Ο ΛΙΘΟΚΤΙΣΤΟΣ ΦΑΡΟΣ ΜΕΛΑΓΚΑΒΙ ΠΕΡΑΧΩΡΑΣ ΛΟΥΤΡΑΚΙΟΥ

Ένα διατηρητέο ιστορικό «βιομηχανικό μνημείο» του υφιστάμενου φαρικού δικτύου της Ελλάδας, που δεσπόζει στο ακρωτήριο Μελαγκάβι στην ευρύτερη περιοχή της Περαχώρας Λουτρακίου.

Εικόνα 1: Ο υπέροχος φάρος Μελαγκάβι είναι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα φαρικής υποδομής στον Ελλαδικό χώρο, κατασκευασμένος στα συναφή αρχιτεκτονικά πρότυπα της λεγόμενης «Βιομηχανικής περιόδου (1750 – 1914)».


Οι πέτρινοι φάροι πάντοτε ασκούσαν μια αινιγματική γοητεία στους ανθρώπους, αποτελώντας πηγή έμπνευσης για λογοτέχνες και εικαστικούς. Αυτή η αίσθηση οφείλεται στην σαγηνευτική αύρα τους, με την οποία περιβάλλονται στις τρικυμιώδεις θαλασσινές παραδόσεις όλου του κόσμου, όπου πρωταγωνιστεί ένας μυστηριώδης μοναχικός φαροφύλακας ή κάποιο απλοήγητο καράβι. Μία τέτοια περίπτωση αποτελεί ο εμβληματικός φάρος επί του απόκρημνου βραχώδους ακρωτηρίου Μελαγκάβι, στην παράκτια περιοχή δυτικά της κωμόπολης Περαχώρα Λουτρακίου. Από γεωγραφικής άποψης εκεί καταλήγει η τριγωνική χερσόνησος Αγρεληός(1), η οποία ως σφηνοειδής απόληξη των Γερανείων ορέων, διαχωρίζει τον Κορινθιακό κόλπο σε δύο επιμέρους μυχούς, στον κόλπο των Αλκυονιδών και στον Λέχαιο κόλπο. Ίσως πολλοί αναγνώστες να θεωρήσουν περιττή την συγγραφή ενός ακόμα κειμένου για τον συγκεκριμένο λιθόκτιστο φάρο, αφού παρουσιάζεται σε διάφορες σχετικές έντυπες εκδόσεις και κυκλοφορούν πλείστα άρθρα στο διαδίκτυο με εξαιρετικές φωτογραφίες του, τόσο συμβατικές, όσο και καλλιτεχνικές, όπως και αρκετές βιντεοσκοπίκες λήψεις του. Ωστόσο, προσπερνώντας αυτή την αποτρεπτική αντίληψη, θα επιδιώξουμε να επιτύχουμε μία πληρέστερη παρουσίαση του θέματος, με την συγκέντρωση και αξιολόγηση όλων των παρεχόμενων πληροφορίων, που δύναται να αντληθούν μέσα από τις διαθέσιμες πηγές, σε συνδυασμό με ένα συνοπτικό ιστορικό της εξέλιξης του φαρικού δικτύου στην Ελληνική επικράτεια.

Εικόνα 2: Ο φάρος Μελαγκάβι όπως φαίνεται από τον αρχαιολογικό χώρο του ιερού της θεάς Ήρας, από το οποίο προέρχεται και η εναλλακτική επωνυμία του ως «φάρος Ηραίου».


Η τοποθεσία του φάρου Μελαγκάβι εμφανίζει και έντονο περιηγητικό ενδιαφέρον, καθώς στην νότια πλευρά του ακρωτηρίου και περιμετρικά ενός γραφικού ορμίσκου, εντοπίζονται τα κατάλοιπα ενός σημαντικού αρχαιοελληνικού ιερού αφιερωμένου στην θεά Ήρα, που λατρεύονταν εδώ ως «Ακραία» και «Λιμένια». Ο δε αρχαιολογικός χώρος του Ηραίου Περαχώρας είναι ανοιχτός ελεύθερα στο κοινό και έχει αναδειχθεί με τον καλύτερο τρόπο από την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων, με την δημιουργία μίας καλαίσθητα διευθετημένης διαδρομής προς τον μικρό αιγιαλό με θέσεις ανάπαυσης και παρατήρησης, ενώ στα σημεία των ευρεθέντων αρχαίων κτισμάτων έχουν τοποθετηθεί επεξηγηματικές πινακίδες. Η δε πρόσβαση στο ακρωτήριο Μελαγκάβι είναι εύκολη από την επαρχιακή οδό Λουτρακίου – Περαχώρας, η οποία συνεχίζει δυτικά επί της ράχης της χερσονήσου Αγρεληός, βαίνοντας κατά μήκος της βόρειας όχθης της ειδυλλιακής λίμνης της Βουλιαγμένης και σταματά στο οργανωμένο μέρος στάθμευσης αυτοκίνητων του αρχαίου Ηραίου(2). Από εκεί όσοι επισκέπτες επιθυμούν να μεταβούν στον φάρο θα πρέπει να ακολουθήσουν ένα ευκρινές μονοπάτι περίπου 300 μέτρων, που ξεκινά λίγο παρακάτω, αλλά μολονότι είναι βατό, χρήζει τουλάχιστον μίας στοιχειώδους προσοχής όταν συνοδεύονται παιδιά.

Εικόνα 3: Αεροφωτογραφία του κρημνώδους ακρωτηρίου Μελαγκάβι και του λιθόκτιστου φάρου, ο οποίος είναι προσβάσιμος μέσω ενός βατού μονοπατιού μήκους περίπου 300 μέτρων από τον χώρο στάθμευσης αυτοκινήτων του αρχαιολογικού χώρου του Ηραίου. (Πηγή φωτογραφίας: ιστότοπος http://yf.hellenicnavy.gr).


Η ανέγερση των τυποποιημένων πέτρινων φάρων στην παράκτια περιφέρεια είναι στενά συνυφασμένη με την νεότερη ναυτική ιστορία της χώρας, καθώς διευκόλυναν την απρόσκοπτη ναυσιπλοΐα στις Ελληνικές θάλασσες. Ουσιαστικά η ανάπτυξη του φαρικού δικτύου ξεκίνησε μετά την απελευθέρωση από τον Οθωμανικό ζυγό και την αναγνώριση της ανεξαρτησίας του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους στα 1829, όταν και άναψε ο πρώτος φανός στο λιμάνι της Αίγινας στο εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου του Θαλασσινού(3) από τον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια. Ωστόσο η εξέλιξη του φαρικού δικτύου ήταν μάλλον βραδεία στο αρχικό της στάδιο, καθώς μέχρι το 1848 απαρτίζονταν από μόλις πέντε φανούς και ένα φάρο(4), ενώ συντηρούνταν με μέριμνα των δημοτικών αρχών: Με γνώμονα την αναγκαιότητα της ασφαλούς ναυσιπλοΐας, ιδρύθηκε στα 1852 η «Υπηρεσία Φάρων και Φανών», για τον σχεδιασμό της τοποθέτησης, συντήρησης και υποστήριξης ανάλογων υποδομών. Όμως αυτός ο δημόσιος φορέας αντιμετώπισε οργανωτικές δυσχέρειες λόγω της διπλής υπαγωγής του, αφενός μεν στο Υπουργείο Εσωτερικών στην δικαιοδοσία του οποίου ενέπιπταν τα κτίρια και τα μηχανήματα, αφετέρου δε στο Υπουργείο Ναυτικών που έφερε τη ευθύνη για το υπηρετούν προσωπικό και τον ανεφοδιασμό με υλικά. Στα 1887 βρίσκονταν σε λειτουργία στην τότε διαμορφωθείσα Ελληνική επικράτεια 49 πυρσοί, όπως αποκαλούνται στην ναυτική ορολογία οποιαδήποτε ναυτιλιακά βοηθήματα εκπέμπουν ευδιάκριτο φως με συγκεκριμένο χαρακτηριστικό, επισημαίνοντας προκαθορισμένα γεωγραφικά σημεία, και οι οποίοι κατηγοριοποιούνται σε φάρους, φανούς και φωτοσημαντήρες. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονταν και 15 φαρικές εγκαταστάσεις στα Επτάνησα, που είχαν οικοδομηθεί το χρονικό διάστημα 1822 – 1859 από την Μεγάλη Βρετανία, την προστάτιδα δύναμη της Ιονίου Πολιτείας, και κληροδοτήθηκαν στο Ελληνικό κράτος μετά την προσάρτηση των πρώτων στα 1863. Στον συνολικό αριθμό περιλαμβανόταν επίσης και δύο πρώην Τουρκικοί πυρσοί στην Μαγνησία (Τρίκερι, Πευκάκια Βόλου), κατασκευασμένοι από Γάλλους μηχανικούς στα 1854 (ή 1864), οι οποίοι περιήλθαν στο Ελληνικό δημόσιο, μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στα 1881. Το δε κομβικό έτος 1887 πραγματοποιήθηκε μία σημαίνουσα διοικητική αλλαγή, με την οποία επιλύθηκαν πλείστα διαδικαστικά προβλήματα. Με τον νόμο ΑΥΠΒ’ «Περί συστάσεως ταμείου των φάρων» (ΦΕΚ 140/1887) επί πρωθυπουργίας Χαριλάου Τρικούπη, ανασυγκροτήθηκε η «Υπηρεσία Φάρων» και υπήχθη αποκλειστικά στο Υπουργείο Ναυτικών ως ανεξάρτητο τμήμα του, δίνοντας ώθηση στην συστηματική επέκταση του φαρικού δικτύου.

Εικόνα 4: Ενδεικτική τοπογραφική αποτύπωση τη εξέλιξης του φαρικού δικτύου στην Ελληνική περιφέρεια μέχρι το 1913, το οποίο άρχισε να αναπτύσσεται αμέσως μετά την αναγνώριση της ανεξαρτησίας του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους στα 1829. (Πηγή χάρτη: google/εικόνες/φαρικό δίκτυο).


Στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, η ανέγερση φάρων αρχίζει να αναλαμβάνεται από Έλληνες κατασκευαστές, απόφοιτους πανεπιστημίων του εξωτερικού, κυρίως Γαλλικών και Γερμανικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, οι οποίοι δεν ξεφεύγουν από τα συνήθη αρχιτεκτονικά πρότυπα της λεγόμενης «Βιομηχανικής περιόδου », δίνοντας όμως περισσότερη έμφαση στην συμμετρία και την ογκομετρική αναλογία στο κτιριακό συγκρότημα πύργου και κατοικίας φαροφυλάκων. Έτσι λοιπόν, την εικοσαετία 1880 – 1900 παρατηρείται έντονη δραστηριότητα φαροδομίας, οπότε θεμελιώνεται και το μεγαλύτερο ποσοστό των λιθόκτιστων φαρικών υποδομών, μεταξύ αυτών και η αντίστοιχη εγκατάσταση στο ακρωτήριο Μελαγκάβι, παρουσιάζοντας αξιοσημείωτη τυποποίηση. Μετά την λήξη των νικηφόρων Βαλκανικών πολέμων του 1912 – 1913, περιήλθαν στην τυπική δικαιοδοσία του Ελληνικού δημοσίου 35 πυρσοί, που πολλοί είχαν κατασκευαστεί μετά το 1860 από την Γαλλική ομόρρυθμη εταιρεία «Administration Générale des Phares de l’ Empire Ottoman», ενώ άλλοι προϋπήρχαν και απλά συντηρούνταν από αυτή, κατόπιν συναφθέντος συμβολαίου με την Οθωμανική αυτοκρατορία, οι οποίοι εντοπίζονταν στην ανακτηθείσα περιοχή της Μακεδονίας και της συνενωθείσας Κρήτης. Όμως, η πραγματική κυριότητα αυτών των ναυτιλιακών υποδομών αποκτήθηκε από την Ελληνική κυβέρνηση στα 1915, ύστερα από διαπραγματεύσεις περίπου δύο ετών και αφού καταβλήθηκε σχετική αποζημίωση στην υπόψη εταιρεία. Μέχρι το 1917, ήταν ενταμένοι στο φαρικό δίκτυο 214 πυρσοί και 38 σταθεροί φανοί και τις επόμενες δύο δεκαετίες συνεχίστηκε η μεθοδική ανέγερση νέων σε διάφορες καίριες παράκτιες τοποθεσίες επί των γραμμών θαλάσσιας συγκοινωνίας.

Εικόνα 5: Εικαστική απεικόνιση του πύργου και του φωτιστικού κλωβού του φάρου Μελαγκάβι, ο οποίος ανήκει στις πέτρινες κτιριακές εγκαταστάσεις της ακμής της φαροδομίας στον Ελληνικό χώρο την εικοσαετία 1880 – 1900. (Πηγή σχεδιάσματος: σύγγραμμα βιβλιογραφίας α/α 1).


Αυτή η αναπτυξιακή πορεία διακόπηκε βίαια κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σχεδόν όλες οι φαρικές εγκαταστάσεις φέρονται να υπέστησαν εκτεταμένες ζημιές από τον σφοδρό αεροπορικό βομβαρδισμό των Γερμανών εισβολέων στα 1941, που αποσκοπούσε στην πρόκληση σύγχυσης και στην διακοπή των συμμαχικών ναυτικών πλεύσεων τις νυκτερινές ώρες. Ενδεικτικό είναι με την απελευθέρωση της Ελλάδας τον Οκτώβριο του 1944 λειτουργούσαν μόνο 28 φάροι, με τους 19 εξ’ αυτών να επιτηρούνται από φαροφύλακες, από τους 206 φάρους και 182 φανούς, οι οποίοι ήταν ενεργοί προπολεμικά. Από το επόμενο έτος άρχισαν άμεσα οι εργασίες αποκαταστάσεως του κατεστραμμένου φαρικού δικτύου της χώρας και μετά το τέλος του αδελφοκτόνου εμφύλιου πολέμου στα 1949, επιτεύχθηκε ραγδαία πρόοδος σε αυτόν τον τομέα. Επίσης, με τον νόμο 1629 του 1951 συστήνεται η αρμόδια «Διεύθυνση Φάρων» και μετέπειτα ανεξάρτητη «Υπηρεσία Φάρων» υπαγόμενη πλέον στο Πολεμικό Ναυτικό (Γενικό Επιτελείο Ναυτικού), όπως και παραμένει μέχρι τώρα. Από το 1980 ξεκίνησε η σταδιακή αντικατάσταση των παλαιών φωτιστικών μηχανισμών με σύγχρονους ηλεκτρικούς ή ηλιακούς με αυτόματα φωτοβολταϊκά συστήματα, μία διαδικασία που ολοκληρώθηκε το 1998. Σήμερα το υφιστάμενο φαρικό δίκτυο εκτείνεται σε μήκος 18.400 χιλιομέτρων επί των Ελληνικών παραλίων και ο θαλάσσιος χώρος είναι κατανεμημένος σε 10 επιμέρους περιοχές για την διευκόλυνση του ελέγχου. Μάλιστα θεωρείται ως ένα από τα αρτιότερα του κόσμου, περιλαμβάνοντας 1303 επιχειρησιακούς πυρσούς κάθε είδους(5), έκαστος με τον δικό του Εθνικό Αριθμό Φάρου (ΑΕΦ), οι οποίοι εκτιμάται ότι καλύπτουν πλήρως τις ανάγκες φωτοσήμανσης της ευρείας ηπειρωτικής ακτογραμμής και των νήσων της Ελλάδας.

Εικόνα 6: Χαρτογραφική αποτύπωση της διαίρεσης του υφιστάμενου φαρικού δικτύου σε περιοχές. Ο Κορινθιακός κόλπος, όπου βρίσκεται ο φάρος Μελαγκάβι, εντάσσεται στην περιοχή 1. (Πηγή χάρτη: ιστότοπος http://yf.hellenicnavy.gr).


Μία σπουδαία πολιτισμική παρακαταθήκη αποτελούν οι πέτρινοι φάροι και φανοί, με τον συνολικό τους αριθμό να ανέρχεται σε 144 καταγεγραμμένους, εκ των οποίων οι 58 είναι επανδρωμένοι ή επιτηρούνται από φαροφύλακες. Οι περισσότεροι εξ’ αυτών κατασκευάστηκαν στα κυρίως στα τέλη του 19ου με αρχές του 20ου αιώνα, δηλαδή στην θεωρητική δύση της πολιτικής περιόδου της «Βιομηχανικής Επανάστασης (1750 – 1914)»(6). Από αυτή την άποψη κατατάσσονται στα παραδοσιακά «βιομηχανικά κτίρια» με ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό σχεδιασμό και αισθητική, εξακολουθώντας κατά περίπτωση να συμβάλλουν στην διευκόλυνση και ασφάλεια της ναυσιπλοΐας στις Ελληνικές θάλασσες, κρατώντας άρρηκτη την στενή διασύνδεση τους με την απαράμιλλη ναυτική κληρονομιά της πατρίδας μας, ως αναμφισβήτητα σημεία συσχετίσεως για τους ναυτιλλόμενους. Υπό αυτό το πρίσμα, με σχετικές αποφάσεις του Υπουργείου Πολιτισμού έχουν κηρυχθεί ως νεότερα ιστορικά διατηρητέα μνημεία 46 από τους υπόψη πέτρινους πυρσούς, ενώ περιοδικά η Υπηρεσία Φάρων αιτείται τον ανάλογο χαρακτηρισμό όσο το δυνατόν περισσότερων από τους υπολειπόμενους. Με σκοπό την ανάδειξη τους, την οκταετία 2008 – 2015 αποκαταστάθηκαν συνολικά 21 πέτρινοι φάροι, είτε με δαπάνες, επίβλεψη, αλλά και εργασία από προσωπικό της Υπηρεσίας Φάρων, είτε σε συνεργασία και με χρηματοδότηση φορέων τοπικής αυτοδιοίκησης, περιφερειών, υπουργείων, του προγράμματος ΕΣΠΑ 2007 – 2013 και ιδιωτικών ιδρυμάτων. Επιπλέον για ένταξη σε εργασίες ανακαίνισης έχουν προταθεί άλλοι 15 παραδοσιακοί πυρσοί, κατά σειρά προτεραιότητας και «ωριμότητας» των αντιστοίχων μελετών των έργων τους, με διαθέσιμες πιστώσεις από το πρόγραμμα ΕΣΠΑ 2014-2020.

Εικόνα 7: Η πίσω πλευρά του λιθόκτιστου φάρου Μελαγκάβι σε απόσπασμα φωτογραφίας, πιθανόν του πρώτου μισού του 20ου αιώνα. Ο φάρος τέθηκε σε λειτουργία για πρώτη φορά στα 1897 και έχει κηρυχθεί ως νεότερο διατηρητέο ιστορικό μνημείο το 2001. (Πηγή φωτογραφίας: ιστότοπος http://yf.hellenicnavy.gr).


Στην κατηγορία των διατηρητέων κτισμάτων ανήκει και ο πέτρινος φάρος Μελαγκάβι, ο οποίος βρίσκεται σε άριστη κατάσταση και ανταποκρίνεται σε όλες τις προϋποθέσεις που έχουν τεθεί από τον Διεθνή Οργανισμό Φαρικών Αρχών (International Association of Lighthouse Authorities), έτσι ώστε να επιδεικνύει ένας φάρος ιστορική υπόσταση, δηλαδή θα πρέπει να πληροί τουλάχιστον τρία από τα ακόλουθα κριτήρια: ηλικία, κατασκευή και τεχνολογικά επιτεύγματα σε σχέση με την τοποθεσία και την ημερομηνία ανέγερσης, αξιόλογη αρχιτεκτονική διαμόρφωση, βαρύτητα σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, αλλά και αρχαιολογική σημασία. Ως κτιριακή εγκατάσταση κατασκευάστηκε την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα και ο φωτιστικός του μηχανισμός τέθηκε σε λειτουργία για πρώτη φορά στα 1897 με πηγή ενέργειας το πετρέλαιο. Κατά την διάρκεια της νύκτας, το διακριτικό του γνώρισμα ήταν μία λευκή αναλαμπή ανά 10 δευτερόλεπτα, διαθέτοντας φωτοβολία 20 ναυτικών μιλίων. Η αποστολή του ισχυρότατου φάρου ήταν διττή, καθώς με την φωτεινή επισήμανση του ακρωτηρίου Μελαγκάβι(7), τα πλοία που έπλεαν στον Κορινθιακό κόλπο καθοδηγούνταν μέσω των ναυτιλιακών βοηθημάτων, τόσο προς τον λιμένα της Κορίνθου, όσο και προς την τότε νεότευκτη διώρυγα του Ισθμού, ένα εθνικό έργο μακράς πνοής το οποίο περατώθηκε στα 1893. Επίσης, ήταν ορατός και σε όσα καράβια εισέπλεαν από την πλευρά του Σαρωνικού κόλπου, ευρισκόμενος σε απόλυτη ευθυγράμμιση με την νοητή προέκταση του άξονα του καναλιού και σε απόσταση περίπου 6,94 ναυτικών μιλίων από την βορειοδυτική είσοδο του(8).

Εικόνα 8: Άποψη του κρημνώδους ακρωτηρίου Μελαγκάβι από τα νοτιοανατολικά. Μέσω της επισήμανσης του φάρου τα διαπλέοντα πλοία προσανατολίζονται στην κατεύθυνση του λιμένος της Κορίνθου ή της διώρυγας του Ισθμού.


Το χρονικό διάστημα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο φάρος δεν στελεχώθηκε και ο φωτιστικός κλωβός του παρέμεινε σβηστός, ενώ δεν αναφέρεται να υπέστη τυχόν φθορές από κάποια επιδρομή βομβαρδιστικών αεροσκαφών. Μετά την απελευθέρωση της χώρας από την Γερμανοιταλική κατοχή και στα 1947, επαναλειτούργησε κατόπιν περιορισμένων επιδιορθώσεων, ως επιτηρούμενος από φαροφύλακα με πηγή ενέργειας και πάλι το πετρέλαιο, στα πλαίσια της ανασυγκρότησης του φαρικού δικτύου. Μεταπολεμικά η ειδικότητα του φαροφύλακα αρχίζει να τίθεται στο περιθώριο, εξαιτίας της τεχνολογικής εξέλιξης με την τοποθέτηση αυτόματων μηχανισμών στους πυρσούς, με αποτέλεσμα να μην απαιτείται μόνιμη παρουσία προσωπικού για την εύρυθμη λειτουργία τους, παρά μόνο περιοδική επιτήρηση, έχοντας ως μοιραίο συνεπακόλουθο την παραμέληση των διαμερισμάτων διαμονής του προσωπικού. Το έτος 1982 ο φάρος Μελαγκάβι ηλεκτροδοτήθηκε και αντικαταστάθηκαν τα εξαρτήματα και η φωτιστική συσκευή πετρελαίου, με αντίστοιχα μηχανήματα συμβατά με το ηλεκτρικό ρεύμα, συνεχίζοντας να είναι επιτηρούμενος με διακριτικό γνώρισμα και πάλι μία λευκή αναλαμπή ανά 10 δευτερόλεπτα, φθάνοντας σε φωτοβολία τα 19 ναυτικά μίλια. Σχεδόν δύο δεκαετίες αργότερα, η πέτρινη κτιριακή εγκατάσταση του χαρακτηρίστηκε ως διατηρητέο μνημείο με το ΦΕΚ 1370/Β/18-10-2001, αποκτώντας επίσημα μία βαρύνουσα ιστορική διάσταση για την περιοχή Λουτρακίου – Περαχώρας.

Εικόνα 9: Άποψη της πρόσοψης του φάρου Μελαγκάβι, που είναι επιτηρούμενος από το 1947, και του οποίου ο φωτιστικός κλωβός λειτουργεί με την χρήση ηλεκτρικού ρεύματος οποίος από το 1982.


Όσον αφορά την κατασκευαστική τεχνοτροπία του, πρόκειται για ένα σύνθετο κτίσμα με εμβαδόν 140 τετραγωνικών μέτρων, με προσανατολισμό ελαφρώς νοτιοδυτικά – βορειοανατολικά, έχοντας κάτοψη σχήματος «Τ», όπου στο μέσο της οπίσθιας εγκάρσιας πλευράς του ορθώνεται ο πύργος με τον φωτιστικό κλωβό, ενώ το υπόλοιπο τμήμα του διαρρυθμίζεται σε ισόγεια κατοικία φαροφυλάκων. Η ομολογουμένως επιμελής τοιχοποϊα του συνίσταται στην χρησιμοποίηση ακανόνιστων και τετραγωνισμένων λαξευμένων λίθων, μεσαίου μεγέθους, αρμολογημένων με τσιμεντοκονίαμα(9). Σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες, η ογκοπλαστική και μορφολογική εικόνα του συνολικού οικοδομήματος, χαρακτηρίζεται από την λιτότητα των γραμμών και τη στιβαρότητα της λιθοδομής. Τα μοναδικά υποτυπώδη διακοσμητικά στοιχεία είναι οι κατεργασμένοι ορθογώνιοι δόμοι στις γωνίες και στα περιγράμματα των κουφωμάτων, τοποθετημένοι σε οδοντωτή διάταξη, αλλά και τα λίθινα φουρούσια τα οποία συγκρατούν το γείσωμα του εξώστη στην κορυφή του πύργου. Το κτίσμα περιβάλλεται από χαμηλό πέτρινο αυλόγυρο, κυμαινόμενου ύψους 1 – 1,5 μέτρο, με είσοδο στην προσβάσιμη εμπρόσθια πλευρά, όπου το ύψος του τοιχίου μαζί με το τοποθετημένο σιδερένιο κιγκλίδωμα ανέρχεται περίπου στα 2,5 μέτρα, για λόγους στρατιωτικής ασφαλείας. Αξιοσημείωτο είναι ότι δεν διαθέτει κεραμοσκεπή, αλλά φέρει επίπεδη στέγαση με υπερυψωμένο περίζωμα, όπως άλλωστε και η πλειονότητα των πέτρινων φάρων. Αυτή η ιδιομορφία είχε απολύτως χρηστική σκοπιμότητα, καθώς η περίκλειστη οροφή λειτουργούσε ως συλλεκτήρας των όμβριων υδάτων, που διοχετεύονταν με δοχεία ή υδρορροές σε μία υπόγεια δεξαμενή ύδατος, η οποία στην προκειμένη περίπτωση υπάρχει ακόμα στο νοτιοδυτικό τμήμα του περιορισμένου προαυλίου. Σήμερα η τροφοδοσία σε νερό διενεργείται από το τοπικό δίκτυο ύδρευσης, ενώ η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος γίνεται μέσω του δημόσιου δικτύου της ΔΕΗ.

Εικόνα 10: Κάτοψη της κτιριακής εγκατάστασης του φάρου Μελαγκάβι. (1): Διαμερίσματα διαβίωσης φαροφυλάκων, (2): Πύργος φάρου με εσωτερικό κλιμακοστάσιο. Με πράσινο χρώμα επισημαίνονται οι πλευρικές εξωτερικές θύρες και με μπλε τα παράθυρα. (Πηγή αρχικής κάτοψης: σύγγραμμα βιβλιογραφίας α/α 1).


Η κτιριακή εγκατάσταση στο Μελαγκάβι απαρτίζεται από τρία διαδοχικά δωμάτια, όπου διέμενε το προσωπικό της Υπηρεσίας Φάρων, ένα μαγειρείο και μία αποθήκη, ενώ εξωτερικά εντοπίζονται η προαναφερθείσα δεξαμενή ύδατος, ένας χώρος υγιεινής (WC) με ντουζιέρα και ένας κτιστός χωριάτικος ξυλόφουρνος. Αν και δεν επανδρώνεται πλέον μόνιμα, εντούτοις διαθέτει ακόμα τον βασικό οικιακό εξοπλισμό και επίπλωση για μία σχετικά άνετη διαβίωση τεσσάρων ατόμων, όπως τέσσερα ημίδιπλα κρεβάτια, δύο τραπέζια, οκτώ καρέκλες, τρεις ιματιοθήκες, τζάκι, κουζίνα, ψυγείο, μαγειρικά σκεύη και υλικά σερβιρίσματος, τηλεόραση κ.α.. Αντίθετα από ότι θα περίμενε κανείς, η οικία των φαροφυλάκων δεν έχει μία κεντρική θύρα στην πρόσοψη, αλλά ανοίγονται τέσσερις εξωτερικές θύρες στην νότια – νοτιοανατολική πλευρά, που δίνουν πρόσβαση απευθείας στα δωμάτια ενδιαίτησης, τα οποία επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω εσωτερικών θυρών και φωτίζονται επαρκώς από παράθυρα.

Εικόνα 11: Άποψη από το εσωτερικό ενός εκ των τριών δωματίων ενδιαίτησης του προσωπικού στον φάρο Μελαγκάβι, ο οποίος ως οίκημα διαθέτει ακόμα τον βασικό εξοπλισμό και επίπλωση για μία σχετικά άνετη διαβίωση τεσσάρων ατόμων. (Πηγή φωτογραφίας: ιστότοπος http://yf.hellenicnavy.gr).


Το επιχειρησιακό κτίσμα του φάρου Μελαγκάβι αποτελεί ο τετράγωνος πύργος με τον φωτιστικό κλωβό στην κορυφή του, που έχει ύψος κατασκευής 13 μέτρα και εστιακό ύψος 58 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας(10), ενώ το πάχος των τοιχωμάτων του φτάνει τα 70 εκατοστά. Ο δε τύπος του τετράγωνου πύργου είναι λιγότερο δαπανηρός και απλούστερος στην κατασκευή από τον πιο ενδεδειγμένο κυλινδρικού σχήματος(11) και ανεγείρεται συνήθως σε τοποθεσίες με αρκετό υψόμετρο, οι οποίες διαθέτουν κάποια φυσική προφύλαξη και γενικότερα σε μέρη που δεν απειλούνται από ιδιαίτερα δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Η πρόσβαση στην βάση του φαρικού πύργου στο Μελαγκάβι γίνεται από το εσωτερικό της οικίας των φαροφυλάκων και από εκεί μέσω ενός περιστρεφόμενου κλιμακοστασίου πραγματοποιείται η προσέγγιση στην κορυφή. Το ανώτερο τμήμα του καταλαμβάνεται από τον κυκλικό μεταλλικό κλωβό με το υαλοστάσιο, εντός του οποίου βρίσκεται το ηλεκτρικό φωτιστικό όργανο. Όπως προαναφέρθηκε το τελευταίο είναι πλέον αυτοματοποιημένο και απαιτείται μόνο η απλή επιτήρηση του, όμως παλαιότερα όταν δεν είχε εκσυγχρονιστεί και η πηγή ενέργειας του ήταν το πετρέλαιο, οι μόνιμοι φαροφύλακες έπρεπε να ανάβουν το φωτιστικό μηχάνημα κάθε βράδυ και να παρακολουθούν την κανονική λειτουργία του μέχρι την ανατολή του ηλίου. Τέλος, περιμετρικά του κλωβού διαμορφώνεται ένας εξώστης μικρού πλάτους με μεταλλικά κιγκλιδώματα και στην ακρώρεια του καλαίσθητου μεταλλικού τρούλου του υπάρχει ο προβλεπόμενος ανεμοδείκτης προσαρμοσμένος στην κεραία του αλεξικέραυνου.

Εικόνα 12: Άποψη του πύργου και του φωτιστικού κλωβού της φαρικής εγκατάστασης στο Μελαγκάβι. Διακρίνεται ο διπλός ανεμοδείκτης τοποθετημένος στην κεραία του αλεξικέραυνου, που προεξέχει από την κορυφή του μεταλλικού τρούλου.


Η είσοδος στον χώρο του φάρου Μελαγκάβι δεν είναι ελεύθερη, αφού πρακτικά είναι κλειστός ως περιοδικά επιτηρούμενος και διέπεται από τους απαγορευτικούς κανονισμούς των στρατιωτικών εγκαταστάσεων, όπως και άλλες δεσμευτικές διατάξεις που αφορούν στην ασφάλεια της ναυσιπλοΐας. Ωστόσο, το διατηρητέο κτίριο προσφέρεται περιστασιακά για την φιλοξενία επιθυμούντων στελεχών του Πολεμικού Ναυτικού και των οικογενειών τους στην διάρκεια της θερινής περιόδου, ενώ ανοίγει τις θύρες του κατά την ετήσια παγκόσμια ημέρα φάρων, την τρίτη Κυριακή κάθε Αυγούστου, μαζί με άλλες φαρικές υποδομές, προκειμένου το κοινό να ενημερωθεί για την σημασία και την τεχνολογική εξέλιξη τους, όπως και των λοιπών ναυτιλιακών βοηθημάτων στη ναυσιπλοΐα, καθώς και για την προσφορά των φαροφυλάκων. Εκτός αυτών δυνατοτήτων, γενικότερα είναι εφικτή επίσκεψη σε οποιονδήποτε παραδοσιακό πέτρινο πυρσό της Ελληνικής επικράτειας τόσο σε εκπαιδευτικά ιδρύματα και συλλόγους, όσο και σε ιδιώτες, κατόπιν χορηγήσεως ειδικής άδειας. Έκαστος ενδιαφερόμενος θα πρέπει να επικοινωνήσει σχετικά με τη Υπηρεσία Φάρων και συγκεκριμένα με το Γραφείο Εθιμοτυπίας (210-4581405) και έπειτα να αποστείλει την αίτηση της επισκέψεως στην Υπηρεσία Φάρων, συμπληρωμένη με τα επιζητούμενα στοιχεία(12), μέσω τηλεομοιοτυπίας στον αριθμό 210-4581410 ή μέσω ηλεκτρονικού μηνύματος στη διεύθυνση Yf_dieudioik@navy.mil.gr. Εναλλακτικά δύναται να επικοινωνήσει με το ΓΕΝ/ΔΕΔΗΣ και να αποστείλει το αίτημα του στον αριθμό τηλεομοιοτυπίας 210-6551440. Εφόσον ο αιτών λάβει την έγκριση και εκδοθεί η ονομαστική άδεια, έχει το δικαίωμα να επισκεφτεί τον φάρο της επιλογής του στην καθορισμένη ημερομηνία, συνοδευόμενος από τον οικείο φαροφύλακα ή άλλον εκπρόσωπο της Υπηρεσίας Φάρων, χωρίς όμως να επιτρέπεται η πρόσβαση στον πύργο και τον φωτιστικό κλωβό, πλην εξαιρέσεων.

Εικόνα 13: Άποψη του μαγειρείου στον φάρο Μελαγκάβι. Η επίσκεψη στο διατηρητέο κτίριο είναι εφικτή από οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο, κατόπιν χορήγησης σχετικής άδειας από την αρμόδια Υπηρεσία Φάρων. (Πηγή φωτογραφίας: ιστότοπος http://yf.hellenicnavy.gr).


Αναμφίβολα, το λιθόκτιστο κτιριακό σύμπλεγμα της κατοικίας φαροφυλάκων και του πύργου στο ακρωτήριο Μελαγκάβι, συγκαταλέγεται ανάμεσα στα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα φαρικής αρχιτεκτονικής του Ελληνικού παράκτιου χώρου, αποτελώντας ένα απαστράπτον στολίδι του Κορινθιακού κόλπου. Ο χαρακτηρισμός του ως νεότερου διατηρητέου μνημείου της «Βιομηχανικής περιόδου» είναι απολύτως ακριβοδίκαιος, με την ιστορική σημασία του να σχετίζεται στενά με ένα βαρυσήμαντο έργο της Ελληνικής ναυσιπλοΐας, όπως η διάνοιξη της διώρυγας του Ισθμού και τον διαχρονικό προσανατολισμό του διάπλου των πλοίων προς και από αυτή, από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και σήμερα. Με την συμβολική ακτινοβολία του φωτίζει και την τοπική κοινωνία της Περαχώρας και του Λουτρακίου, καθιστάμενος ένας εμβληματικός πνευματικός πυρσός σε εικαστικό και πολιτιστικό επίπεδο. Σε άμεση γειτνίαση βρίσκεται και ο εξωραϊσμένος αρχαιολογικός χώρος του Ηραίου με τον ναΐσκο του Αγίου Ιωάννη, κτίσμα του 19ου αιώνα, και τον ειδυλλιακό ορμίσκο, προσδίδοντας στην τοποθεσία αυξημένο ενδιαφέρον και μετατρέποντας την σε πόλο έλξης αρχαιόφιλων, περιηγητών, αλλά και απλών παραθεριστών. Ωστόσο, θα ήταν μεγάλη παράλειψη για έναν επισκέπτη του αρχαιοελληνικού ιερού, να μην μεταβεί και στον παραδοσιακό φάρο Μελαγκάβι, με δεδομένη την ιστορική και αρχιτεκτονική αξία του, ενώ από την ράχη του ακρωτηρίου θα έχει την μοναδική ευκαιρία να θαυμάσει την υπέροχη θέα προς την εκτεινόμενη ακτογραμμή του Κορινθιακού κόλπου και ιδιαίτερα την ώρα του δειλινού να απολαύσει ένα μαγευτικό ηλιοβασίλεμα.

Εικόνα 14: Ο παραδοσιακός φάρος Μελαγκάβι (ή Ηραίου), όπως παρουσιάζεται στον εμπροσθότυπο τηλεκάρτας ΟΤΕ του έτους 1996, η οποία εκδόθηκε σε 1.149.300 αντίτυπα. Στον οπισθότυπο αποτυπώνεται μία πανοραμική άποψη της πόλης του Λουτρακίου. (Πηγή: ιστότοπος http://www.faroi.com).


Κείμενο – Επιλογή φωτογραφιών (προσωπικών – ετέρων πηγών):

Γεώργιος Λόης
Συνταγματάρχης (ΤΘ) ε. α.
Γεώργιος Λόης/Facebook.com
e-mail: georgioslois1969@gmail.com
14 Μαρτίου 2018


Επεξηγηματικές Σημειώσεις – Παραπομπές

1. Η χερσόνησος αναφέρεται και ως «Αγρίλαος». Μεταξύ δε του ακρωτηρίου Μελαγκάβι (ή και Μαλαγκάβι) και της πόλης του Λουτρακίου σχηματίζεται ο όρμος Αγριληός ή Αγριλιός, με άνοιγμα προς τον νότο.

2. Το ακρωτήριο Μελαγκάβι (μέρος στάθμευσης) απέχει περίπου 18,5 χιλιόμετρα από το Λουτράκι και περί τα 9,5 χιλιόμετρα από την Περαχώρα. Η πρόσβαση στην τοποθεσία δύναται να πραγματοποιηθεί και από την επαρχιακή οδό Λουτρακίου – Λίμνη Βουλιαγμένης, η οποία διακλαδώνεται και κατόπιν συνενώνεται με το διαλαμβανόμενο δρομολόγιο μέσω Περαχώρας.

3. Αυτός ο φανός καταστράφηκε αργότερα για άγνωστη αιτία, ενώ κατά μία άλλη εκδοχή εγκαινιάστηκε το έτος 1830. Πάντως φαίνεται ότι οι Αιγινήτες είχαν τοποθετήσει πρωτύτερα και στα 1822 ένα λαδοφάναρο στον τρούλο του ναΐσκου του Αγίου Νικολάου, που είχε τον ρόλο μίας ιδιότυπης φαρικής συσκευής.

4. Ως «φάρος» ονομάζεται το κτίσμα τυποποιημένης κατασκευής, το οποίο στην κορυφή του φέρει ειδικό μηχανισμό, εκπέμποντας μέσω αυτού συνήθως ισχυρό περιοδικό φως, χαρακτηριζόμενο εκ του σκοπού του σαν ιδιαίτερο βοηθητικό μέσο στην ασφαλή ναυσιπλοΐα. Ως «φανός» εννοείται κάθε φωτιστική κατασκευή που χρησιμεύει στην ακτοπλοΐα, στην ένδειξη εισόδου όρμων, λιμένων και διαύλων και λιμενοβραχιόνων, καθώς και στην ένδειξη κεφαλής προβλητών ή κρηπιδωμάτων. Ο δε φανός που είναι τοποθετημένος σε αγκυροβολημένο σημαντήρα, για την επισήμανση υφάλων, κινδύνων, έργων ή εγκαταστάσεων αποκαλείται «φωτοσημαντήρας».

5. Το αναφερόμενο σύνολο των πυρσών προέρχεται από τον παρατιθέμενο πίνακα του υφιστάμενου φαρικού δικτύου στον εξαιρετικό ιστότοπο της Υπηρεσίας Φάρων: http://yf.hellenicnavy.gr, από τον οποίο αντλήθηκε και η πλειονότητα των αριθμητικών δεδομένων του παρόντος άρθρου. Επιπλέον είναι εγκατεστημένοι και 249 σταθεροί φανοί εσωτερικού λιμένος, που επιτηρούνται από τα κατά τόπους Λιμενικά Ταμεία, ενώ η Υπηρεσία Φάρων ασκεί την επιχειρησιακή εποπτεία.

6. Ο τελευταίος λιθόκτιστος φάρος αναγέρθηκε στα 1926 στο ακρωτήριο Απολυτάρες Αντικυθήρων.

7. Οι τοπογραφικές συντεταγμένες του φάρου Μελαγκάβι είναι γεωγραφικό μήκος 38° 1' 43.31" (βόρεια) και γεωγραφικό πλάτος 22° 51' 1.81" (ανατολικά), ενώ καταχωρείται με τον προβλεπόμενο Εθνικό Αριθμό (ΑΕΦ): 1250.

8. Βλέπε εικόνα 21 στην ενότητα των επιπρόσθετων φωτογραφιών.

9. Η παρουσία τετραγωνισμένων λίθων στην τοιχοποιία του φάρου Μελαγκάβι, δημιούργησε την εντύπωση ότι ενδεχομένως στην κατασκευή του, να χρησιμοποιήθηκαν ως προσιτό οικοδομικό υλικό οι αρχαίοι δόμοι από τα ερείπια του Ηραίου, όμως αυτή η εκδοχή δεν επιβεβαιώνεται και μάλλον δεν ευσταθεί.

10. Ως εστιακό ύψος λογίζεται το ύψος της εστίας του φάρου πάνω από τη μέση στάθμη θάλασσας. Η δε θέση της εστίας προσδιορίζεται στο μέσο του υαλοστασίου του φωτιστικού κλωβού.

11. Ο κυλινδρικός ή κολουρωνικός τύπος χρησιμοποιείται όταν ο φαρικός πύργος πρέπει να έχει μεγάλο ύψος και συγχρόνως είναι εκτεθειμένος σε ισχυρούς περιμετρικούς ανέμους. Αν και ενσωματώνεται ευκολότερα σε οποιαδήποτε γεωμορφολογία, εντούτοις τουλάχιστον στο παρελθόν η κατασκευή του αποτιμώνταν ως πολύ δαπανηρή και επιλέγονταν μόνο για θέσεις για τις οποίες κρίνονταν απολύτως αναγκαίος. Ο δε πύργος πολυγωνικού (οκταγωνικού) σχήματος θεωρείται αρκετά ανθεκτικός για ανάλογες συνθήκες καταπόνησης.

12. Όπως επισημαίνεται στον ιστότοπο της Υπηρεσίας Φάρων, στην αίτηση θα πρέπει να αναγράφονται τα στοιχειά του αιτούντος, ο σκοπός της επίσκεψης του και η ημερομηνία αυτής. Ο χρόνος αποστολής του αιτήματος πρέπει να είναι προγενέστερος κατά είκοσι ημέρες από την επιθυμητή ημερομηνία της επίσκεψης.


Ενδεικτική Βιβλιογραφία – Πηγές Διαδικτύου

1. «Ελληνικοί Πέτρινοι Φάροι», Γήσης Παπαγεωργίου, εκδόσεις «AMMOΣ», δεύτερη έκδοση, Αθήνα, 2006.

2. «Φαροδείκτης Ελληνικών Ακτών», Υδρογραφική Υπηρεσία Πολεμικού Ναυτικού, Αθήνα, 2017.

3. «Σχεδιασμός και Κατασκευή Φάρων στην Ελλάδα», Δήμητρα Κ. Ασκούνη, αρχιτέκτων μηχανικός, διατριβή μεταπτυχιακού διπλώματος ειδίκευσης, Πολυτεχνική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Εργαστήριο Αρχιτεκτονικής Τεχνολογίας & Σχεδιασμού, Πάτρα, 2011.

4. http://yf.hellenicnavy.gr/Μελαγκάβι - Λουτράκι.

5. http://odysseus.culture.gr/Φάρος Μελαγκάβι Κορινθίας.

6. http://www.faroi.com/gr/melagavi_gr.htm.

7. https://www.mythicalpeloponnese.gr/Φάρος Μελαγκάβι Λουτρακίου.

8. https://loutrakiodusseas.blogspot.gr/Φάρος Μελαγκάβι Λουτρακίου.

9. https://sikionios.wordpress.com/ Φάρος Μελαγκάβι – Ηραίο (Κορινθιακού).

10 http://www.archaiologia.gr/Ιστορικό της Υπηρεσίας Φάρων, άρθρο του Παναγιώτη Χιώτη, Μηχανολόγου Μηχανικού, Προϊστάμενου Ναυτικών Δημοσίων Έργων των Φάρων της Υπηρεσίας Φάρων του ΠΝ/17-2-2014.


Επιπλέον Φωτογραφικό Υλικό

Εικόνα 15: Στον λιθόκτιστο φάρο Μελαγκάβι οδηγεί ένα βατό μονοπάτι περίπου 300 μέτρων, που ξεκινάει λίγο παρακάτω από το μέρος στάθμευσης αυτοκινήτων του αρχαιολογικού χώρου του Ηραίου Περαχώρας Λουτρακίου.

Εικόνα 16: Ο επιτηρούμενος παραδοσιακός φάρος Μελαγκάβι είναι ένας από τους 144 καταγεγραμμένους πέτρινους πυρσούς της Ελληνικής επικράτειας, εκ των οποίων οι 46 έχουν κηρυχθεί ιστορικά διατηρητέα μνημεία με σχετικές αποφάσεις του Υπουργείου Πολιτισμού.

Εικόνα 17: Αεροφωτογραφία της φαρικής εγκατάστασης στο ακρωτήριο Μελαγκάβι από τα νότια. Στο τμήμα του προαυλίου με το κεραμιδί χρώμα εντοπίζεται η υπόγεια δεξαμενή ύδατος. (Πηγή φωτογραφίας: κανάλι Filmwire/youtube).

Εικόνα 18: Άποψη του βορειοανατολικού τμήματος του προαυλίου στον φάρο Μελαγκάβι. Διακρίνεται το στόμιο του χωριάτικου ξυλόφουρνου. (Πηγή φωτογραφίας: ιστότοπος http://yf.hellenicnavy.gr).

Εικόνα 19: Δορυφορική αποτύπωση της τοποθεσίας του ακρωτηρίου Μελαγκάβι. (1): Φάρος, (2): Αρχαιολογικός χώρος Ηραίου, εντός κίτρινου πλαισίου, (3): Ναΐσκος Αγίου Ιωάννη, (4): Μέρος στάθμευσης αυτοκινήτων. Με μπλε διακεκομμένη γραμμή επισημαίνεται το μονοπάτι πρόσβασης προς την φαρική εγκατάσταση.

Εικόνα 20: Αεροφωτογραφία του φάρου Μελαγκάβι από τα βορειοδυτικά. Μέσω της συμβολικής ακτινοβολίας του ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, έχει καταστεί ένας εμβληματικός πνευματικός πυρσός σε εικαστικό και πολιτιστικό επίπεδο για την τοπική κοινωνία. (Πηγή φωτογραφίας: κανάλι Drone Solutions Greece/youtube).

Εικόνα 21: Δορυφορική αποτύπωση της θαλάσσιας περιοχής του νοτιοανατολικού μυχού του Κορινθιακού κόλπου (Λέχαιος κόλπος). Ο φάρος Μελαγκάβι βρίσκεται σε απόλυτη ευθυγράμμιση με την νοητή προέκταση του άξονα της διώρυγας του Ισθμού και σε απόσταση περίπου 6,94 ναυτικών μιλίων από την βορειοδυτική είσοδο της. Με κόκκινη διακεκομμένη γραμμή επισημαίνεται το προτεινόμενο δρομολόγιο πρόσβασης στο ακρωτήριο μέσω Περαχώρας (Α) και με την πράσινη διαγράμμιση η εναλλακτική διαδρομή (Β).

Εικόνα 22: Ο θυρεός της Υπηρεσίας Φάρων του Πολεμικού Ναυτικού, η οποία έχει την αποκλειστική δικαιοδοσία εγκατάστασης και λειτουργίας, του συνόλου πυρσών του φαρικού δικτύου της χώρας στα πλαίσια ασφάλειας της ναυσιπλοΐας. Στο έμβλημα απεικονίζεται ένας φάρος, εκατέρωθεν του οποίου εκπέμπεται φως, ενώ φαίνεται να δέχεται δύο κεραυνούς που συμβολίζουν την παροχή ενέργειας στην εγκατάσταση.

Δημοσίευση: Μαρτίου 14, 2018