Τσάκισαν την κατανάλωση στους φόρους, αλλά τα έσοδα δεν ήρθαν

Του Γιώργου Φιντικάκη

Εκτροχιασμό στα φορολογικά έσοδα σε όσα προιόντα η κυβέρνηση εκτίναξε τους φόρους δείχνουν τα επίσημα στοιχεία, με το κράτος να εισπράττει λιγότερα απ' όσα ήλπιζε, αφού πρώτα όμως έφερε τους καταναλωτές στα όριά τους. Λάθος ωστόσο που επαναλαμβάνεται, παύει να είναι λάθος. Και παρά τα καμπανάκια που χτυπούσαν κατ’ επανάληψη πέρυσι οι ειδικοί και η αγορά ότι η υπερφορολόγηση στην κατανάλωση θα φέρει το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα από εκείνο των εμπνευστών της, κανείς στο υπουργείο Οικονομικών δεν τα άκουσε.

Κάπως έτσι, ο κρατικός προυπολογισμός παρουσιάζει μια μαύρη τρύπα εσόδων στο πρώτο 4μηνο, περίπου 400 εκατ. ευρώ ακριβώς στα προιόντα που η κυβέρνηση αύξησε τους φόρους, δηλαδή σε καύσιμα, και καπνικά. Εκεί που υποτίθεται ότι θα έμπαιναν φόροι για να φέρουν επιπλέον έσοδα, τώρα η κατανάλωση καταρρέει και μαζί και οι εισπράξεις. Αντί να βελτιωθούν, τα πράγματα έγιναν χειρότερα, οι προβλέψεις που μιλούσαν για μείωση πωλήσεων επιβεβαιώνονται, το κράτος όχι μόνο στράγγιξε την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών, αλλά μοιάζει να μην πετυχαίνει και το στόχο του, να γεμίσει με περισσότερα χρήματα τα δημόσια ταμεία. Το τετράμηνο σε επίπεδο εσόδων από την κατανάλωση δεν είναι καλό, και δείχνει ότι η ύφεση συνεχίζει να κατατρώει μια υπερφορολογημένη οικονομία.

Και όλα αυτά γιατί; Την απάντηση την δίνουν τα ίδια τα στοιχεία για την εκτέλεση του προυπολογισμού στο πρώτο 4μηνο που δημοσιεύθηκαν την εβδομάδα που πέρασε. Κάτω σε σχέση με πέρυσι κατά 4,1% (-26 εκατ ευρώ) κινούνται τα έσοδα ΦΠΑ από πετρελαιοειδή, και λιγότερες κατά 6,8% (-102 εκατ ευρώ) είναι οι εισπράξεις από Ειδικούς Φόρους Κατανάλωσης στα ενεργειακά προιόντα. Εκεί που υπάρχει κατάρρευση κατά 30,4% (-60 εκατ ευρώ) είναι στα έσοδα από τον ΦΠΑ στα τσιγάρα, συνοδευόμενη από βύθιση κατά 21,7% των εισπράξεων από ΕΦΚ στον καπνό (-180 εκατ. ευρώ). Αθροιστικά η "τρύπα" ανέρχεται σε 368 εκατ. ευρώ, και από κάπου θα πρέπει να καλυφθεί αν η τάση αυτή συνεχιστεί.

Στην κυβέρνηση κατάφεραν να ξηλώσουν το πουλόβερ όσο κανείς άλλος σε τόσο λίγο χρόνο, ελπίζοντας παρ' όλα αυτά σε υπεραπόδοση του φορολογικού μηχανισμού, και παραβλέποντας τον κίνδυνο να σπάσει κάποια στιγμή το σαμάρι της μεσαίας τάξης στην οποία στηρίζεται η κατανάλωση. Παρά το γεγονός ότι αυξήθηκαν οι τιμές σε καύσιμα και καπνικά, το ταμείον είναι μείον ακριβώς λόγω μείωσης της κατανάλωσης και άνοδο του λαθρεμπορίου.

Ειδικά στα καύσιμα κίνησης, τα έσοδα του προυπολογισμού πληρώνουν το τσουνάμι της αύξησης των φόρων μετά την 1η.1.2017, και ενώ είχαν προηγηθεί έξι μήνες πριν, από τον Ιούνιο του 2016 και μετά, οι αυξήσεις στο ΦΠΑ.

Ελάχιστοι έλεγχοι

Το γεγονός όμως ότι από την 1η.1.2017 διευρύνθηκαν οι αποστάσεις μεταξύ των φόρων σε πετρέλαιο κίνησης και θέρμανσης θα έπρεπε λογικά να είχε κινητοποιήσει τον ελεγκτικό μηχανισμό του υπουργείου Οικονομικών με στόχο τη διασφάλιση των συμφερόντων του Δημοσίου και τον περιορισμό του λαθρεμπορίου. Δεν συνέβη κάτι τέτοιο. Οι έλεγχοι έχουν επικεντρωθεί σε εισαγγελικές παραγγελίες και λίστες που δεν παράγουν αποτέλεσμα, αφήνοντας στον αέρα το λαθρεμπόριο που συντελείται σε καύσιμα και καπνικά.

Το τεράστιο πλεόνασμα 4,2% του 2016 που χρησιμοποιήθηκε από την κυβέρνηση για να ισχυριστεί ότι υπάρχει "success story" στην οικονομία επικαλούμενη τα δημόσια έσοδα, και τα πλεονάσματα, δεν βγήκε από την παραγωγή αλλά από την υπερφορολόγηση των πολιτών. Τώρα λοιπόν το πρόβλημα έχει μεταφερθεί στην κατανάλωση, αλλά και στο λαθρεμπόριο.

Καταγράφεται κάμψη που δεν είναι συνέπεια μόνο της αβεβαιότητας, παρά δείγμα της εξάντλησης των "έτοιμων" που κρύβουν στο στρώμα τα νοικοκυριά. Οι εταιρείες πώλησης καυσίμων είδαν στο τρίμηνο τις πωλήσεις βενζινών να υποχωρούν 5% έναντι του ίδιου περυσινού διαστήματος, καθώς επίσης μια μεγάλη αύξηση -που σε κάποιες εταιρείες ξεπέρασε το 20%- σε εξαγωγές και πωλήσεις ναυτιλιακών καυσίμων, τα οποία όμως δεν δασμολογούνται. Τούτο σημαίνει ότι κάποιοι που αγόρασαν τις ποσότητες αυτές είχαν μεγαλύτερο κίνητρο να διοχετεύσουν μέρος τους στην αγορά ως πετρέλαιο κίνησης, αφού θα έβαζαν στην τσέπη ως καθαρό κέρδος ολόκληρο τον φόρο.

Τον κίνδυνο αύξησης του λαθρεμπορίου είχε διαβλέψει από πέρυσι το ΙΟΒΕ. Σε μελέτη που είχε εκπονήσει ενόψει του νέου τσουνάμι φόρων στα καύσιμα από τον Ιανουάριο του 2017, το ΙΟΒΕ είχε εκτιμήσει ότι από τα 492 εκατ. ευρώ που προβλέπει φέτος ο προυπολογισμός ως φορολογικά έσοδα από καύσιμα, τα 408 εκατ. ευρώ θα επιτευχθούν, αλλά θα είναι τόσο μεγάλες οι παράπλευρες απώλειες που θα ακυρώσουν τα επιπλέον αυτά έσοδα. Αν μάλιστα οι αυξήσεις της φορολογίας στα καύσιμα, ανοίξουν, όπως εκτιμούσε η έρευνα, νέο παράθυρο στο λαθρεμπόριο (π.χ. κατά 4% στο ντίζελ και 1% στις βενζίνες), τότε η αύξηση στα έσοδα του Δημοσίου θα περιοριζόταν στα 277 εκατ. ευρώ το χρόνο για την τριετία 2017-2019.

Καπνός τα έσοδα

Το αν τα παραπάνω θα επιβεβαιωθούν, θα φανεί στο τέλος του έτους, ωστόσο στην αγορά πληθαίνουν οι εκτιμήσεις ότι το λαθρεμπόριο κινείται ανεξέλεγκτα. Στα καπνικά, όπου από την 1η.1.2017 αυξήθηκαν για μια ακόμη φορά οι Ειδικοί Φόροι Κατανάλωσης, η εικόνα είναι επίσης άσχημη, όπως και οι ενδείξεις πως τα "μαιμού" προιόντα κάνουν θραύση.

Τα στοιχεία του πρώτου τριμήνου μιλούν για μια απώλεια συνολικών φόρων (ΕΦΚ και ΦΠΑ) από τα καπνικά, της τάξης του 150 εκατ. ευρώ συγκριτικά με το ίδιο διάστημα πέρυσι. Σε ποσοστό η βουτιά είναι 29,5%. Ανά μήνα, "πρωταθλητής" αναδεικνύεται ο Φεβρουάριος με λιγότερα κατά… 174 εκατ. ευρώ έσοδα συγκριτικά με τον ίδιο μήνα πέρυσι (-80%), ενώ ο Μάρτιος έκλεισε με απώλειες 92 εκατ. ευρώ (-22%). Στο τετράμηνο η υστέρηση λέγεται ότι προσεγγίζει τα 200 εκατ ευρώ.

Και εδώ το ΙΟΒΕ μιλούσε από πέρυσι για πτώση εσόδων λόγω μείωσης της κατανάλωσης, και εκτίναξη του λαθρεμπορίου. Προέβλεπε μάλιστα ότι η υστέρηση από τον στόχο για φορολογικά έσοδα καπνού το 2017 (3,1 δισ. ευρώ) θα ξεπερνούσε φέτος τα 100 εκατ. ευρώ. Δεν συνυπολόγιζε ωστόσο στα παραπάνω την ζημιά από την ενίσχυση του λαθρεμπορίου προϊόντων καπνού, για την οποία προέβλεπε ότι στο απαισιόδοξο σενάριο θα φτάσει στο 30% από 20% την προηγούμενη διετία.

Τα παραπάνω είναι αποδείξεις, όχι ενδείξεις. Δημοσιονομικά μέτρα δισεκατομμυρίων επιβλήθηκαν για να μπορέσουμε να φτάσουμε πέρυσι σε πλεόνασμα 4% του ΑΕΠ, και το ερώτημα παραμένει. Για ποιό λόγο ; Τα έσοδα στα προιόντα που φορτώθηκαν με φόρους υστερούν αντί να αυξάνονται. Το μείγμα των μέτρων αποδεικνύεται καταστροφικό με βάση την πορεία της αγοράς και της πραγματικής οικονομίας. Το αφήγημα της ανάπτυξης μυρίζει "λιτότητα στη λιτότητα" και ακόμη δεν έχουμε δει τίποτα, αν σκεφτεί κανείς πως θα πρέπει να φεύγουν κάθε χρόνο από τη χώρα 6-10 δισ. ευρώ μόνο για τόκους και συνολικά μέχρι 30 δισ. ευρώ μαζί με τα χρεολύσια.
Και όλα αυτά όταν δύο χρόνια πριν η κυβέρνηση δια του τότε αναπληρωτή υπ. Οικονομικών Δημήτρη Μάρδα υποσχόταν ότι θα εισπράξει ένα δισεκατομμύριο ευρώ από την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου. Τελικά, όχι μόνο δεν εισέπραξε τίποτα, αλλά κατέληξε να βάζει φόρους κοντά 500 δισ ευρώ στα καύσιμα που όχι μόνο δεν θα εισπραχθούν, αλλά φέρνουν αντιστρόφως ανάλογα αποτελέσματα. Η ροπή στην υπερφορολόγηση έχει γίνει αυτοσκοπός χωρίς λόγο ούτε καν για τα έσοδα του προυπολογισμού που δείχνουν εκτροχιασμό.

Δημοσίευση: Μαΐου 27, 2017