Καλύτερα ο σατανάς που ξέρεις

Του Χρήστου Παπαποστόλου*

Η περιορισμένη επαφή με την πραγματικότητα και η πίστη στις θεωρίες συνωμοσίας δεν είναι ούτε καινούργια, ούτε μόνον ελληνική υπόθεση. Στην Ελλάδα, όμως, η κρίση στάθηκε αφορμή το φαινόμενο να διογκωθεί και να βγει στην επιφάνεια. Επιπλέον, το ίντερνετ και οι νέες τεχνολογίες ήταν θείο δώρο για την διάδοση τέτοιων θεωριών, αφού σήμερα καθένας μπορεί ελεύθερα και αστραπιαία να δημοσιεύει οτιδήποτε στο διαδίκτυο, χωρίς να περιορίζεται από κάποιον διευθυντή σύνταξης, όπως συνέβαινε και συμβαίνει με τα συμβατικά μέσα ενημέρωσης.

Οι συνωμοσιολόγοι είναι άτομα διαφόρων ηλικιών, μορφωτικών επιπέδων και κομματικών εντάξεων. Πολίτες, πολιτικοί, καλλιτέχνες, ακόμη και πανεπιστημιακοί, αποδίδουν την κρίση που περνά η χώρα σε συνωμοσίες εναντίον της. Οι δανειστές θεωρούνται ‘κατακτητές που δρουν βάσει σχεδίου’ και όσοι δεν ομονοούν σε αυτό χαρακτηρίζονται ‘προδότες, γερμανοτσολιάδες και μίσθαρνα όργανα της Νέας Τάξης Πραγμάτων’.

Οι συνωμοσιολόγοι ισχυρίζονται πως γνωρίζουν ποιος βρίσκεται πίσω από τα κακά που περνάει η χώρα: οι Εβραιομασόνοι, όπως ο Σόιμπλε, οι Ρότσιλντ, η Λέσχη Μπίλντεμπεργκ, οι Ιλουμινάτι και ο Τζώρτζ Σόρρος είναι κάποια μόνο από τα πρόσωπα και τις ομάδες που μας ψεκάζουν και συνωμοτούν εναντίον μας. Από έρευνες που έχουν γίνει, υπολογίζεται πως το ποσοστό των συνωμοσιολόγων στην Ελλάδα ίσως ξεπερνά το 70%. Είναι ένα μεγάλο ποσοστό που μπορεί να κρίνει εκλογικά αποτελέσματα και, επομένως, η εξέταση του προφίλ του συνωμοσιολόγου μπορεί να δώσει κάποιες εξηγήσεις για την εκλογική επιτυχία του ΣΥΡΙΖΑ, των ΑΝΕΛ, ή της ΧΑ.

Ο συνωμοσιολόγος πιστεύει πως όλες οι μεγάλες εξελίξεις αποφασίζονται μέσω ανήθικων συνωμοσιών, που τελικά αποτελούν την κινητήριο δύναμη της ιστορίας. Οι συνωμοσίες γίνονται από κρυφές και πανταχού παρούσες δυνάμεις, που εκτελούν με ακρίβεια τα σατανικά σχέδιά τους εν αγνοία του λαού με σκοπό να τον εξαπατήσουν.

Ο συνωμοσιολόγος πιστεύει για τον εαυτό του ότι είναι ενημερωμένος και μορφωμένος και θεωρεί υποχρέωσή του να αποκαλύψει την αλήθεια, που μόνον αυτός και οι μυημένοι γνωρίζουν, στους αφελείς συνανθρώπους του. Η τάση του συνωμοσιολόγου να μην αποδέχεται τις συμβατικές εξηγήσεις που του προσφέρονται και να επιζητά εναλλακτικές εξηγήσεις οφείλεται στο ότι έχει απορρίψει την εγκυρότητα της πηγής των συμβατικών εξηγήσεων. Στην Ελλάδα αυτό έγινε εμφανές όταν τα λαϊκιστικά κόμματα που αυτοαποκαλούνται ‘αντισυστημικά’, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ, οι ΑΝΕΛ και η ΧΑ, απονομιμοποίησαν στην συνείδηση των πολιτών τα λεγόμενα ‘συστημικά’ ΜΜΕ και τις ρεαλιστικές πολιτικές δυνάμεις. Υπάρχουν όμως και διεθνή γεγονότα που ευνόησαν την διάδοση των θεωριών συνωμοσίας και, δυστυχώς, την επακόλουθη άνοδο των λαϊκιστικών κομμάτων.

Τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί τρομερές εξελίξεις. Η πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η κατάρρευση του μεταπολεμικού οικονομικού συστήματος, η δημιουργία και ισχυροποίηση υπερεθνικών θεσμών, η ανάπτυξη των τεχνολογιών, η διόγκωση του κυβερνοχώρου και η εμφάνιση ενός χρηματιστικού παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου προκάλεσε μια αίσθηση κατακερματισμού του χώρου και του χρόνου, δημιουργώντας τελικά κρίση ατομικών και συλλογικών ταυτοτήτων. Δημιούργησε την αίσθηση της ανημποριάς, της συντριβής και της αδυναμίας του ατόμου να προστατευθεί από τις ‘ασυγκράτητες δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης’ που είναι αποφασισμένες να καταστρέψουν ό,τι είναι ευπρεπές και πολύτιμο.

Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον και στερούμενος της ικανότητας να σκεφτεί αναλυτικά και να συλλάβει την πολυπλοκότητα του κόσμου, ο συνωμοσιολόγος ενεργεί κυρίως με το θυμικό και το ένστικτο. Βλέπει τον κόσμο με τρόπο μανιχαϊκό, με όρους άσπρου-μαύρου, καλού-κακού και προσπαθεί να τον εξηγήσει μέσω υπεραπλουστεύσεων και συμπυκνώσεων. Αισθάνεται παράλληλα την ανάγκη να προβάλλει τις προσωπικές αξίες του, όπως την ακεραιότητα της παραδοσιακής οικογένειας, ή την αυτονομία και την ατομικότητα (ως εθνική-κοινοτική απομόνωση). Οι θεωρίες συνωμοσίας τον βοηθούν να είναι σε ετοιμότητα απέναντι σε αυτόν που απειλεί τις αξίες του.

Οι συνωμοσιολόγος δεν αντέχει την αβεβαιότητα ή την ύπαρξη συμπτώσεων και θέλει να ξέρει ότι η ζωή του ελέγχεται από κάποιο συγκεκριμένο κέντρο, έστω κακό. Θεωρεί ότι ‘καλύτερα ο σατανάς που ξέρω παρά ένας κόσμος που αδυνατώ να συλλάβω’. Απαιτεί να εξηγηθεί το ανεξήγητο άμεσα, χωρίς καμιά χρονοτριβή. Οι θεωρίες συνωμοσίας δίνουν μια αίσθηση νοήματος, ασφάλειας και ελέγχου πάνω στον ακατανόητο και άρα επικίνδυνο κόσμο μέσα στον οποίο ο συνωμοσιολόγος νιώθει να χάνει την ταυτότητά του. Ορίζοντας ένα αντιπαθές άτομο όπως ο Σόιμπλε, ή μια ομάδα, όπως η Λέσχη Μπίλντεμπεργκ, ως ένα σατανικό εχθρό μιας αναμφισβήτητα συντριπτικής δύναμης, λαϊκιστικές δυνάμεις όπως ο ΣΥΡΙΖΑ, οι ΑΝΕΛ και η ΧΑ προσφέρουν στον συνωμοσιολόγο μια διέξοδο που τον βοηθά να διαχειριστεί τις ανασφάλειες, το άγχος και την αδυναμία του να δράσει.

Η πίστη στις θεωρίες συνωμοσίας έχουν, ωστόσο, αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνία, την υγεία και την άσκηση της ιδιότητας του πολίτη. Οι συνωμοσιολόγοι οδηγούνται σε πλήρη δυσπιστία και τελικά απόρριψη της ουσιαστικής πολιτικής και των θεσμών. Έχοντας θεωρήσει μάταιο να ασχολείται κανείς με την ουσιαστική πολιτική και πιστεύοντας πως το παιχνίδι είναι στημένο, αισθάνονται αποξενωμένοι από την σύγχρονη κοινωνία και βιώνουν πλήξη, κατάθλιψη, έλλειψη εμπιστοσύνης και κυνισμό για τους συνανθρώπους τους. Αποκορύφωμα όλων αυτών είναι η ροπή προς τον αντικοινοβουλευτισμό και την αντιδημοκρατία, τον αριστερό και δεξιό εξτρεμισμό και την βία, τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό και, στις ακραίες μορφές τους, στην τρομοκρατία. Κατ’ αυτή την έννοια, η ζημιά που προκαλούν λαϊκιστικές δυνάμεις όπως ο ΣΥΡΙΖΑ, η ΧΑ και οι ΑΝΕΛ στην συλλογική σκέψη των Ελλήνων είναι πολύ πιο καταστροφική από την οικονομική, αφού καταδικάζουν την χώρα σε μόνιμη υστέρηση και υπανάπτυξη.

Η διαπίστωση ότι η πλειοψηφία των συμπολιτών μας είναι συνωμοσιολόγοι, δηλαδή άτομα που ερμηνεύουν τις εξελίξεις με βάση θεωρίες συνωμοσίας και εκφράζονται, δρουν και ψηφίζουν αναλόγως, δεν αφήνει πολλά περιθώρια να ελπίζουμε πως η Ελλάδα μπορεί να ξεπεράσει σύντομα και οριστικά την κρίση.

*Ο κ. Χρήστος Παπαποστόλου είναι Πολιτικός Επιστήμονας με εξειδίκευση στην Πολιτική Έρευνα, Ανάλυση και Επικοινωνία.

Δημοσίευση: Ιανουαρίου 13, 2017