6 Αυγούστου 1943. Περιβόλια (Γάρδιτσα) Ολυμπίας. Ο ΕΛΑΣ σηκώνει όπλο εναντίον Ελλήνων για πρώτη φορά στην Πελοπόννησο

6 Αυγούστου 1943. Περιβόλια (Γάρδιτσα) Ολυμπίας. Ο ΕΛΑΣ σηκώνει όπλο εναντίον Ελλήνων για πρώτη φορά στην Πελοπόννησο. Αρχίζει ο Κατοχικός Εμφύλιος, ο οποίος μετά τον Σεπτέμβριο 1943 και τη νίκη του ΕΛΑΣ επί των εθνικών* οργανώσεων, περνά στη φάση της Κόκκινης Τρομοκρατίας!

Ἡ πρώτη αυτή μάχη μεταξύ μιας Εθνικής Οργάνωσης Αντίστασης (ΕΟΑ) καί του ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο που ἔγινε στό χωριό Περιβόλια (Γάρδιτσα) τῆς Ὀλυμπίας στίς 6 Αὐγούστου 1943, είχε θύματα κι ἀπό τίς δυό πλευρές.

Τά περισσότερα τά εἶχε ἡ ΕΟΑ, μέρος της πιό μεγάλης εθνικής οργάνωσης στην Πελοπόννησο με την ονομασία Ελληνικός Στρατός (ΕΣ), πού ἔπεσε σέ ἐνέδρα τοῦ ΕΛΑΣ. Αφορμή τῆς σύγκρουσης στή Γάρδιτσα ἦταν να μην μπεί η ΕΟΑ στήν πόλη τῆς Ἀδρίτσαινας, ἀπό τήν ὁποία ἐκεῖνες τίς ἡμέρες εἶχαν ἀποχωρήσει οἱ Ἰταλοί στρατιῶτες, και έτσι αποκτήσει υπεροχή στην περιοχή.

Ἐπικεφαλῆς τῶν ἀνταρτῶν της ΕΟΑ/ΕΣ στή Γάρδιτσα ἦταν ὁ ταγματάρχης Κοκκώνης πού δικαιολογήθηκε γιά τήν ἧττα του ὅτι δέν ἀνέμενε τήν ἐπίθεση τοῦ ΕΛΑΣ, καί ὅταν ἐκδηλώθηκε δέν χρησιμοποίησε ὅλη τή δύναμη πυρός πού εἶχε γιατί δέν ἤθελε νά σκοτώσει Ἕλληνες!

Ἕνα ἀπό τά τραγικά θύματα τῆς μάχης στή Γάρδιτσα ἦταν ὁ ὑπο-λοχαγός Γεώργιος Θεοχαρόπουλος, πρώην ὑπασπιστής τοῦ βασιλιᾶ Γεωργίου Β', πού τραυματίσθηκε καί ἔπεσε στά χέρια τοῦ ΕΛΑΣ. Τόν ἔσφαξαν λίγες ἡμέρες ἀργότερα, γιατί δέν δέχθηκε νά προσχωρήσει στόν ΕΛΑΣ.

Στίς 9 Αὐγούστου 1943, ὁ Ἐμφύλιος πῆγε ἀνατολικότερα, στά Πηγάδια Ταϋγέτου. Ἐκεῖ, μιά μονάδα τοῦ ΕΣ ἔκανε τίς ἀπαραίτητες προετοιμασίες γιά νά δεχτεῖ ρίψεις ὑλικοῦ ἀπό Βρετανικά ἀεροπλάνα. Τίς κινήσεις τίς παρακολουθοῦσαν δυό μονάδες τοῦ ΕΛΑΣ, πού ἔδειχναν πρόθεση νά κυκλώσουν τή μονάδα τοῦ ΕΣ. Ο ΕΣ ἀντέδρασε μέ ἐπίθεση κατά τοῦ ἑνός τῶν τμημάτων τοῦ ΕΛΑΣ. Συνέλαβε 50 περίπου ἀντάρτες του, καί ἀφοῦ τούς ἀφόπλισε, τούς ἄφησε νά φύγουν.

Ἀκολούθησε φονική μάχη στό Δάσος τῆς Βασιλικῆς, στόν Ταΰγετο, στίς 13 Αὐγούστου 1943. Μεγάλες δυνάμεις τοῦ ΕΛΑΣ, πάνω ἀπό 500 ἀντάρτες καί ἐφεδρικοί, διέλυσαν τό μικρό τμῆμα τοῦ ἴλαρχου Τηλέμαχου Βρεττάκου. Ὁ Βρεττάκος εἶχε ἀρκετά θύματα στή διάρκεια τῆς μάχης, ἀλλά καί ὅσοι ἀπό τούς ἀντάρτες του πιάστηκαν αἰχμάλωτοι ἐκτελέστηκαν ἐν ψυχρῷ. Δυό ἀπ'αὐτούς ἦταν ὁ στρατιωτικός γιατρός λοχαγός Σακελλαριάδης (Στήν Ἀλβανία, ὁ λοχαγός Σακελλαριάδης ὑπηρετοῦσε στό 9ο Σύνταγμα Μεσσηνίας καί εἶχε προσφέρει ἰατρική βοήθεια σέ πολλούς Μεσσήνιους τραυματίες) καί ὁ νοσοκόμος Λιαράκος. Ὁ Βρεττάκος τούς εἶχε καλέσει νά φύγουν μαζί του, ἀλλά αὐτοί προτίμησαν νά παραμείνουν γιά νά περιποιηθοῦν τούς τραυματίες. Ἀποτέλεσμα ἦταν νά σφαγοῦν, ἀφοῦ πρῶτα βασανίστηκαν. Τήν ἴδια τύχη εἶχαν καί οἱ τραυματίες, πού τά δυό θύματα προσπαθοῦσαν νά βοηθήσουν.

Ὑπάρχουν βέβαια καί συγγραφεῖς πού γράφουν τά γεγονότα στή Βασιλική διαφορετικά. Γιά παράδειγμα, ὁ Γιάννης Χ. Ρουμελιώτης γράφει: “Ο ΕΣ διαλύθηκε καί σχεδόν κρυφά καί νύχτα διέφυγε [...] κανείς δέ σκοτώθηκε [...] ὅσο γιά τόν γιατρό Σακελαριάδη, αὐτός σκοτώθηκε κατά λάθος”! ( Ἐφημερίδα "Θάρρος" τῆς Καλαμάτας, τῆς 27ης Αὐγούστου 1943).

Μεταξύ 14 καί 18 Αὐγούστου 1943, ἀκολούθησαν καί ἄλλες μάχες στήν περιοχή τοῦ Ταϋγέτου. Στά Πηγάδια, στήν Ἀρτεμισία, καί στό Δυρράχι. Σε όλες αυτές τις εμφύλιες συγκρούσεις στη νοτιοδυτική Πελοπόννησο, και πολλές παρόμοιες σε άλλες περιοχές, από τό ἕνα μέρος ἦταν οἱ ἀντάρτες τοῦ ΕΛΑΣ, μέ λίγους κατώτερους ἀξιωματικούς καί ὑπό την κομματική καθοδήγηση του ΕΑΜ/ΚΚΕ, φανερή ἤ καλυμμένη ἀκόμη. Ἀπό τήν ἄλλη ἦταν οἱ Εθνικές Οργανώσεις Αντίστασης (ΕΟΑ) μέ πολλές δεκάδες ἀξιωματικούς, λοχαγούς, ταγματάρχες καί μέχρι τό βαθμό τοῦ συνταγματάρχη. Πολλοί ἀπ'αὐτούς εἶχαν προϋπηρεσία σέ σπουδαῖες ἐπιτελικές θέσεις τοῦ ΓΕΣ καί πολεμικές δάφνες στήν Ἤπειρο, τή Μακεδονία καί τή Μικρά Ἀσία.

Ὅμως, οἱ ἀξιωματκοί δέν ἦταν πολύ προσεκτικοί στίς σχέσεις τους μέ τόν ΕΛΑΣ. Ἴσως θεωροῦσαν τούς ἑαυτούς τους, ὡς τούς φυσικούς ἀρχηγούς, ἐλέω τῆς ἰδιότητας τοῦ ἀξιωματικοῦ καί τοῦ βαθμοῦ τους. Γι’ αὐτό φέρουν εὐθύνη γιά τήν ἔκβαση τοῦ Κατοχικοῦ Ἐμφύλιου. Ὄχι διότι ἔγινε, ἀλλά γιά τό πότε ἔγινε, καί περισσότερο γιά τά ἀποτελέσματά του. Μέ τόν τρόπο πού ἔδρασαν στήν Πελοπόννησο οἱ ἀξιωματικοί, καί εἰδικά οἱ ἐπικεφαλῆς τῶν ΕΟΑ, ἔκαναν εὔκολη ὑπόθεση τήν ἐφαρμογή τῶν σχεδίων τοῦ ΕΑΜ/ΚΚΕ γιά ἐπικράτηση καί μονοπώληση τῆς Ἀντίστασης.

(*) Εθνικές Οργανώσεις = μη βασισμένες σε Κόμματα, όπως ο ΕΛΑΣ

Το 2011, παραβρέθηκα στο ετήσιο μνημόσυνο των πεσόντων πατριωτών στον τόπο της μάχης στη Γάρδιτσα. και είπα λίγα λόγια για τα γεγονότα της 6ης Αυγούστου 1943, και τη σημασία τους σε ότι ακολούθησε μέχρι την απελευθέρωση και τον Αύγουστο του 1949.

Ιωάννης Μπουγάς

Δημοσίευση: Αυγούστου 27, 2017