Ελεύθεροι βραχυπρόθεσμα, πολιορκημένοι μακροπρόθεσμα

Σπύρος Π. Σταματόπουλος*

Eχει δημιουργηθεί η προσδοκία στον Eλληνα πολίτη ότι η 21η Αυγούστου θα σημάνει το τέλος της λιτότητας και την έναρξη μια νέας περιόδου οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνικής ευημερίας.

Η προσδοκία αυτή θα επιβεβαιωθεί ή θα διαψευσθεί αφενός μεν από την εξέλιξη του δημόσιου χρέους, αφετέρου δε από τα αποτελέσματα των αποφάσεων άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα.

Η σημερινή εξέλιξη του δημόσιου χρέους, παρά τα αισιόδοξα μηνύματα, δεν είναι τόσο ευχάριστη ή δεν επιτρέπει πανηγυρισμούς. Η εξυπηρέτησή του αποκλίνει κατά πολύ από τον στόχο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ) όπως αναθεωρήθηκε και τέθηκε σε ισχύ από το 2013.

Το δημόσιο χρέος, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, το πρώτο τρίμηνο του 2018 σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2017 αυξήθηκε περίπου κατά 11,9 δισ. ευρώ και ανήλθε στα 322,5 δισ. ευρώ, δηλαδή στο 180% του ΑΕΠ. Και υπολογίζεται το τρίτο τρίμηνο, μετά και την τελευταία δόση του μνημονιακού δανείου, να ξεπεράσει το 190% του ΑΕΠ, ενώ θα έπρεπε να μειώνεται 5% ετησίως σύμφωνα με το ΣΣΑ.

Αντιθέτως, ο στόχος των ελλειμμάτων ικανοποιείται. Η Ελλάδα παρουσιάζει πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 3,5%, το οποίο επαρκεί για να καλύψει την τρέχουσα δόση του ονομαστικού χρέους, ενώ η οικονομία βρίσκεται στη φάση όπου ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ είναι μεγαλύτερος από το επιτόκιο δανεισμού 3μηνης διάρκειας. Η κατάσταση αυτή οδηγεί στο συμπέρασμα ότι βραχυπρόθεσμα το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ μειώνεται.

Ομως οι βραχυπρόθεσμες πολιτικές δίνουν προσωρινές λύσεις και χρησιμοποιούνται κυρίως για να διορθώνουν τις μακροπρόθεσμες οικονομικές επιλογές.

Οι προβλέψεις, μακροπρόθεσμα, είναι εντελώς διαφορετικές ώς και ανησυχητικές. Το επιτόκιο δανεισμού κρατικών ομολόγων μακράς διάρκειας είναι στο 4%, το οποίο είναι υψηλότερο από τον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ.

Συμπεραίνεται ότι οι αγορές δεν έχουν πειστεί για τη φερεγγυότητα της χώρας μας ότι μπορεί να πετύχει μακροπρόθεσμα ικανοποιητικούς ρυθμούς ανάπτυξης που θα της επιτρέπουν να ανταποκριθεί στις δανειακές της υποχρεώσεις.

Ετσι λοιπόν πρέπει σήμερα να ληφθούν εκείνες οι αποφάσεις που είναι ικανές να επηρεάσουν θετικά, μακροπρόθεσμα και σε συνεχή χρόνο την κατάσταση της οικονομίας.

Ωστόσο η πολιτική που ακολουθείται σήμερα με στόχο τη διατήρηση του πρωτογενούς πλεονάσματος σε υψηλά επίπεδα είναι ανεδαφική, δεν έχει ιστορικό προηγούμενο και δεν μπορεί μακροπρόθεσμα να διατηρηθεί.

Και αυτό διότι για να διατηρηθεί το πρωτογενές πλεόνασμα σε τόσο υψηλά επίπεδα απαιτείται περεταίρω περικοπή δαπανών ή/και ταυτόχρονη διατήρηση ή αύξηση της φορολογίας.

Αυτή η πολιτική βέβαια δεν μπορεί να συνεχιστεί, διότι η φορολογία είναι αρκετά υψηλή σε τέτοιο βαθμό που δημιουργεί αρνητικές συνέπειες στην ανάπτυξη κι απ’ την άλλη οι δαπάνες (π.χ. μισθοδοσίας) έχουν στραγγαλιστεί τόσο πολύ που αγγίζουν τα όρια της φτώχειας και δεν δύναται να συρρικνωθούν περαιτέρω.

Η μακροπρόθεσμη λύση, που θα θεραπεύσει τη γάγγραινα του δημόσιου χρέους και όχι μόνο, είναι η αύξηση του παρονομαστή του λόγου Χρέος/ΑΕΠ. Για να συμβεί αυτό απαιτείται να γίνουν επενδύσεις κυρίως από τον ιδιωτικό αλλά και από τον δημόσιο τομέα σε αγαθά και υπηρεσίες ανελαστικής ζήτησης.

Η ανάληψη νέων επενδύσεων προϋποθέτει την ύπαρξη δανειακών κεφαλαίων. Προϋποθέτει την ύπαρξη αποταμίευσης, που αυτή τη στιγμή είναι αρνητική εξαιτίας της υπερφορολόγησης και των εξαντλητικών εισφορών που επέβαλαν οι θεσμοί.

Η 21η Αυγούστου θεωρητικά, ελπίζω και πρακτικά, σημαίνει ότι η Ελλάδα «ανακτά» τη χαμένη δημοσιονομική της πολιτική που στερήθηκε από τα μνημόνια.

Της δίνεται η ευκαιρία για σταδιακή μείωση των φορολογικών συντελεστών, που θα δώσουν κίνητρα για αποταμίευση, αύξηση των επενδύσεων, πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα στην αύξηση του εισοδήματος και μείωση της ανεργίας.

Το τίμημα από τη μείωση της φορολογίας θα είναι βραχυπρόθεσμα η υστέρηση των εσόδων και συνεκδοχικά η μείωση του πρωτογενούς πλεονάσματος με δεδομένη τη δέσμευση ότι οι δαπάνες δεν θα αυξηθούν. Ωστόσο αυτή η κατάσταση θα είναι προσωρινή-βραχυπρόθεσμη, διότι η απώλεια των εσόδων από τη μείωση της φορολογίας θα αντισταθμιστεί μακροπρόθεσμα από τη φορολόγηση του πρόσθετου εισοδήματος που θα δημιουργηθεί.

Η αποκλιμάκωση της φορολογίας από μόνη της δεν αρκεί, αν δεν συνοδευτεί από κάποιες θεσμικές αλλαγές.

Πρώτον, την αλλαγή λειτουργίας του δημόσιου τομέα με πλήρη ευελιξία στην αγορά εργασίας με στόχο να συνδεθεί η παραγωγικότητα με τον πραγματικό μισθό.

Δεύτερον, τη μείωση της γραφειοκρατίας στην εγκατάσταση νέων επιχειρήσεων και δημιουργία ενός προσφιλούς επιχειρηματικού περιβάλλοντος υγιούς ανταγωνιστικότητας.

Τρίτον, την εξάλειψη της πολυνομίας με λιγότερους και ξεκάθαρους νόμους που θα άρουν την αβεβαιότητα και θα δημιουργήσουν ένα κλίμα εμπιστοσύνης και σταθερότητας στη λήψη των αποφάσεων των υποψήφιων επενδυτών.

Τέταρτον, τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος με δίκαιη κατανομή των ασφαλιστικών εισφορών από γενιά σε γενιά και τη διατήρησή τους σε τέτοιο επίπεδο που θα δημιουργούν κίνητρα για απασχόληση και όχι φυγή στο εξωτερικό.

Πέμπτον, καταπολέμηση της διαφθοράς και πάταξη φοροδιαφυγής χρησιμοποιώντας ψηφιοποιημένη τεχνολογία.

Δεν ξέρω αν θα γίνουν αυτά ή αν πρέπει να ελπίζουμε σε θαύματα. Αλλά και τα θαύματα στην οικονομία γίνονται όταν τα προκαλέσεις. Πιστεύω στις ικανότητες ενός φωτεινού μυαλού που θα τα προκαλέσει.

*Οικονομολόγος, δήμαρχος Σικυωνίων

✎ Το άρθρο δημοσιεύτηκε στη στήλη «Ελεύθερη Εκφραση» της «Εφημερίδας των Συντακτών» (27/8/2018)

Δημοσίευση: Αυγούστου 27, 2018