Grexit 3+1 σενάρια

Του Νίκου Ιγγλέση

Το ελληνικό δράμα κορυφώνεται. Μετά επτά χρόνια «μεταρρυθμίσεων», το σχέδιο των επικυρίαρχων δανειστών έχει φτάσει σε πλήρες αδιέξοδο. Το ελληνικό «πειραμοατόζωο» πνέει τα λοίσθια και οι θεράποντες ειδικοί – Ευρωζώνη και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο – διαφωνούν για τη θεραπεία που πρέπει να ακολουθηθεί προκειμένου να αποφευχθεί το μοιραίο.

Το 2010 η Ελλάδα δεν μπορούσε να δανειστεί, μ’ ένα βιώσιμο επιτόκιο, από τις «αγορές» για να πληρώνει τα τοκοχρεωλύσια του Δημόσιου Χρέους της και ουσιαστικά χρεοκόπησε μέσα στο ευρώ. Για να μην καταρρεύσει το ενιαίο νόμισμα και οι μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες, Ευρωζώνη και ΔΝΤ άρχισαν να δανείζουν τη χώρα μας προκειμένου αυτή να αποπληρώνει τα ομόλογα που κατείχαν οι «αγορές». Οι επίσημοι δανειστές λειτουργούν ως μεσάζοντες μεταξύ της χώρας μας και των «αγορών». Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) δανείζεται από τις «αγορές» με ομόλογα (μερικά από τα οποία έχουν διάρκεια σαράντα ετών) και με τα χρήματα που παίρνει δανείζει στη συνέχεια την Ελλάδα. Τα λεφτά που παίρνει η χώρα μας δεν είναι από τους ευρωπαίους φορολογούμενους αλλά από τις χρηματαγορές.

Το ελληνικό Δημόσιο Χρέος είναι «εξαιρετικά μη βιώσιμο» (εξυπηρετήσιμο) υποστηρίζει το ΔΝΤ γι’ αυτό απαιτείται να «κουρευτεί», ενώ το πρωτογενές πλεόνασμα του προϋπολογισμού (πριν την πληρωμή των τόκων) πρέπει να περιοριστεί στο 1,5% του ΑΕΠ, για να έχει η χώρα μια ελπίδα ανάπτυξης. Το ΔΝΤ προβλέπει ότι χωρίς «κούρεμα», το χρέος θα φτάσει στο 275% του ΑΕΠ το 2060, από 185% σήμερα. Αντίθετα ο «Γενικός Επιτελάρχης» της Ευρωζώνης, ο γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόϊμπλε θεωρεί ότι το χρέος είναι, για την ώρα, βιώσιμο άρα δε χρειάζεται «κούρεμα» και η Ελλάδα μπορεί να επιτυγχάνει πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ για τα επόμενα πέντε με δέκα χρόνια. Τελικά οι δανειστές κατέληξαν σ’ ένα συμβιβασμό σε βάρος της Ελλάδας – όχι δε θα τα εύρισκαν τα συνεταιράκια -, προκειμένου να κλείσει η δεύτερη αξιολόγηση: όχι «κούρεμα» του χρέους, πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ και πρόσθετα μέτρα 3,6 δις. ή 2% του ΑΕΠ για να θεωρηθεί – από το ΔΝΤ – το χρέος βιώσιμο. Από τα πρόσθετα μέτρα τα μισά θα εφαρμοσθούν άμεσα και τα υπόλοιπα θα θεσμοθετηθούν τώρα αλλά θα εφαρμοστούν από το 2018. Όλα αυτά για να κλείσει η δεύτερη αξιολόγηση. Φανταστείτε τι έχει να γίνει μέχρι την έκτη!

Όσα μέτρα κι’ αν πάρουμε, όσο κι’ αν καταστρέψουμε την οικονομία μας, όσο κι’ αν διαλύσουμε την κοινωνία μας, σωτηρία δεν μπορεί να υπάρξει. Το πρόβλημα ξεκίνησε από το 2002 που η Ελλάδα μετέτρεψε το σύνολο του χρέους της στο ενιαίο νόμισμα, δηλαδή σε συνάλλαγμα, αφού η χώρα δεν μπορεί να εκδίδει ευρώ. Θυμίζουμε ότι το 2001 το 75% του χρέους ήταν σε δραχμές (εσωτερικό χρέος) και μόνο το 25% σε συνάλλαγμα. Άρα το 75% των τοκοχρεολυσίων πληρώνονταν σε δραχμές που μπορούσε να εκδίδει η Ελλάδα. Έτσι μεταξύ του 2002, που η χώρα εισήλθε στο ευρώ, και του 2016 το Δημόσιο Χρέος αυξήθηκε κατά 109% (από 156 σε 324 δις.) ενώ το ΑΕΠ μόνο κατά 34% (από 131 σε 175 δις.). Το ξένο νόμισμα, το ευρώ, υπερδιπλασίασε το χρέος.

Το εγχώριο μνημονιακό πολιτικό σύστημα αλλά και οι δανειστές γνωρίζουν ότι αργά ή γρήγορα η Ελλάδα θ’ αναγκαστεί να φύγει από την Ευρωζώνη. Προς το παρόν θέλουν ν’ αποφύγουν ένα Grexit πριν από τις κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις σε Ολλανδία, Γαλλία και Γερμανία και ενώ θα υλοποπoιείται το Brexit. Η συζήτηση έχει ανοίξει στο εσωτερικό της χώρας και στο εξωτερικό και οι διάφορες πλευρές δίνουν στο Grexit τη μορφή και το περιεχόμενο που εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους. Αυτή τη στιγμή μπορούμε να καταγράψουμε τέσσερα πιθανά σενάρια:

1ο Σενάριο (παράλληλο νόμισμα)

Μπροστά στην αδυναμία στοιχειώδους λειτουργίας του κράτους και τεράστιου πολιτικού κόστους η μνημονιακή κυβέρνηση αποφασίζει την εισαγωγή ενός παράλληλου νομίσματος «ΙΟU» (I Owe You = σου χρωστάω) το οποίο θα κυκλοφορεί μαζί με το ευρώ.

Τα «IOUs» θα είναι, με νόμο, υποχρεωτικώς αποδεκτά στις συναλλαγές με το Δημόσιο. Έτσι το κράτος θα μπορεί να πληρώνει το σύνολο ή μέρος των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων και των συντάξεων αλλά και τους προμηθευτές του, όπως και να επιδοτεί τα ασφαλιστικά Ταμεία και τα νοσοκομεία εκδίδοντας «νέο νόμισμα» χωρίς να χρειαστεί να βγει η χώρα από την Ευρωζώνη. Παράλληλα τα ευρώ που θα συγκεντρώνονται από τη φορολογία, τις εξαγωγές, τον τουρισμό και τη ναυτιλία θα χρησιμοποιούνται για την πληρωμή των τόκων και των χρεολυσίων του Δημόσιου Χρέους εξασφαλίζοντας τα συμφέροντα των δανειστών.

Το «ΙΟU» θα εισαχθεί σε ηλεκτρονική μορφή και με αρχική ισοτιμία ένα προς ένα σε σχέση με το ευρώ (ένα «ΙΟU» προς ένα ευρώ). Στην αγορά το «ΙΟU» θα αρχίσει από τις πρώτες μέρες να υποτιμάται μειώνοντας την αγοραστική αξία μισθών και συντάξεων. Θα δημιουργηθεί μια ερμαφρόδιτη νομισματική κατάσταση, αφού κανείς δεν θα εμπιστεύεται το παράλληλο νόμισμα και θα προτιμά το ευρώ. Οι εισαγωγές, ο τουρισμός και οι πωλήσεις μεγάλης αξίας θα γίνονται σε ευρώ δημιουργώντας μια παράλληλη οικονομία. Στην αγορά η τιμή ενός προϊόντος θα καθορίζεται ανάλογα με το αν ο πελάτης πληρώνει σε «ΙΟU» ή σε ευρώ.

Το παράλληλο νόμισμα αποτελεί ένα ημίμετρο προκειμένου η χώρα να μην αποδεσμευτεί από το ευρώ και να παραμείνει μια ελεγχόμενη οικονομική ζώνη. Είναι αυτό που εμφανίστηκε ως «σχέδιο Βαρουφάκη» μετά την αποχώρησή του από το υπουργείο Οικονομικών. Θυμίζουμε επίσης ότι, αμέσως μετά την κατάληψη της Ελλάδας το 1941, οι Γερμανοί έθεσαν σε κυκλοφορία παράλληλα με τη δραχμή τα λεγόμενα «κατοχικά μάρκα». Το «ΙΟU» αποτελεί παγίδα που θα εξαθλιώσει περαιτέρω τη μεγάλη πλειοψηφία του λαού που θα συναλλάσσεται με ένα νόμισμα που συνεχώς θα υποτιμάται. Είναι λυπηρό ότι και κάποιοι από τους υποστηρικτές της εξόδου από την Ευρωζώνη επιλέγουν την λύση του παράλληλου νομίσματος ως ενδιάμεσο στάδιο.

2ο Σενάριο (η γερμανική δραχμή)

Οι δανειστές είναι απρόθυμοι να συνεχίσουν τη χρηματοδότηση της Ελλάδας και η κυβέρνηση δεν μπορεί να αντέξει το πολιτικό κόστος της λήψης, συνεχώς, νέων επώδυνων μέτρων. Συμφωνείται έτσι η προσωρινή έξοδος («time out») από το ευρώ για μια περίοδο π.χ. πέντε ετών.

Η προσωρινή έξοδος θα προβλέπει την παραμονή της χώρας ως άτυπου μέλους της Ευρωζώνης που, αφού υποτιμήσει το εθνικό νόμισμά της, τη δραχμή, και αφού κάνει όλες τις απαραίτητες «μεταρρυθμίσεις» θα μπορεί να ζητήσει την επανένταξή της στο ενιαίο νόμισμα. Η συναλλαγματική ισοτιμία της δραχμής θα καθοριστεί με τη βοήθεια της ΕΚΤ ενώ η χώρα μας κατά τη διάρκεια του «time out» θα εποπτεύεται από μια θυγατρική του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), τον ESM-2.

Το σενάριο αυτό είχε παρουσιάσει το 2011 ο Βόλφγκανγκ Σόϊμπλε στον τότε υπουργό Οικονομικών Ευάγγελο Βενιζέλο, ενώ το είχε υποστηρίξει δημοσίως ο πρώην οικονομικός σύμβουλος της Άνγκελα Μέρκελ και πρώην πρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών του Μονάχου (Ifo) Χανς-Βέρνερ Ζιν. Ο Σόϊμπλε είχε επαναφέρει την ιδέα αυτή με εσωτερικό έγγραφο του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών που παραδώθηκε στον Γερούν Ντάϊσελμπλουμ, πρόεδρο του Eurogroup, στις 11 Ιουλίου 2015, μια μέρα πριν συμφωνηθεί στην άτυπη Σύνοδο Κορυφής (12-7-15) η υπογραφή της τρίτης Δανειακής Σύμβασης – Μνημονίου.

Η γερμανική πρόταση δεν περιλαμβάνει καμιά αναφορά στο χρέος, που θεωρείται ότι πρέπει να αποπληρώνεται κανονικά σε ευρώ. Βέβαια ο Βόλφγκανγκ Σόϊμπλε, κατά τη συνάντησή του με τον Ευάγγελο Βενιζέλο, είχε προτείνει τη χορήγηση στην Ελλάδα 50 δις. ευρώ για ανθρωπιστική βοήθεια, χωρίς να διευκρινίζεται αν θα πρόκειται για δωρεάν βοήθεια ή δάνειο. Μάλλον το ποσόν αυτό θα χρησιμοποιούνταν, κατά το μεγαλύτερο μέρος του, για την αποπληρωμή των τοκοχρεολυσίων του χρέους, το πρώτο χρονικό διάστημα.

Ασφαλώς η «φιλική» αυτή έξοδος από το ευρώ αποσκοπεί στην «εξυγείανση» της ελληνικής αποικίας με τις δικές της δυνάμεις, με το δικό της κόστος, για να επανέλθει στη συνέχεια προς εκμετάλλευση, μέσω του ευρώ, στη δικαιοδοσία του γερμανικού imperium. Είναι ένα σενάριο για την έξοδο από το ευρω-μάρκο και την εισαγωγή της γερμανικής δραχμής.

3ο Σενάριο (η δραχμή της χρεοκοπίας)

Η χώρα αντιμετωπίζει το φάσμα της τυπικής χρεοκοπίας. Οι δανειστές, που μετά το πλήγμα του Brexit βλέπουν τη ραγδαία άνοδο «αντι-ευρώ» πολιτικών δυνάμεων, σε πολλές σημαντικές χώρες της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας, αρνούνται να εκταμιεύσουν νέα ποσά για την ανακύκλωση του χρέους και οι «αγορές» είναι κλειστές για την Ελλάδα. Η ετεροπροσδιορισμένη κυβέρνηση σε κατάσταση πανικού αναγκάζεται να αποφασίσει, σε συνεργασία με τους πιστωτές, την έξοδο από την Ευρωζώνη.

Η δραχμή εισάγεται με ισοτιμία ένα προς ένα σε σχέση με το ευρώ ή γίνεται μια προκαταβολική υποτίμηση, π.χ. 1 ευρώ προς 1,2 ή 1,5 ή 2 δραχμές κ.ο.κ. και στη συνέχεια, κατ’ απαίτηση των δανειστών, αφήνεται σε ελεύθερη διαπραγμάτευση. Το νέο νόμισμα δέχεται θηριώδη υποτίμηση της αξίας του, όχι μόνο για οικονομικούς αλλά και για πολιτικούς λόγους. Οι τιμές των εισαγόμενων προϊόντων αυξάνονται δραματικά ενώ τα ομοειδή εγχώρια αγαθά διαμορφώνουν παραπλήσιες τιμές. Ένας αχαλίνωτος πληθωρισμός διαλύει ό,τι έχει απομείνει από την ελληνική οικονομία και εξαθλιώνει περαιτέρω μισθωτούς, συνταξιούχους και όλα τα μεσαία στρώματα.

Το τραπεζικό σύστημα παραμένει υπό τον έλεγχο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Η κυβέρνηση δεν αμφισβητεί το χρέος και συνεχίζει την αποπληρωμή του «στραγγίζοντας» την οικονομία από τα ευρώ και επιβάλλοντας ακόμη μεγαλύτερη λιτότητα. Θα πρόκειται για την «τέλεια καταιγίδα». Ήδη στο γερμανικό τύπο έχουν εμφανιστεί άρθρα και δηλώσεις πολιτικών που ζητούν τη δημιουργία μηχανισμού για την αντιμετώπιση της χρεοκοπίας ενός κράτους εντός της Ευρωζώνης.

Το σενάριο αυτό οι γραικύλοι ευρωφετιχιστές παρουσιάζουν ως το μοναδικό δρόμο επιστροφής στο εθνικό νόμισμα με στόχο να τρομοκρατήσουν τον ελληνικό λαό ούτως ώστε να πειστεί ότι δεν υπάρχει ζωή έξω από το ευρώ. Παράλληλα παρουσιάζεται το τραγικό φαινόμενο κάποιοι οπαδοί του Grexit να υποστηρίζουν την ελεύθερη διακύμανση της δραχμής και να θεωρούν ότι η υποτίμησή της θα είναι υπέρ των φτωχών λαϊκών στρωμάτων που καταναλώνουν κυρίως εγχώρια προϊόντα! Οι υποστηρικτές αυτοί του εθνικού νομίσματος παρουσιάζουν τα ίδια επιχειρήματα με τους οπαδούς του ευρω-μονόδρομου και καλλιεργούν τη σύγχιση και το φόβο στους πολίτες.

4ο Σενάριο (εθνική επιλογή)

Μια νέα πατριωτική κυβέρνηση αναλαμβάνει τις τύχες της Ελλάδας με τη θέληση να απαλλάξει τη χώρα από την ευρω-κατοχή και να επαναφέρει την εθνική κυριαρχία. Έχοντας εκ των προτέρων καταρτίσει ένα, καλά μελετημένο σ’ όλες τις λεπτρομέρειές του, στρατηγικό σχέδιο αποφασίζει την έξοδο από την Ευρωζώνη.

Το νέο εθνικό νόμισμα εισάγεται με ισοτιμία ένα προς ένα, δηλαδή, μια Νέα Δραχμή προς ένα ευρώ. Όλα, μισθοί, συντάξεις, εισοδήματα, οι τιμές των προϊόντων και των υπηρεσιών, τα δάνεια και όλες οι άλλες αξίες θα μετατραπούν, από την πρώτη στιγμή, στο νέο εθνικό νόμισμα μ’ αυτήν την ισοτιμία. Αμέσως μετά η ισοτιμία αυτή θα «κλειδώσει». Η Νέα Δραχμή δε θα είναι διαπραγματεύσιμη στα χρηματιστήρια συναλλάγματος και δε θα μπορεί να δεχτεί κερδοσκοπικές – υποτιμητικές επιθέσεις. Έτσι η μετάβαση θα γίνει ομαλά, και το κυριότερο, δε θα αυξηθούν οι τιμές των εισαγόμενων αγαθών και υπηρεσιών και άρα δε θα υπάρξει πληθωρισμός.

Το «κλείδωμα» της ισοτιμίας ενός νομίσματος είναι εθνική επιλογή μιας χώρας και δεν εξαρτάται από ξένα κέντρα όπως κυβερνήσεις, χρηματιστήρια κλπ. Ουσιαστικά το «κλείδωμα» καθορίζει την ισοτιμία που οι εγχώριες τράπεζες θα πωλούν συνάλλαγμα, έναντι δραχμών, στους ενδιαφερόμενους π.χ. εισαγωγικές εταιρείες. Θυμίζουμε ότι η Ελλάδα για 20 χρόνια είχει «κλειδώσει» τη ισοτιμία της δραχμής με το δολάριο (ένα δολάριο προς 30 δραχμές). Πρόσφατα η Ελβετία, από το 2011 μέχρι το 2015, «κλείδωσε» την ισοτιμία του φράγκου με το ευρώ. Η Βουλγαρία έχει «κλειδωμένη» την ισοτιμία του λέβα με το ευρώ.

Οι υπάρχουσες καταθέσεις θα έχουν ρήτρα ευρώ ώστε να μην υπάρχει κανένας φόβος στους πολίτες για τυχόν υποτίμηση της Νέας Δραχμής. Επειδή από την πρώτη στιγμή όλες οι συναλλαγές στο εσωτερικό θα γίνονται στο νέο εθνικό νόμισμα, όταν εκταμιεύονται οι καταθέσεις στην εσωτερική αγορά θα μετατρέπονται σε δραχμές, πάντα με ισοτιμία ένα προς ένα, ενώ όταν εκταμιεύονται για εισαγωγές προϊόντων και υπηρεσιών, για εξωτερικό τουρισμό, για σπουδές στην αλλοδαπή και για λόγους υγείας σε ευρώ.

Παράλληλα θα ληφθούν όλα τα αναγκαία μέτρα ώστε να διατηρηθεί ισοσκελισμένο το Ισοζύγιο Αγαθών και Υπηρεσιών που επιτρέπει στη χώρα μας να πληρώνει σε συνάλλαγμα όλες τις εισαγωγές που κάνει σήμερα από τις εισπράξεις των εξαγωγών, του τουρισμού και της ναυτιλίας. Το ισοσκελισμένο Ισοζύγιο μας εξασφαλίζει ότι δε θα υπάρξουν ελλείψεις αγαθών στην εσωτερική αγορά και ούτε δελτίο χρειάζεται να επιβληθεί σε βασικά προϊόντα (καύσιμα, τρόφιμα, φάρμακα κ.ά).

Με όπλο το εθνικό νόμισμα και τη δυνατότητα αύξησης της κυκλοφορίας του, η κυβέρνηση θα αρχίσει να χρηματοδοτεί ένα ευρύ πρόγραμμα δημόσιων και ιδιωτικών παραγωγικών επενδύσεων για την ανάπτυξη (όχι μεγέθυνση) της ελληνικής οικονομίας και βελτίωση της παραγωγικότητάς της. Οι επενδύσεις προοδευτικά θα αυξάνουν τον πλούτο της χώρας, θα βελτιώνουν τα εισοδήματα και θα μειώνουν την ανεργία. Τέλος, όποιο τμήμα του Δημόσιου Χρέους αναγνωρίσει η Ελλάδα, έπειτα από μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις, αυτό θα αποπληρωθεί σε δραχμές, αφού το σημερινό χρέος δεν είναι σε συνάλλαγμα αλλά στο σημερινό «εθνικό» νόμισμα της χώρας.

Απ’ όλα τα ανωτέρω είναι φανερό ότι το Grexit θα είναι σωτήριο μόνο αν είναι ελληνική επιλογή και όχι επιλογή των δανειστών.

Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ

ΠΗΓΗ

Δημοσίευση: Μαρτίου 25, 2017