18-19 Σεπτεμβρίου 1944: Μαζική σφαγή αιχμαλώτων και αμάχων από τον ΕΛΑΣ στον Ἀχλαδόκαμπο

Ο Αχλαδόκαμπος

 Ο Τσικλητήρας

 Ο Παντελής Λάσκας (Πελοπίδας)

Ο Εμμανουήλ Βαζαίος

18-19 Σεπτεμβρίου 1944. Μαζική σφαγή αιχμαλώτων και αμάχων από τον ΕΛΑΣ στον Ἀχλαδόκαμπο. Ολικό πλιάτσικο της περιουσίας του (χιλιάδες αιγοπρόβατα και 350 φορτωμένα ζώα)!

Η μαζική σφαγή πάνω από 50 αιχμαλώτων ταγματασφαλιτών και αμάχων κατοίκων του μικρού χωριού, μαζί με τον θάνατο 10-12 ακόμη στη μάχη με τον ΕΛΑΣ που προηγήθηκε (πάνω από 2.000 ΕΛΑΣίτες εναντίον 120 ντόπιων «ταγματασφαλιτών), και το ολικό πλιάτσικο της περιουσίας τους που φορτώθηκε σε 350 μουλάρια, έχει χαθεί μέσα στις μεγαλύτερες ανθρωποθυσίες εκείνης της περιόδου στον Μελιγαλά, τους Γαργαλιάνους, την Καλαμάτα, την Πύλο και μετά του Κιλκίς! Η τραγωδία του Αχλαδόκαμπου μοιάζει με εκείνη στο Βαλτέτσι, οι αφορμές ήταν ίδιες και τα αποτελέσματα το ίδιο τραγικά.

Την επίθεση του ΕΛΑΣ διηύθυνε ταγματάρχης Βαζαίος, ο Σαράφης της Πελοποννήσου,ο οποίος από αρχηγός μεγάλης Πατριωτικής Αντιστασιακής Οργάνωσης, του ΕΒΑΜ, στο βουνό Φαρμακά, δέχτηκε τελεσίγραφο του ΕΛΑΣ και προσχώρησε σ’αυτόν!

Κατωτέρω παραθέτω σχετικό απόσπασμα από το έργο μου «ΑΘΩΩΝ ΑΙΜΑ «Ελεύθερος Μωριάς» 1943-44», Τόμος Β’:

«..Τό τέλος Αὐγούστου καί οἱ πρῶτες ἡμέρες τοῦ Σεπτεμβρίου βρῆκαν τούς Γερμανούς νά ἑτοιμάζονται νά ἀποχωρήσουν ἀπό τήν Πελοπόννησο, ἤ νά ἀποχωροῦν ἤδη ἀπό τίς νότιες περιοχές της. [...] Ἡ ἡγεσία τοῦ ΕΑΜ/ΕΛΑΣ/ΚΚΕ ἀπορρίπτοντας κάθε προ¬σποίηση Ἀντίστασης στούς Γερμανούς, ἔστρεψε τό 100% τῆς δύ¬ναμης τοῦ ΕΛΑΣ ἐναντίον τῶν Ταγμάτων Ασφαλείας (ΤΑ). Ἀδιαφόρησε προκλητικά καί ἀπέφυγε νά ἐμπλακεῖ μέ τούς ἀποχωροῦντες Γερμανούς. Δέν «κλείσαν οἱ στράτες τοῦ Μωριά», οὔτε «καί τά Δερβένια» γι᾽ αὐτούς. [...] Ἐν τῷ μεταξύ, δυό τάγματα τοῦ 6ου συντάγματος Κορινθίας, 1.400 ἄνδρες, μαζί μέ τμήματα τοῦ 11ου Ἀρκαδίας καί τοῦ 12ου τῆς Ἀχαΐας, ἀφοῦ ἑνώθηκαν ὑπό τήν διοίκηση τοῦ συνταγματάρχη Τσι¬κλη¬τήρα, κατευθύνθηκαν στήν Τρίπολη, πού κρατοῦσε ὁ συ¬νταγμα¬τάρχης Παπαδόγκωνας μέ 2.000 καί πλέον καλά ἐφοδια-σμένους ταγματασφαλίτες.

Ἡ πίεση στό ΤΑ ἄρχισε ἀπό τόν Ἀχλαδόκα¬μπο, χωριό τῆς Ἀργολίδος 30 χιλιόμετρα νότια τῆς Τρίπολης, στό ὁποῖο στάθμευε λόχος τοῦ ΤΑ τῆς Τρίπολης μέ 150 περίπου ντό¬πιους ταγματα¬σφαλίτες καί διοικητή τόν μόνιμο λοχαγό Γιάννη Μπούκα. Ἡ δη¬μιουργία τοῦ λόχου καί ἡ κατάταξη σ᾽ αὐτό τῶν νέων του χω¬ριοῦ εἶχε ἀκολουθήσει ἕνα γνώριμο δρόμο. Ἀκριβῶς 4 μῆνες νωρίτερα, στίς 17 Μαΐου 1944, ἕνας λόχος τοῦ 6ου συντάγ¬ματος τοῦ ΕΛΑΣ εἶ¬χε στήσει ἐνέδρα σέ Γερμανική ἐφοδιοπομπή 2-3 χιλιόμετρα μα¬κριά ἀπό τόν Ἀχλαδόκαμπο, στή θέση Χάνι Νταούλη.

Ὁ ἀπολογισμός τῆς ἐνέδρας γιά τούς Γερμανούς ἦταν πολύ βαρύς, ἀφοῦ ἔχασαν γύρω στούς 50 στρατιῶτες καί 10 ὀχήματα. Οἱ κάτοικοι τοῦ Ἀχλαδόκαμπου, οἱ ὁποῖοι παρά τήν ἀποχή τους μέχρι τότε ἀπό τό ΕΑΜ εἶχαν 9 θύματα ἀπό τούς Γερ¬μανούς, σέ ἀντίποινα προηγούμενων ἐνεργειῶν τοῦ ΕΛΑΣ στήν περιοχή τοῦ χωριοῦ τους, βρέθηκαν ἐμπρός σέ ἄμεσο κίνδυνο ὁλικῆς καταστροφῆς. Οἱ Γερμανοί ἀπειλοῦσαν νά ἐκτελέσουν 350 κατοίκους καί νά κάψουν τό χωριό. Μέ πρῶτο τόν ἱερέα, μία ἐπι¬τροπή τῶν κατοίκων πῆγε στήν Τρίπολη καί ἔπεισαν τούς Γερ¬μα¬νούς ὅτι οἱ κάτοικοι τοῦ χωριοῦ δέν εἶχαν σχέση μέ τήν ἐνέδρα. Ζήτησαν, ἤ ἀναγκάστηκαν, νά πάρουν ὅπλα γιά νά ὀργανώσουν λόχο τοῦ ΤΑ στό χωριό.

Ἀπό αὐτούς τούς ταγματασφαλίτες, χωροφύλακες τοῦ χωριοῦ τους, ζήτησε ὁ ταγματάρχης Βαζαῖος στίς 17 Σεπτεμβρίου 1944 νά παραδώσουν τά ὅπλα τους. Ὁ Βαζαῖος λέει ὅτι ἀπευθύνθηκε στόν λοχαγό Μπούκα πού ἦταν γνωστός του, πρῶτα προφορικά καί κατόπιν ἐγγράφως. Ὁ λοχαγός ἀρνήθηκε τήν παράδοση, ἀλλά μετά ἀπό σύντομο διάστημα καί παρά τήν περικύκλωση τοῦ Ἀχλαδόκαμπου ἀπό τούς ἀντάρτες, διέφυγε μαζί μέ μερικούς ἀκόμη γιά τήν ἀσφάλεια τῆς Τρίπολης(!).

Τό 6ο σύνταγμα, ὑπό τόν Βαζαῖο, ἐπετέθει τό ἑπόμενο πρωί καί μετά ἀπό πεντάωρη μάχη κατέβαλε τούς 120 περίπου ταγματασφαλίτες πού ἀμύνθηκαν καί μπῆκε στό χωριό. Ἀντιγράφω τόν ἴδιο τόν Βαζαῖο, πού περιγράφει τό τέλος τῆς μάχης ὡς ἑξῆς: «...μιά διμοιρία τοῦ 1ου λόχου ἡ ὁποία ἐξώρμησε πρώτη εἰς τήν ἕφοδον, κατέλαβε μέν τά χαρακώματα, πλήν ἔσχεν 20 νεκρούς καί τραυματίες..[...] περί τήν δεκάτη ὥραν ἤρχισεν ἡ γενική ἕφοδος τῶν τμημάτων μας ...[...] καί εἰς τήν μάχην αὐτήν ἔσχομεν 20 νεκρούς καί 10 τραυματίες ἐκ τῶν ὁποίων 5 ὑπέκυψαν εἰς τά τραύματα των μετά τίνας ἡμέρας, καί οἱ ἀντίπαλοι ἔσχον 65 νεκρούς...».

Ἀπό τό κείμενο τοῦ Βαζαίου παρατηροῦμε δυό συχνά παράδοξα τῆς περιόδου 1943-49. Σέ μάχες πού ἐπιτιθέμενοι ἦταν ὁ ΕΛΑΣ ἤ ὁ λεγόμενος ΔΣΕ καί νικοῦσαν, οἱ ἀμυνόμενοι δέν εἶχαν ποτέ τραυματίες! Εἶχαν μόνο νεκρούς καί οἱ ἀριθμοί τους ἦταν πάντα πολλαπλάσιοι ἀπό τούς νεκρούς καί τραυματίες τῶν ἐπιτιθέμενων, γεγονός πού ἀποτελεῖ παγκόσμια πρωτοτυπία! Ἱστοριογράφοι τῆς ἀριστερᾶς ἤ ἀπολογητές της δέν βρίσκουν τίποτε περίεργο μ᾽ αὐτό, ὅπως δέν βρίσκει καί ὁ Βαζαῖος.

Τί ὅμως συνέβη πραγματικά στή μάχη τοῦ Ἀχλαδόκαμπου; Στή διάρκεια τῆς μάχης σκοτώθηκαν περίπου 8-10 ταγματασφαλίτες καί ἄλλοι 10 τραυματίστηκαν. Τήν εἴσοδο τῶν ἀνταρτῶν τοῦ ΕΛΑΣ στό χωριό ἀκολούθησε σφαγή, κατά τήν ὁποίαν τά θύματα ἦταν πάνω ἀπό 50, ταγματασφαλίτες καί ἄμαχοι χωρικοί. Συνο-λικά, 63 κάτοικοι τοῦ μικροῦ χωριοῦ ἔχασαν τή ζωή τους. Μεταξύ αὐτῶν ἦταν δυό γυναῖκες, καθώς καί 5 ἄνδρες ἡλικίας ἄνω τῶν 65 χρόνων. Ὁ μεγαλύτερος, ὁ Πέτρος Γ. Στέργιος, ἦταν 84 ἐτῶν! Οἱ ἐκτελέσεις ἐντός τοῦ χωριοῦ θά ἦταν ἀκόμη περισσότερες ἄν δέν ἐπενέβαινε ὁ καπετάνιος τοῦ 6ου Πελοπίδας καί ὁ ὑπολοχαγός Ἀναστάσιος Τούτουνας. Γιά τίς σωστικές ἐπεμβάσεις τους ὑπάρχουν μαρτυρίες καί ἀπό τίς δυό πλευρές καί ὁμιλοῦν γιά διάσωση πολλῶν ἀπό βέβαιη σφαγή.

Αὐτό ὅμως πού μένει ἱστορικά εἶναι ὅτι ἔγινε μιά ἀνώφελη μάχη καί μιά ἀδικαιολόγητη μαζική σφαγή. Ἄν στά 63 θύματα τοῦ Ἀχλαδόκαμπου προσθέσουμε καί τούς τουλάχιστον 25 ἀντάρτες τοῦ ΕΛΑΣ πού ἔχασαν τή ζωή τους, καταλήγουμε σέ 90 Ἕλληνες πού θυσιάστηκαν ἀπό τόν Τσικλητήρα καί τόν Βαζαῖο, στή σπουδή τους νά πάρουν χωρίς καθυστέρηση τά ὅπλα ἀπό τούς 120-150 ταγματασφαλίτες τοῦ Ἀχλαδόκαμπου.

Ἡ σφαγή συνοδεύτηκε καί ἀπό βάρβαρο ξυλοδαρμό πολ¬λῶν ἀκόμη ὁπλιτῶν καί χωρικῶν, γενικό πλιάτσικο –ἀπό τόν Ἀχλαδόκαμπο οἱ ἀντάρτες τοῦ ΕΛΑΣ πῆραν γύρω στά 350 μεγάλα ζῶα, φορτωμένα μέ τήν κινητή περιουσία τῶν κατοίκων- καί τή σύλληψη 150 περίπου, ταγματασφαλιτῶν καί πολιτῶν. Οἱ κρα-τούμενοι ὁδηγήθηκαν ἀπό τούς ἀντάρτες στό χωριό Δεστάνη. Μετά ἀπό δυό ἡμέρες καί μετά μιά διαλογή πού ἔγινε ἐκεῖ, οἱ μι¬σοί περίπου ἐλευθερώθηκαν. Κρατήθηκαν 73, οἱ ὁποῖοι ὁδηγήθηκαν στό χωριό Λουκᾶ Μαντινείας γιά νά δικαστοῦν ἀπό Ἀ¬νταρ¬τοδικεῖο. Ὁ ταγματάρχης Βαζαῖος λέει σχετικά: «...διώρησα πρόεδρον τοῦ στρατοδικείου τόν ὑπασπιστήν μου ἴλαρχον Νῖκον Κονδύλην ὁ ὁποῖος ἦταν δεδηλωμένος βασιλόφρων [...] ἔδωσα εἰς τόν πρόεδρον μυστικάς ὁδηγίας νά ἐπιβραδύνει ὅσον θά ἠδύνατο τήν δίκην ἕως ὅταν φθάση ἡ ἀναμενόμενη διαταγή τῆς κυβερνήσεως και τοῦτο ἵνα ἀποφεχθοῦν καί ἄλλαι ἐκτελέσεις, διότι πολλοί τῶν 150 συλληφθέντων κατεδικάστηκαν εἰς θάνατον...». Ἐδῶ ὁ Βαζαῖος παραδέχεται ὅτι εἶχαν γίνει ἐκετελέσεις, ὅταν γράφει «ἵνα ἀποφευχθοῦν καί ἄλλαι ἐκτελέσεις».

Τό τέλος τῆς τραγωδίας τοῦ Ἀχλαδόκαμπου. Τό «στρατοδικεῖο» τῶν 73 διήρκεσε ἕνα διήμερο, χάρη στή στάση τοῦ ἴλαρχου Κονδύλη, ὁ ὁποῖος ὅρισε δικηγόρο ὑπεράσπισης τῶν κατηγορουμένων καί ἐπέτρεψε σέ ὅλους νά ἀπολογηθοῦν. Στή συνέχεια, παρέτεινε ἐπί ἕνα ἀκόμη διήμερό τη σύσκεψη τοῦ«δικαστηρίου» γιά τήν ἔκδοση τῆς ἀπόφασης. Ἡ ἀπόφαση, πού λέγεται ὅτι περιλάμβανε ἀρκετές θανατικές καταδίκες, δέν ἀνακοινώθηκε ποτέ, γιατί ἐν τῷ μεταξύ ἡ Ἐθνική Κυβέρνηση ἐξέδωσε τήν ἀργοπορημένη της ἀνακοίνωση πού ἀπαγόρευε τίς ἐκτελέσεις. Οἱ ἀντάρτες τοῦ ΕΛΑΣ ὁδήγησαν τούς 73 κρατούμενους στό μεγάλο Στρατόπεδο Κρατουμένων τῆς Βυτίνας, ἀπό τό ὁποῖο ὅλοι τελικά ἔφυγαν ζωντανοί μετά τήν ὑπογραφή τῆς Συνθήκης τῆς Βάρκιζας (12.2.1945) .

Ιωάννης Μπουγάς

Δημοσίευση: Σεπτεμβρίου 20, 2017