Και οι δυο επιθυμούν την ανάσχεση των σχεδίων της Ουάσιγκτον για ανεξάρτητο Κουρδιστάν που ξεκινούν από τον Πόλεμο του Κόλπου το 1991.

Την ίδια στιγμή Άγκυρα και Τεχεράνη έχουν κοινά συμφέροντα, διότι πιστεύουν ότι ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν μπορεί να χρησιμοποιηθεί από ξένες δυνάμεις ως βάση για παρεμβάσεις στην περιοχή.

Η υποστήριξη της Τουρκίας είναι κρίσιμη για το Κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα και την κυβέρνησή του στο Ερμπίλ. Η Άγκυρα διατηρεί στρατιωτική βάση κοντά στη Μουσούλη και σαν αποτέλεσμα έχει μεγάλη επιρροή στο Ιρακινό Κουρδιστάν. Ο ηγέτης του Κουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος, Μασούντ Μπαρζάνι, συναντήθηκε με τον Ερντογάν στην Άγκυρα την περασμένη Τρίτη, και την ίδια στιγμή ο γιός του Νετσερβάν Μπαρζάνι, Πρωθυπουργός της περιφερειακής Κουρδικής Κυβέρνησης στο Ερμπίλ, πήγε στην Τεχεράνη για συζητήσεις με την ηγεσία του Ιράν.

Αυτό δείχνει σοβαρή προετοιμασία της επίσκεψης Ερντογάν στην Τεχεράνη, και συντονισμό των κινήσεων Άγκυρας και Τεχεράνης στο Κουρδικό και τη στρατηγική στην ευρύτερη περιοχή.

Το Μέλλον…

Όλα αυτά δείχνουν ότι η υφέρπουσα ατζέντα και στρατηγική των ΗΠΑ στην περιοχή είναι απομονωμένη, και υπάρχει κίνδυνος ο στρατηγική οπισθοχώρηση σε Συρία και Ιράκ να επεκταθεί σε άλλα κρίσιμα σημεία, όπως ο Λίβανος, η Υεμένη, το Μπαχρέην. Ανάμεσα στους χαμένους από αυτό το σκληρό στρατηγικό – διπλωματικό πόκερ θα είναι επίσης το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία.

Συμπερασματικά οι εξελίξεις και το παιχνίδι στην περιοχή δείχνουν, ότι η για δεκαετίες κυριαρχία της Δύσης στη Μέση Ανατολή αρχίζει να ξηλώνεται. Η αποδυνάμωση της Συρίας, του Ιράκ, και της Αιγύπτου, ευνόησε περιστασιακά την στρατηγική των ΗΠΑ, αλλά σήμερα η ανάδειξη της Τουρκίας και του Ιράν ως περιφερειακές δυνάμεις, αλλάζει την εξίσωση αρνητικά για τις ΗΠΑ και τη Δύση.

Η ανάσχεση και αποτροπή αυτής της εξέλιξης θα απαιτήσει διαμόρφωση μιας μακροχρόνιας σοβαρής στρατηγικής, που τουλάχιστον αυτή τη στιγμή δεν φαίνεται στον ορίζοντα. Σε μια στιγμή μάλιστα όταν στο παιχνίδι μπαίνουν και νέοι ισχυροί παίκτες, όπως αποδεικνύει η επίσκεψη υψηλόβαθμου Ναυάρχου της Κίνας στη Δαμασκό την περασμένη εβδομάδα.

Όλη αυτή η εικόνα δείχνει πόσο πολύπλοκο και σκληρό είναι το στρατηγικό παιχνίδι που βρίσκεται σε εξέλιξη στην ευρύτερη περιοχή μας και δυστυχώς η Ουάσιγκτον δείχνει να μην έχει στρατηγική αντιμετώπισης των ραγδαίων εξελίξεων. Ας ελπίσουμε να αποφευχθεί μια αμερικανική τραγωδία και με την ανάληψη καθηκόντων από το νέο Πρόεδρο στις 20 Ιανουαρίου του 2017, οι ΗΠΑ να επανέλθουν στο παιχνίδι με σοβαρή στρατηγική. Οτιδήποτε άλλο ενέχει κινδύνους σε πολλά μέτωπα τα οποία ακουμπούν και την Ελλάδα.

Βέβαια, εάν μια ανάλυση θέλει να είναι σοβαρή δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο οι Ηνωμένες Πολιτείες να έχουν στο μυαλό τους μια στρατηγική η οποία έχει ως στόχο να χώσει στο βάλτο της Μέσης Ανατολής και του Περσικού Κόλπου, τους αντίπαλους παίκτες στη διεθνή σκακιέρα, έτσι ώστε να έχει το χρόνο να αφοσιωθεί σε άλλα μέτωπα που αυτή τη στιγμή θεωρεί πιο κομβικά για τα συμφέροντας της, όπως αυτό του Ειρηνικού.

Σε κάθε περίπτωση, μετά την στρατηγική αποσύνθεση της οκταετίας Ομπάμα, ο επόμενος Πρόεδρος των ΗΠΑ, είτε η Χίλαρι Κλίντον, είτε ο Ντόναλντ Τράμπ θα πρέπει να προετοιμάζεται για ένα δύσκολο και επικίνδυνο παζλ στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.

* Ο Δημήτρης Γ. Απόκης είναι Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος

Πηγή Liberal

Δημοσίευση: Σεπτεμβρίου 04, 2016